Okt. Evrim SIRMALI
Uludağ Ü i e sitesi, evrimsirmali@gmail.com ÖZET
Gü ü üz oda ala ı da tasa ı ı ola ak e i ü ü le a at ak e ha al dü a ızı etki şekilde kulla ak zo laş a a aşla ıştı . Yaşa ıla u tıka ıklığı fa klı akış açıla ı ile aç ak ge ek ektedi . Tasa ı ıla esi ka ağı ola ak pek çok olguda fa dala aktadı . El ette
u i sü eçti e ke di içe isi de za a la gelişti il elidi .
Moda tasa ı ı a e i aşla a öğ e ile de e sık astla a so u a atı ı akış açısı ı asıl oluştu a akla ı ı il e ele idi . Esi ka akla ı ı keşfet ekte zo la dıkla ı içi tasa ı de sle i de ke dile i e eğit e le i ol göste esi ge ek ektedi . Bu oktada Te el Sa at Eğiti i de si, değişik i pe e e aça ak tasa ı öğ e isi i algıla ı ı ze gi leşti i . Çü kü de si içe iği de; odle et e, stilizas o , defo as o e so utla a gi i ö te le ulu u . Bu siste i oda illüst as o u u apa ke kulla ıl ası la, eli le e ko u çe çe esi de e i tasa ı la ı oluştu ulduğu gözle işti . So uç ola ak; oda tasa ı ı öğ e ile i i oda illüst as o la ı ı oluştu u ke a atı ı etodla ı kulla a ak, tasa ı la ı da sa atsal aklaşı la da ulu dukla ı, aptıkla ı çizi le de tespit edil işti . A aç; Te el Sa at Eğiti i de si kapsa ı da oluştu ula oda illüst as o u eğiti
odeli i çıktıla ı ı ala ı uz a la ı ile pa laşıp, asıl gelişti ile ile eği ko usu da e i fı tı ası ap aktı .
Anahtar Kelimeler: Moda illüst as o u, te el sa at eğiti i, a atı ılık A CREATIVE PROCESS IN FASHION ILLUSTRATION: MODELLING, STYLIZATION, DEFORMATION, ABSTRACTION ABSTRACT
As a designer, creating new products and using our imaginary world effectively becomes difficult in nowadays's fashion field. This blockage have to be solved with different viewpoints. Designers make use of many phenomenon as source of inspiration. Of course it is a process and should be developed in time in itself.
Most common problem between the fashion design freshmen is that they don't know how to develope creative perspective. Because of they have difficulty to discover the sources of inspiration, instructors should guide them during the design courses. At this point, the Basic Design Course enriches the design student's perceptions by giving a different standpoint. Because the course includes methods such as modelling, stylization, deformation and abstraction. It was observed that new designs are constituted within the specified framework using this system in fashion illustrations.
As a result, it have been determined that fashion design students develop artistic attitudes by using creative methods while creating fashion illustrations from their drawings.
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 157
The aim of this study is sharing the program outcomes with the experts and brainstorming about enhancing of the fashion illustration education model that is created within the scope of Basic Design Course.
Keywords : Fashion illustration, basic design, creativity. Giriş
Gü ü üz tasa ı ıla ı ı sıklıkla ka şılaştığı so u a at a sü e idi . Ye i i ü ü oluştu ak, fa klı i değe kat ak, talep a at ak e tüketi toplu u içe isi deki di a ik şa tla a atı ı akış açısı ı zo laştı aktadı . Özellikle oda dü ası içe isi de hızla dö e
eğe i ça kı, tasa ı ıla ı fa klı disipli le de de destek al ası a ede ol uştu . Bu sü eç içe isi de tasa ı ı he algıla ı ı fa klı ö le de gelişti ek he de doğ udan modayla ilgisi ol a a ko ula a da eğil ek du u u da kal ıştı . Aslı da u du u a atı ılığı ileşe i de ola p o le çöz e isteği de o ta a çıka . Dü a ı daha aşa ılı hale gel esi de a atı ı ta ı ü ük etkisi ulu aktadı .
Bi tasa ı ı ı e telektüel alt apısı tasa ı la ı ı oluştu duğu sü eçte ü ük ö e a z et ektedi . Bu ede le i e ö elikli ola ak sa at e tasa ı ta ihi ko usu da kapsa lı i eğiti ala ak, gü el sa at e tasa ı t e dle i ile ke di i e ile ek zo u dadı . Bu akış açısı ı a atı ı gü ü ile i leşti e ek fa klı tasa ı la ı o ta a çıka a ili . Ö e li ola ke disi i
esle e ek e ilha e e ek olgula ı fa k edip kulla a il esidi .
Bildi ide, Fa uk Sa aç Meslek Yüksekokulu Moda Tasa ı ı P og a ı . Sı ıf öğ e ile ine e ile Te el Sa at Eğiti i de si kapsa ı da a atı ılığı gelişti il esi üze i e apıla çalış a ı so uçla ı pa laşıla aktı . Elde edile e ile ışığı da sa at/tasa ı ala ı da eğiti gö e öğ e ile açısı da ö e li i de s ola Te el Sa at Eğiti i i a atı ı akış açısı oluştu a ö ü deki etkile i üze i de ta tışıla aktı .
Yö te
Öğ e ile le apıla atöl e çalış ala ı sı ası da de e sel a aştı a ö te i kulla ıl ıştı . A aştı adaki e ile e li e a a ı ka akla da ta a a olu la topla ıştı .
Bulgular
Ya atı ılık Ve Tasa ı da Ya atı Sü e i
Ya atı ılık keli esi sözlük a la ı ola ak a at a e le i şekli de ta ı la aktadı . A ak u ta ı , de i içe ikle e sahip ola i e le içi oldukça üze seldi . Çü kü a atı ılığı içe isi de hazı ulu uşluğu a ı da çe e i fa klı şekilde algıla a, disipli le a ası ağı tıla ku a, ihti a ı gö e e o a çözü a a a, pek çok du u u a ı a da kulla a il e etile i ulu aktadı . Ya atı ı i e ; e ak, ha al, i at, aşk, a zu ile esle i . Kafası da düşlediği so ut ka a ı so utlaştı a ı olla ı ı a a . Bu ol tek ö lü değildi üstelik. Pek çok açıda a ı olgu a aka ak o u çözü le . Fa klı st atejile gelişti i . Bi isi ol azsa i diğe i e, i aşkası a hatta daha fa klı i çözü e ö eli . Ha al ettiği e a zuladığı şe i aşa a a kada da siste de a ede . Ne za a ite eği elli ol a a u sü eç a atı ılık tı . Hiç i za a ok ol az. İ sa lığı aşla gı ı la i likte a atı ılık da a ol uştu . Ateşi e teke leği ulu ası, ha a la ı çeşitli ö te le le a la ası, aşa a ak i i le i oluş ası hatta ti a et ihti açla da doğ uştu , hepsi i e zekâ ü ü üdü e içe isi de a atı ılığı a ı dı ı . Ya atı ılık e sa at eğiti i ala ı da pek çok
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 158
a aştı ası ola Tüla Çellek e gö e ise Ya atı ılık, eleşti el ak ak, e i ö e ele de ulu aktı . Daha ö e a ala ı da ilişki ku ul a ış es ele ada düşü ele a ası da ilişki ku ul asıdı . Alışıl ışı , ili e i dışı da, fa klı, e i, özgü ol ak, p o le i gö ek, fa klı çözü olla ı da gide ek e i so uçla çıka t aktı . Ya atı ılık dü a ı, ke di izi değişti e e le liliğidi Çellek, , s. .
Ya atı ılık e i de sade e tasa ı ola ak kal a alı i a atı a dö üş elidi . A ı a a atı ı gü ü tetikle e ilha ı da a kası da koş ak ge eki . Bu u içi iki şe e ihti aç a dı ; oti as o e i at. Çü kü a ol a a şe le i i a a ak a ede iz. Bi şe i ge çekte iste e iz o u oluştu a il ek içi ge eklidi . Bu ada ö e li i oktada ço uklukta u za a a kada i e de oluşa algı ki liliğidi . Ço ukluğu e diği saflık e ko kusuzluk aş alıp fa klı de e i le e sahip oldukça e eğiti -öğ eti gö dükçe ke di i u uttu aktadı . Özellikle Pa lo Pi asso u u sü e i a lata güzel i sözü a dı ; He ço uk sa atçıdı , asıl
esele ü ü ü e de sa atçı kala il ekti .
Ya atı ılığı ta ihsel sü e i e aktığı ızda ili sel ola ak Yi i i üz ıla kada zekâ e a atı ılık ka a la ı a ı a ı ta ı la adığı da a atı ılık e dahilik a ı a la da kulla ıl ıştı . Yi i i üz ılı aşla ı da dahilik ka a ı ı e i e a atı ılık kulla ıl a a aşla ış e zekâ ile ilişkisi a aştı ıl a a aşla ıştı . Bu a aştı ala ı ilki e e uzu dö e lisi Louis M. Te a ta afı da ge çekleşti il işti . Te a , Califo ia da
i ço uğu ta a ış, zekâ düze i ı üze i de ulu a ço uk o ta aşa kada izle işti . Bu ço ukla ı o ta aşa geldikle i de o tala a ı üstü de iş e aile aşa la ı e u u e e ile i se giledikle i ulu uştu . A ak g u u içi de iki aza e i Os a lı fil ö et e i, Oppe hai e gi i i ili ada ı çık ış olsa da hiç No el ala kişi ol a ış ol ası dikkat çeki idi . Bu a ka şılık a ı dö e de aşa a e zekâ pua ı et ediği içi Te a ı izle e çalış ası a alı a a iki ço uk daha so a No el al ışla dı . Bu çalış a e u da so a apıla i dizi çalış a tuta lı ola ak eşik teo isi i destekle e so uçla e işti . Bu teo i e gö e a atı ı i ese o ta a ko ak içi o ali i az üstü de, -
i a ı da i zekâ düze i ete li gö ü ektedi . Bu eşik değe i i üstü de zekâ ı üksekliği ile a atı ı düze i a ası da pa alel i a tış ol a aktadı . De ek ki a atı ılık, zekâda ağı sız i itelikti Kılıç, , s. . Gü ü üzde apıla a aştı ala da i e le i i i i de fa klı zekâ g upla ı da aşa ı göste e ile eği a laşıl ıştı . Bu açıda aktığı ızda zekâ ı çok fa klı tü le i i o ta a çıktığı ı da sö le ek e i de ola aktı . Dr. Ho a d Ga d e ı de o ta a at ış olduğu Çoklu Zekâ Ku a ı fa klı zekâ tiple i de sa ıla ili . Hatta u u o a la a i ö eği de pa laş ak e i de ola aktı . Kassel Ü i e sitesi de P of. BOSH a ü i e site e öğ e i al ası ı sö le işle . Baş u u kişi ol uş e BOSH hepsi i al ış. İti az edili e de ete eksiz i sa oktu , fa klı ete ekle de i sa a dı . de iş Çellek, , s. .
Ya atı ılığı oluş ası, gelişti il esi e i a atı ola ak addeleş esi i e deki Ya atı ı Zekâ a ağlıdı . Ya atı ı Zekâ; e i fiki le gelişti e, so u la ı o iji al olla la çöz e e ha al gü ü, da a ışla e e i lilik açısı da aşkala ı da üstü ol a ete eğidi . Ya atı ı zekâ çeşitli faktö le içe i . Bu la ı hepsi öğ etile ili e gelişti ile ili ; ö le e a atı ılık a tı ıla ili . Söz ko usu faktö le şu la ı içe ektedi :
Sol/Sağ Be i : Be i sol e sağ ölü le i i fa klı e e ile i i i likte kulla a ete eği. Not Al a/Zihi Ha itası: Düşü ele i kafada çıka ıp kağıda döke ek gözle gö ülü hale geti e ete eği; ö le e u la daha i i i ele e ili .
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 159
Akı ılık: Ye i fiki le i ifade et e hızı. Akı ılık, a atı ı e i liliği ölçüsüdü .
Es eklik: Fa klı tü de fiki le gelişti e e çok çeşitli st atejile kulla a ak i aklaşı da diğe i e ka a ete eği, a atı ı es ekliği izi oluştu u . Es eklik, i şe le i fa klı açıla da gö e, ola la ı akış açıla ı a gö e değe le di e, eski ka a la ı alıp u la ı e ide düze le e e daha ö ede a ola fiki le i te s üz et e ete eği i içe i . A ı za a da
e i fiki le a atı ke ütü du gula ı kulla a ete eği i içe ektedi .
O ji allik: O ji allik; Ya atı ı Zekâ ı e a atı ı düşü e i ol azsa ol azla ı da i idi . Sadece size ait- alışıl adık, özgü , eksa t ik – fiki le ü et e ete eği i ifade ede .
Fiki le i Ge işlet ek: İ i i a atı ı düşü ü te el i fiki alı e u u he ö de gelişti i , ge işleti , işle . O iji al düşü e a aşka i hale geli .
İlişkile di e: Ya atı ı düşü ü , i sa e i i de i İlişkile di e Maki esi olduğu ge çeği i esas alı . İlişkile di e Maki esi i asıl çalıştığı ko usu da sezgisel i takı ilgile e sahip ola a atı ı düşü ü le a atı ılıkla ı ı he ö de gelişti ek içi u so suz ka ağı kulla a ili le Buza , , s. .
Yuka ıda eli tile faktö le ışığı da Ya atı ı Zekâ a sahip ola i e le e i de e i le e açık i sa la dı . He a dü a a e i e taze i akış açısı ile ö a gıla da , kalıpla da uzak aklaşa ili le . Sı ada i sa la ı düşü e e da a ışla ı ı sı ı la a ku alla o la içi geçe li değildi . At gözlükle i tak adıkla ı içi olgula ı he keste fa lı gö ü e değe le di i le , he a o la içi e idi . Bu du u he a ı e i i pota si el a a a ı za a da da eli sizlik içe esi e ede olu . Bu üzde a atı ı kişilikle i eli sizlikle e da a a gü ü üksek ol alıdı . Ya ıtı ol a a so ula e sı ı la ı solukluğu o la ı ahatsız etmez, tam tersine u da utluluk du a la . So u so ak, a aştı ak, gele ekle i sı ı la ı ı zo la ak, uhafazakâ lığı ahatlığı içi de ka ol a ak ge eki . Dışa ıda e poze edile ku alla ı se ezle , sa ki ke di iç ku alla ı a ışçası a aşa ak iste le . İlgile dikle i ko uda çalışı ke üke eli etçi hatta takı tılıdı la e uzu saatle o u a çalışa ili le . Uğ aştıkla ı iş o la içi ha atı e kezidi . Ya at a sü e i içi de ke dış dü a sili iş gi idi . Be il e i e seldi le Kılıç, , s. -12).
Ya atı ı zeka a sahip ola i e le tasa ıla ı ı o ta a çıka a il ek içi elli i sü e e ihti aç du a la . Bu sü eç i e sel fa klılıkla a gö e değişke di . Ki i tasa ı ı/sa atçı; Ja kso Pollo k gi i ese le i i o a da jestle so utla , ki i Fı at Nezi oğlu gi i ilmek ilmek dokur, kimi Mi hela gelo gi i ılla a a ı p oje üze i de çalışıp Sisti a Şapeli i to oz f eskle i i oluştu u , ki i de Da Vi i gi i çok azı ı ta a la ıp pek çoğu u a ı ı aktığı ese le i ile gü ü üzü dâhile i a ası a gi e .
Olağa üstü a atı ılık se gile e kişile le apıla a ı tılı gö üş ele , a at a sü e i i oğu i çalış a dö e i i içi e e leş iş özel a at a a ı ada ıkla ı içe diği i düşü dü ü . Ke dile i le ko uşulduğu da i çok ili ada ı, üzis e , aza hep özel zaman dili le i ta if ede le . Bu za a dili le i de ke dile i i sa ki dü ada kop uş hissettikle i, sa ki u sü e i so u da i üzik pa çası ı a da i ate atik so usu u a ıtı ı e i le i de ke diliği de şekille esi ge çekleşi . Bu sü eçte e i dışa ö elik tü algıla ı ı kapat ıştı . Ke di içi de i a kıla a aşa aktadı . Bağla tıla kop akta, pa çala aktadı ; u sü e i so u da ağla tıla tek a ku ulduğu da i ese o ta a çıka aktı . Bu du u i a ı u ku hali, psiki at ik ta ı la disosi e ol a , ge çeklikte , ili çli düşü ede uzaklaş a halidi . U kuda ol ada ü a gö e e e ze . Ya atı ı kişi
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 160
u ü ada çıktığı da kop uş ağla tıla ı ütü leşti e ili e e i ağla tıla ku a ak ese i i şekille di i se i ü ü o ta a çıka Kılıç, 010, s. 12-13).
Bu sa ılı a atı sü e i i alt apısı da i ike pek çok olgu e uttu . Belki ese i a da o ta a çık ış gi i algıla ıp, asit iş gi i gö üle ili . O saki içi de ılla a alı a eğiti , çe ede alı a gö sel, işitsel e du usal ilgile kısa ası aşa ışlık a dı . Ya atı ılık
aşa ı i pa çasıdı e tasa ı /sa at ha atı ta ke disidi . İllüst as o Resi le e e Moda İllüst as o u Resi le esi
İllüst as o esi le e te i i sözlükte; i et i a da i düşü e i tas i et ek a a ı ı taşı a e çok defa öğ eti i kitapla e de gile de e alıp za aat değe i taşı a esi E oğlu, , s. . ola ak eti le ektedi . Apokalipsi çalış ala ı Şekil ile illüst as o u sa atı içi de a ol ası ı sağla a kişi, Rö esa s dö e i i Al a sa atçısı Al e t Dü e di .
Resi le e gü ü üzde, ağı lıklı ola ak g afik tasa ı da kulla ılsa da i alt kolu olarak moda tasa ı ı da da ge iş i kulla ı ala ı a sahipti . Moda esi le esi; ü eti ile ilgili, dikiş kup gi i deta la içe e e , a tistlik oda çizi i a la ı da kulla ıla i te i di . Ü etil esi düşü üle gi si tasa ı la ı ı fiki ola ak su ul ası ı , asılı ed ada e ala ak gö selle i es edil esi i a da defilele de izle e gi sile i hızlı i şekilde kâğıda akta ıl ası ı i oludu Akde i , , s.184 . Bu açıda akıldığı da apıla çizi le i he estetik i haz taşı ası he de ha al edile kı afeti a laşılı içi de a sıt ası ge ek ektedi . Çü kü i illüst as o da, tasa ı ı tü deta la ı ı e gi i, ku aşı ı, ölçüle i i, ede i i, aksesua ı ı, askı e dese le i i, he şe de ö e lisi e a latıl ak iste diği i gö e il ek ü kü dü Kü şad, , s. . Ü lü Tü k oda tasa ı ısı Ta su Sua oda esi le esi içi şö le de işti ; İçi de odel eli til ede hazı la ış çizi le de i e illüst as o du . Ki i illüst as o la da te a e e kle ö pla dadı e tasa ı iki i pla dadı , ki i illüst as o la da ise silüete e e ede sade e tasa ı ı u gula ak esas alı ı . Deta la dı ıl ış, stilize edil iş, e kle di il iş e efekt e il iş tek aşı a i tasa ı çizi i de, i oda illüst as o udu . Fakat gö sel ola ak daha ze gin du ası açısı da silüet e tasa ı , a gı ola ak i a ada kulla ılı Kü şad, , s. . Moda esi le esi estetik e a latı ı i ka gı taşıdığı içi tasa ı ıda tasa ı ı a değişe
i üslu u da ü esi de a ı dı aktadı .
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 161
Bu iki boyutlu resimsel sunum tarzı ı ta ihi e aktığı ızda . Yüz ıla kada i ekte iz. İtal a sa atçı Pisa ello u – aptığı çalış ala oda esi le esi i ilk ö ekle i ola ak düşü ül ektedi . Şekil . üz ılda deta lı e ta ı la ı ı ka a t ala apa P ag doğu lu sa atçı We eslaus Holla ı - Şekil e F a sız sa atçı A aha Bosse i - g a ü çalış ala ı ı da Şekil oda illüst as o u u açısı da ö e li olduğu düşü ül ektedi . İlk g a ü oda gö selle i i ise ılı da The Lad s Magazi e adlı de gide kulla ıldığı da ahsedil ektedi Mo is, e So di, 2017, s.82).
ılı da, F a sız oda ı Paul Poi et i - Les Ro es du Paul Poi et adlı küçük ta ıtı ı a ı içi Şekil ge ç askı ı Paul I i e e a a ga t el ise tasa ı la ı ı illüst as o la ı ı ap a gö e i i e esi le, oda illüst as o u i sa at dalı ola ak ilk kez ka ul gö üştü Fogg, , s. . Yapıla u esi le ele o dö e içi dö ü oktası ol uştu . Çü kü Poi et i u gi işi i diğe oda e le i ta afı da da u gula ıştı .
Şekil 2: Pisanello a ait çalış a, Ca alie e e Dama-Ka al e e da , tah i i ılı -1438
Şekil 4: Abraham Bosse e ait çalış a, Wo a Holdi g a Fan-Eğle e Kadı , 1629
Şekil 3: Wenceslaus Holla a ait çalış a,
Wi te -Kış ,
Şekil : Radikal de e sel oda ı Paul Poi et, Les Ro es de Paul Poi et aşlıklı özel a ı da Paul I i e i illüst as o la ı laişle i i ta ıttı.
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 162
Poi et i el isele i i I i e ta afı da alı siluetle , akı ı hatla e esu e kle le çizil iş esi le i, . üz ılda oda illüst as o u u e ide ta ı la ası ı olu u açtı. Tas i de e deta ı a latı la da uzaklaşa e esu , stilize i gele kulla a u e ilikçi aklaşı , oda illüst as o u u al ız a e ut t e dle de ha e da et ekle kal adığı, a ı za a da kadı güzelliği e dai haki a ketipi eti le e ek za a ı ı sa at ha eketle i i de ü esi de a ı dı a ağı i dö e i üjdeli o du Fogg, , s. -209).
la da Vogue içi çalış a a aşla a Re Bouët-Williau ez e Ch istia Dio u Ne Look ekla la ı ı a ata kişi ola ak ili e Re G uau ile oda illüst as o u geliş e e de a et iş e ekla sektö ü ile ilişkisi a t a a aşla ıştı . Plaisi de F a e De gisi e Nestl i ekla la ı içi illüst as o la apa , a ı a ılı da Vogue içi çalış a a aşla a Re Ro e t Bou hë ile oda illüst as o u sade e oda e le i ta afı da değil, tüketi sektö ü deki a kala ta afı da da te ih edile i ala ol a a aşla ıştı . (Packer,1989, s.102- e Mo is, , s. . la da Bou hë gi i ö e li esi le e ile i ölü ü, a kası da e i illüst atö le i etiş e esi e fotoğ afı ö e çık ası ede i le oda illüst as o u du akla a dö e i aşa ıştı . Fakat defilele de at alk he üz fotoğ af çekil esi e izi e il e esi de dola ı oda illüst as o u i sü e daha gü de de kal ıştı . Ö eği Bo Hillso defilele deki gi sile i illüst as o la ı apıla ak Vogue da asıl ası ı sağla ış i oda illüst atö üdü Mo e , . Moda