Kasta o u Ü i ersitesi Güzel Sa atlar e Tasarı Fakültesi, etarlakazan@hotmail.com Yrd. Doç. Dr. Burak E. TARLAKAZAN
Kasta o u Ü i ersitesi Güzel Sa atlar e Tasarı Fakültesi, etarlakazan@hotmail.com ÖZET
Sa at e tasarı arası daki ilişki gelişe tek oloji e gü el ihti açlarla irlikte değişiklik göster ektedir. Desig tasarı söz üğü, Lati e köke li desig are de türe iştir; a la ı ir şe e işaret et ektir. Tasarla ak söz üğü ise; işaretle ek, iz ırak ak, ot et ek, altı ı çiz ek, da ga ur ak, özgü ol ak, kulla dığı tasarı özeli i irdele e i a açla aktadır. Gerek grafik tasarı da gerekse oda tasarı ı da işle sellik e görsellik ö e li rol o ar. Bakış açışı e olursa olsu , u farklı iki disipli i tasarı aklaşı ı da gözle le e , üreti i ilk aşa ası da te el tasarı öğeleri i irçoğu u kulla ıldığıdır. A ı za a da her iki tasarı disipli i, a açları a ulaş ak içi tek olojide fa dala aktadır. Grafik tasarı e oda tasarı ı ala ları görsel okur azarlığı oluşturul ası e ürü /hiz et su u ları da tek oloji i akı da takip et ek e kulla ak
akı ı da da e zerlik göster ektedir.
Anahtar Kelimeler: tasarı , oda tasarı ı, grafik tasarı . ABSTRACT
The relationship between art and design changes with developing technology and current needs. The design word derives from the Latin "designare"; It means to point to something meaning. The word to design is; To mark, to leave a mark, to note, to underline, to stamp, to be original, to be unique and unique, to clarify, to emphasize actions. This study aims to investigate the "design" speciality that the same language spoken fashion and graphic design use in the creation process, although it does not look like two different disciplines. Functionality and visuality play an important role in graphic design, both in graphic design. Regardless of the point of view, many of the basic design elements are used during the design phase, which is observed in both design approaches. At the same time, both design disciplines make use of technology to achieve their goals. The areas of graphic design and fashion design are also similar in terms of visual literacy and close monitoring and use of technology in product / service presentations.
Key words: design, fasion design, graphic design.
Giriş
Tasarı ilişkisi kurulurke ta ı ı a ihti aç du ula ilk ka ra ; grafik tasarı dır. Grafik tasarı ir esajı ilet ek içi ; et i e görselleri algıla a ilir e görüle ilir ir düzle de orga ize edil esidir. Baskı, ekra , hareketli fil , a i as o , iç i ari, paketle e gi i irçok ortamda uygulanabilir.
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 44
Birçok kez kuru ki liği ile aşla ıla tasarı ol uluğu logot pe oluşturularak de a eder so ra u si ge her erde kulla ılır e akıllarda er et esi sağla ır. Daha so ra u logo kulla ılarak kart izit, a tetli kağıt, zarf gi i kuru ki liği i diğer parçaları ta a la ır. Afişler, el ila ları, dergi rekla ları TV rekla ları derke ürü ü ta ıtı ı sağla ır. Dola ısı la a le logo tü ta ıtı ları , rekla ları ol azsa ol azıdır.
Grafik Tasarı , görsel ir iletişi sa atıdır. Biri i işle i de, ir esaj ilet ek a da ir ürü ya da hizmeti ta ıt aktır Be er, : . Grafik tasarı teri i ilk kez . .ı ilk arısı da etal kalıplara o ularak azıla e çizile e daha so ra da çoğaltıl ak üzere asıla görsel alze eler içi kulla ıl ıştır. Tek oloji geliştikçe, sade e alze eler değil, fil ara ılığı la perde e a sıtıla , ideo ile ekra a gö derile e ilgisa arlar ardı ı ile üretile görsel alze eler de grafik tasarı ı kapsa ı ı , içi e gir iş e u teri i a la ı ge işle iştir. Bugü ü grafik tasarı ısı; kaligrafi sa atçıları ı , askı ustaları ı e za aatçıları ı gele eği i sürdüre ir eslek ada ıdır.
Tasarı , ir pro le i çözü ü de ektir. Grafik tasarı pro le leri ge ellikle iki o utlu üze ler üzeri de çözülür. Ge el olarak ütü görsel sa atlar, özel olarak ise iki o ut içi de ar ola görü tü sa atları he e he e a ı dili kulla ırlar. Ressa lar, fotoğrafçılar, he keltıraşlar, sera ikçi, oda tasarı ısı e diğer irçok eslek gru u u oluşturduğu sa at profes o elleri i e i ir ü esi ola grafik tasarı ı da irçok tasarı pro le i i çözerke , u ortak dilde ararla ır.
Grafik tasarı , çağı ızda i sa lar arası da iletişi ara ı olarak ö e li ir göre üstle iştir. Görsel grafik öğeleri i dili söze da alı a latı ı aşa ir gü e sahiptir. A ı dili ko uş a a , oku a az a il e e i sa lara grafik si gelerle a ı esajı ilet ek ü kü dür. Grafik; azı, içi , re k, çizgi gi i görsel araçlar olu la iletişi kur a sa atı olarak ta ı la a ilir. Grafik tasarı da, iletişi e esaj söz ko usudur.
Grafik tasarı ; olda giderke ill oardlarda, oto üs durakları da, a akka ı kutusu da, tele iz o da, al ü kapakları da, se diği iz t-shirt ü askısı da…. Kısa ası her erdedir. Popüler kültürü etkileri i taşı akta e doğa e çe re izdeki her şe de etkile ektedir. Varoluş ede i iletişi olduğu içi hiç eski ede ke di i gü el tut aktadır.
Tasarı ol uluğu da diğer ir ka ra ise; Moda tasarı ıdır. Moda; . Tarz, ol, . Herha gi ir şe i apısı, for u, . Gi i , arka, da etler, da ra ışlar . ko ularda i sa ları gü lük alışka lıkları e a stilleri, . Gi i i , duruşu , hareketleri , a la ışı özellikle seçki görü ek e a seçki ol ak içi apıla , ir toplu tarafı da e i se e geleneksel kulla ı ı, . Gü de de ola , elli ir kesi tarafı da ka ul göre a la ış, tarz. . Değişiklik gereksi i i e a süsle e öze tisi le toplu aşa ı a gire geçi i e ilik. . Belirli ir süre etki ola toplu sal eğe i, ir şe e karşı gösterile aşırı düşkü lük. . Geçi i olarak e iliğe
e toplu sal eğe i e u gu ola .tdk.go .tr gi i ta ı la alarla ifade edil ektedir. Sos al oluşu u ir prototipi olarak sos al gerçekleri ze gi liği de orta a çıka oda, tarih o u a toplu ları etkile iş e gü ü üzde her ala da tüketi i i ter ihi i
ö le dire ir olgu ol uştur Har a ka a, d., : .
Moda tasarı ı, kı afet a da çeşitli aksesuarlar oluştur ak adı a tasarı ı gerekli özellikleri i de ke di içi de arı dıra oldukça ge ele a ıla ile ek ir ka ra dır. Moda tasarı ı dediği iz ko u geç işte gü ü üze kadar her ülke i ke di e özgü kültür e sos al değişi leri de etkile erek gü ü üze gelir fakat u değişi lerde a ı za a da ke di içi de e re sellik taşır e tüketi i i istek ö eri e talepleri doğrultusu da şekille ir.
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 45
Giyinmenin temelinde insan gereksinimleri er alırke oda, tasarı ka ra ı ile ili tilidir. İ sa ede i i çe resel koşullarda koru ası gereksi i i le aşla a gi i e e arı a, geç işte gü ü üze tarihsel süreçte ir iri i izle iştir. Maslow'un gereksi i ler pira idi i Görsel e alt ta akası daki aşa ı sürdüre il ek içi gerekli gi i e e arı a fiz olojik ihti açlar, pira idi e üstü de er ala ke di i gerçekleştir e se i esi de, oda olarak karşı ıza çık aktadır.
Moda; sa at, üzik, tiyatro, edebiyat, yemek, ahçe tasarı ı, spor, ho i, iç i arlık e i ari i doğruda içi e al aktadır. Moda ı te eli i sa dır. İ sa a ait fiziksel sos al e psikolojik tü özellikler oda ı şekille dire e değiştire etki ala larıdır. İ sa ı gereksi i leri e ekle tileri değiştikçe oda da değişir e insan gibi o da kendini yenilemektedir.
Gerek grafik tasarı da gerekse oda tasarı ı da işle sellik e görsellik ö e li rol o ar. Bakış açışı e olursa olsu , her tasarı aklaşı ı da gözle le e tasarı aşa ası da te el tasar öğeleri i irçoğu u kulla ıldığıdır. Görsel sa atlar e diğer sa at dalları da kulla ıla te el tasar , disipli ler arası a la ışla diğer disipli leri de kapsa a ak iteliktedir. Nokta, çizgi, leke, ışık e re k, riti e hareket, adde e apı, ağırlık e kütle, uza e oşluk ile plastik for değerleridir.
Bauhaus te el eğiti i i for üle edil esi so u u tü dü ada tasarı okulları da u gula dığı hali le te el tasarı eğiti i, içi e re ge ilişki elirli tespitler e ka ul edil iş doğrular üzeri de gerek iki o utlu gerekse üç o utlu çalış alarda estetiği kurul ası a ö elik ilgileri aktarıl ası ile u ilgileri de e sel çalış alar olu la u gula a a geçiril esi i içere ir eğiti süre idir. Bauhaus u kuru usu ola Walter Gropius, kuruluş a ifestosu da şu ları sö lü ordu:
Mi arlar, heykeltıraşlar, ressa lar biz hepi iz za aata geri dö eliyiz. Çü kü sa at esleği diye bir eslek yoktur. Öz olarak sa atçı za aatkârı yücel esidir. Öyle ölçüsüz ve sı ırsız bir za aatkârlar lo cası oluştur alıyız ki, sa atçı ile za aatkârlar arası daki ayrılık ortada kalksı . Geleceği ye i yapısı ı hep birlikte iste eliyiz, düşü eliyiz ki, bütü
sa atsal) u surlar bir bütü de vücut bulsu ” Bi göl, : -7).
Yi e Bauhaus u kurulduğu dö e de kale e alı a a ifestoda, Bütü görsel sa atları esas a a ı apı ı tü ü e katkıda ulu aktır. Eskide Güzel Sa atları e asil işle i apıları süsle ekti, u lar i ari i azgeçil ez öğeleridir. Bugü sa atlar arası da ir ağla tı kal a ıştır. Mi arlar, ressa lar e he keltıraşlar e ide e i ir olgu olarak apı ı ko pozit karakteri i öğre ek zoru dadırlar. Sa atçı aşa a ap ış ir za aatkârdır ... Her Sa atçı ı esas ola ke di sa atı da usta ol asıdır. Yaratı ı tasarı ı ilk ka ağı u özelliktir Bektaş, : urgusu apıl ıştır.
Görsel 1. Dr. C. George Boeree, "Abraham Harold Maslow Biograpy", webspace.ship.edu /cgboer/maslow.html
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 46
Tasarı eğiti i i çoğu lukla ilk ılı o u a sürdürüle te el tasarı eğiti i de öğre ilere, tasarı ı öğe e ilkeleri aktarıl akta e her kura sal ilgi i ardı da apıla u gula alarda öğre ide ke disi e erile pro le e, u öğe e ilkeler olu ile çözü ö er esi ekle ektedir. Burada tasarı öğeleri, içi i oluştura iri il öğeleri ifade et ektedir. Tasarı ilkeleri ise, içi i kuruluşu da u öğeleri düze le işi e ilişki te el kaideleri ifade etmektedir. de a ı la a Görsel Sa atlar e Mi arlık içi Te el Tasar adlı kita ı da Hulusi Gü gör tasarı öğeleri i; çizgi, ö , içi , ölçü, doku, re k, değer, aralık, hareket, ışık e gölge olarak, tasarı ilkeleri i ise tekrar, ardışık tekrar, u gu luk, zıtlık, kora , ege e lik, de ge e irlik olarak sırala aktadır Gü gör: : . Bu sı ıfla dır a erke . üz ılda orta a ko ula te el tasarı aklaşı ı ı te sil ede ir sı ıfla dır adır. Prof. H. De ir Di a lıoğlu ise tasarı öğeleri i, içerisi e ha i e ekâ ı ala ak şekilde ge işlet iştir. De ir Di a lıoğlu tasarı öğeleri i; okta, çizgi- ö , düzle , ha i , içi -şekil, ekâ , ölçü-oran-aralık, doku, re k, hareket e oluş a ede leri, ışık- gölge olarak sırala aktadır Di a lıoğlu: . Eğiti süre i de tü tasarı disipli leri de ortak ola te el tasarı eğiti i i , tasarı ıları pratikte disipli lerarası çalış aları da asıl ir ze i teşkil ettiği i gör ek içi ö elikle farklı tasarı disipli leri deki te silleri e kulla ı şekilleri üzeri de tasarı ögeleri i ortaklığı a işaret edile ektir.
Tasarı kar aşık, eğle eli e he e a eri i ir iştir. Tek oloji i sürekli geliştiği, e i azılı ları pi asa a sürüldüğü e e i eğili leri hızlı ir şekilde ha atı ıza girdiği i düşü erek aşağıda sırala a öğe e ilkelere oda e grafik tasarı pe eresi de ak a a çalışıl ıştır.
ÇİZGİ
Çizgiler doğrusal işaretler olarak ta ı la a ilir. Dola ısı la, çizgiler her şe de oluşur. Ör eği şu a okuduğu uz u keli eler e harfler i ler e eğri, açılı e düz çizgide oluşu or. Çizgiler elirli fikirleri de ifade ederler. Düz ola lar düze e düzgü lük u a dırır, dalgalı çizgiler hareket arata ilir e zikzak çizgiler gergi lik e a he e a ı i a ede ilir.
Çizgi i güçlü ir şekilde kulla ak çizi leri izi stilize et ek içi üke el ir oldur.
Ko feksi o arkası SNDCT içi tasarı ı Kse ia Sta ro a' ı tel çerçe e resi leri de her illüstras o u ürüt ek içi asit e az çizgiler kulla ıl ış, tasarı ı ir ütü olarak ka aştır a e ta ı a ilir ir stil eril iştir. İlgi ç ir etki arat ak içi çizi lerdeki
çizgileri kulla ı ı urgula ıştır.
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 47
Bir gi si i oluştura çizgiler, ku aş ölü leri i ir ara a getir ek içi dikiş çizgileri, ir gi si i silueti i dış çizgisi, çeşitli dese ler oluştura ku aş çizgileri… Herha gi iri deki çizgiler düz e a eğri ola ilir. Çizgileri proporsi o görü tüsü de de ö e i ü üktür. Ör eği , dike çizgiler e dike olarak çalışa dese lerdeki çizgiler, i ik ir kadı ı ata
çizgilerde daha fazla kısa göstere ilir
Görsel . Çizgi Kulla ıl ış ör ekler
Çizgi i tasarı ı te el öğesi olduğu u ili oruz e her se e Moda Defileleri de kı afetlerde, çiz e, a akka ı, ça ta e a ü e her gi i aksesuarlarda gör ek ü kü . Si ah e e az çizgiler, i e çizgiler, di ago al a da asi etrik çizgiler, ü udu eğrileri o u a çapraz olarak çalışıl ış çizgiler… pek çok çeşidi ola çizgi izle i isi e çağdaş ir akış su u or.
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 48
DOKU
Doku, tasarı ı ir aşka u surudur. Gi si e aksesuarlar içi ku aş e a diğer alze eler, gi sileri e aksesuarları görü ü ü ü etkile e ile ek çeşitli dokulara sahip ola ilir. Bir ku aşı örgüsü e dokusu, örtüş e olu da ir etki e sahiptir e u da ir gi si i gi ildiği de asıl görü düğü ü etkiler.
Görsel 5. Pürüzsüz ve ipeksi dokusu ola sate ku aş
Görsel . Surface e bellish e ts take fro Ma ish Arora Spri g/Su er 20 0
Görsel 7. John Galliano for Christian Dior Couture Autumn(fall)/Winter 2010
Blumarine İlk ahar/Yaz Japo Kiraz Çiçeği Yi i g Yi 20 So bahar/Kış De iz yüzeyi
Doku, ir üze i üç o utlu apısı da dola ı sahip olduğu özel ir iteliktir. Doku çoğu lukla ir üze i pürüzlülüğü ü e pürüzlülüğü ü a lat ak içi kulla ılır. A ı za a da, ildik alze eleri üze sel özellikleri i ta ı la ak içi de kulla ılır; taşı
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 49
ka alığı, ahşa ı da arlı oluşu e ku aşı doku ası gi i. Doku u iki a a tipi ardır. Doku sal doku gerçektir e doku arak hissedile ilir. Görsel doku ise gözle görülür.
Görsel 8. Roy Lichte stei oyu kartlarıyla kübist Görsel 9. Çeşitli Doğal Dokular atür ort Cubist Still Life ith Playi g Cards
tuval üzeri e yağlıboya ve ag a. 9 0 i .
ŞEKİL
Bir şekil, re k değişi i, şekil değişi i e a şekil farklılığı da ötürü çe resi deki ala ı ö e çıktığı iki o utlu ir ala dır. Şekiller geo etrik
veya organik olabilir. Şekil e a siluet, ir gi si i e ariz görsel öğesidir.
Muhte ele görüle ilk şe udur. Siluet, tü gi si i a a hatları olarak ta ı la a ilir e ge ellikle "for " olarak adla dırılır.
Bir silueti a a ı, ü udu şekli i iltifat et ektir. Bu u la irlikte a art a, elirli ir etki türü ü oluştur ak e a ü udu elirli ir
ölü ü ü urgula ak içi sıklıkla kulla ılır.
Diğer tasarı türleri de şekil e şekil ele a ları olarak düşü ülür; Moda tasarı ı da, for da e for da ir gi si e/ e a oda aksesuarı öğesi i siluetidir. Modadaki popüler siluetler za a a göre değişir. Ör eği , 'leri aşı da, ideal siluet, göğüs ö e doğru çıkı tı apa e kalçalar geri e doğru itile
ir gü er i gögüslü figürde oluşu ordu. 'li ıllarda ço uksu, düz göğüslü ir şekil ter ih
edildi. Bir giysinin şekli e a kesi i, elirli ir gi i eş ası ı , gi e kişi i süsle esi e
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 50
Görsel 0. Moda ve grafik tasarı ı da şekil ör ekleri RENK
Renk konusu, moda ve grafik tasarı ı da çok ö e lidir. Nötr re kler oda
tasarı ı da ü ük ir rol o ar, çü kü her şe le gi ile ilir, dola ısı la herkesi gardıro u da ulu ur. Ko u re kler, ir kadı ı i eliği i sağla a ilir, kısa o lu kadı lar içi arzu edile
bir etki olan uzun o lu görü e ilir.
Aşağıdaki tasarı larda, hafif, u uşak e pastel re k paleti ter ih edil iş. Be azlar, açık griler, u uşak kızara to lar e akır / altı fol o ile re kler, saki , zarif e kadı sı ir tasarı oluştur ak içi azikçe ir irleri i ta amlarlar.
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 51
Öte a da , aşağıdaki e e su u arkası; çok a lı, e erjik e eğle eli ir tasarı arata keski ko trastlı ir re k paleti seç iştir.
Görsel 2. http://zeybart.com/item/tamek/
Grafik tasarı da re k, arkalaş a u surları la sı ırlı ir ilkedir. Tasarı progra ları e hatta fotoğraf aki eleri deki filtreler e görü tü a arla ı ıları, ize fotoğrafları ızı re k e to ları ı a arla a ko usu da sı ırsız ete ek sağla aktadır.
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 52
TEKRAR
Ke di logoları ı e ge el re k şe aları ı kulla a ildiği de e i olduğu uz, herha gi ir ü ük arka, Co a-Cola, Google, Apple, Nike'i düşü ü . Tekrarla a, arka tasarı ı ı aparke he arka ızı akılda e tutarlı tut ak açısı da he de öğeleri izi ir iri e ağla ada ö e li ir u surdur. Aşağıdaki arka ör ekleri e ir göz atalı . Gördüğü üz gi i, u ki lik tutarlı ir re k paleti e tutarlı arj aralığı a doğru tutarlı ir logo
uygula ası kulla ı or.
Görsel . Kuru sal Ki lik Ör ekleri
Tekrarla a, arkalaştır a ko usu da kilit u surdur. Grafik tasarı da arka ı , ürü ü hatırda kal ası da ö e li ike , oda tasarı ı da ir seferlik kulla ıla ilir. Burada
tekrarlama, desenler ve dokular oluştur a ko usu da ö e li ir ileşe oluştur aktadır.
Dese leri tozlu eski perdeler gi i do uk e çiçekli ol ası gerek ez; eğle eli e etkili olabilirler.
Görsel 5. Ege Deri ve Deri Ma ulleri İhracatçıları Birliği. Deri Tasarı ve Üreti Yarış ası, 2013
TRANSPARAN
Opaklık olarak da ili ir, şeffaflık, ir öğe i " asıl görü düğü ü" gösterir. Opaklığı ız e kadar düşükse, öğe iz hafif e daha az göze çarpar e opaklık öğesi e kadar üksekse o kadar katı olur. Şeffaflık
a rı a statik görü tülerde hareket hissi üret ek içi üke el ir
tek iktir. Şeffaflık sade e dijital grafiklerle sı ırlı değildir. Ne York Ca Müzesi içi hazırla a u da eti e şeffaf a üzeri e asıl ış e tasarı a e zersiz e etkile i i ir etki kaza dır ıştır.
CONGRESS BOOK OF INFAD – ISBN 978-605-9885-36-2 53
Görsel . İsta bul Bilgi Ü iversitesi Moda Tasarı ı Bölü ü iki ci sı ıf öğre cileri i "Drapi g for Haute Couture"dersi kapsa i da ava gart bir yaklaşı la oluşturdukları kreatif tasarı lar bir sergiyle su uluyor. Natürel to lardaki ku aşları , alter atif tasarı alze eleriyle birleştiği, tra spara ku aşları ışığı farklı ya sıttığı, özgü tasarı ları yer aldığı sergi düze le iştir. 17-23 Nisan 2017
Görsel . Ne York Ca Müzesi Davetiye