Mobilyacılar ve Marangozlar (Naccarlar)

Kerkük’ün geleneksel ev mimarisi çok köklü olup, kendine has bir tarz oluşturmuştur. Bu bağlamda Kerkük evleri özenle inşa edilirken, onların iç dekorasyonundan dış cephesine kadar lazım olan her yerde ahşap kullanılırdı. Doğal olarak bu durum Kerkük’te marangozluk zanaatını geliştirdi. Böylece Kerkük, meşhur marangozlar yetiştirdi. Bu zanaattaki ilerlemeler, süreç içinde mobilyacılık sektörünü de Kerkük’te doğurdu. Bu anlamda Kerkük’te seri mobilya üretimini başlatan ilk müteşebbis Emin Naccar’dır. Bir Türkmen olan Emin Naccar, mobilya atölyesini 1940 yılında açtı. Bundan sonra Hikmet Naccar ve Şükrü Naccar adında iki Türkmen 1950 yılında iki ayrı mobilya atölyesi açtılar. Birbirlerine rakip olan bu iki mobilyacı Kerkük dışında da Bağdat ve diğer Irak şehirlerinde de mallarını satarlardı.

Gelişen Kerkük mobilya sektörü, 1960’lı yıllara gelindiğinde iki yeni girişimciyi daha ortaya çıkardı. Bu kişiler Namık Naccar ve Kemal Şengül’dür. Onlar açtıkları mobilya fabrikalarıyla rekabeti daha da ileri götürerek 1970’li yıllarda uluslararası boyutta ticaret yapmaya başladılar (Nakip, 2007: 282).

4.3.1.6. Sinemalar

Türkmenlerin Kerkük’te ilk sineması Krallık dönemine rastlar. Bu sinema, Kral Gazi’ye nispet olsun diye adı Gazi Sineması olarak isimlendirilmişti. Gazi Sineması’nın mülkiyeti Kerkük Belediyesi’ne ait olmakla beraber işletmesi Türkmenler tarafından yapılırdı.

Kerkük’te ikinci sinema ise Yahudilerin kurmuş olduğu bir sinemaydı. Bu sinema, 1948 yılında kurucuları olan Yahudiler tarafından İsrail’e göç etmeden önce bir Türkmen olan Selahattin Avcı’ya satıldı. Selahattin Avcı bu sinemanın ismini

166

“Vatani” olan bu sinema vakıf malı bünyesinde olup Türkmenler tarafından işletildi. Bu

sinema 1960’lı yılların sonuna doğru yıkıldı. Diğerinin isimi “Hamra” idi. Bu sinema ise tanınmış bir Türkmen ailesi olan Paşalar tarafından işletildi. “Atlas Sineması” ise 1950 yılında kuruldu. Bu sinemanın mülkiyeti de işleticisi de tanınmış bir Türkmen iş adamı olan Tayyıp Bey idi. Tayyıp Bey tarafından kurulan bu sinema büyük bir sinema olup yazlık ve kışlık kısımlardan oluşmaktaydı. Bu özellikleriyle sinema Kerkük’te Türkmenlerin önemli yatırımlarından biri oldu. Bir başka sinema ise “Hayyam

Sineması” idi. Bu sinema 1950’li yıllarda Türkmen iş adamları tarafından Kerkük

Kalesi’nin dibinde kuruldu (Bakır, 01. 12. 2017: 15.00). Nevzat Avcı, 1959 Katliamı’nda şehit olan abisi Selahattin Avcı’nın ismini yaşatmak için 1960 yılında Kerkük’ün merkezinde yeni bir sinema açtı. Bu sinemanın ismi kuruluş nedeninden de anlaşılacağı gibi “Selahattin Sineması” idi. Bu sinema aynı zamanda Türkmenlerin sosyal ve kültürel faaliyetlerine de ev sahipliği yapmıştır (Nakip, 2007: 282-283; Bakır, 01. 12. 2017: 15.00). Kerkük Rehberinde ise yukarıda bahsedilen sinemalar dahil olmak üzere 7 tane sinema tespit edilmiştir. Bu sinemalar şunlardı:

Tablo 35: Kerkük’te Sinemalar

1 Gazi Sinenası 5 Alemeyn Sineması 2 Sindibad Sineması 6 Atlas Sineması 3 Hamra Sineması 7 Selahattin Sineması 4 Hayyam Sineması 8 Vatani Sineması

Kaynak: Kerkük Rehberi, Irak Türkmen Cephesi Kültür Müdürlüğü, Haz. Cemal Abdullah, Erbil 2001,

s. 106

4.3.1.7. Kerkük’te Çarşılar

Kerkük’ün iktisadi hayatının cereyan ettiği yerler olarak çarşılar çok önemlidir. Bunlardan en önemlileri Kayseri48

ve Korya Çarşıları idi. Bu çarşılardan Kayseri Çarşısı Türkmenlerin ticari hayatında çok önemli bir merkezdir. Bu çarşıyı Nermin Neftçi 1950’li yıllarda şu şekilde tarif etmiştir:

Kaleden Çarşıya, Yedi Kızlar Kapısı’ndan inilir. Nakışlı Minare, renk renk çinilerle nakışlanmış, güdül, kalın. Karşıyaka Pazarının içinde yükselir, yüze güler. Nakışları kilim nakışı gibi damalı damalıdır. Altında, “Kayseri” Kerkük’ün Kapalı Çarşısı. Kayseri kol koldur. Yedi ayrı gözü var. Her kolda dükkânlar, camsız çerçevesizi, yığınla mal dolu. Kumaşlar renk renk, top, üst üste konmuş. Kerkük ağzı Türkçe konuşan tatlı dilli dükkâncılar, müşteriye buyur eder: “Hoş gelipsen Hatun, ne emrin var” diye karşılar… Kayserinin dışı da çarşı - pazar, kimi birer kemer oyuntusu olan dükkânlar, çayhaneler, yan yana. Bir sebzecinin bitişiğinde bir

48 _{Kayseri Çarşısı için bkz ek: 19}

167

kumaşçı, bir ayakkabıcı, yoksa bir altıncı birbirine komşu. Yağlıklar, çevreler, türmeler, gömlekler, dizi dizi kırmızı yemeniler, iplerle duvarlara, tavana, dükkânın içine dışına asılmış sarkar. Yel estikçe sallanır. Meyve, sebze satanların dükkânı önünde, koca koca, tay tay kesilmiş kan kırmızı karpuzlar, dizili. Elinde kocaman bir karpuz bıçağı, karpuzcu bağırır: “Karpuzum kan ediri. Karpuzum kan ediri.. Narlar, üzümler, incirler, Kerkük ve Altunköprü sepetlerine konmuş, üstlerine kara karasinekler uçuşuyor. El işi kemik saplı hançerler bir bez üstüne serilmiş, yeşil çömekler, küpler, Kerkük şerbeleri yan yana. Dükkanların içi sokağa dökülmüş sanki.. (Neftçi, 2003: 13-14).

Yukarıda tasvir edilen bu ticari hayat Kerkük’ün tüm çarşılarında aynı şekilde yoğun bir şekilde yaşanmaktaydı. Kerkük’te Kayseri Çarşısı dışında belli başlı diğer çarşıların isimleri şunlardır:

Tablo 36: Kerkük’te Çarşılar

1 Kale Çarşısı 7 Korya Çarşısı 2 Kayseri Çarşısı 8 Musalla Çarşısı 3 Hasırlar Çarşısı 9 Kasaphane Çarşısı 4 Halvacılar Çarşısı 10 Haraç Çarşısı 5 Ahmet Ağa Çarşısı 11 Asri Çarşısı 6 Büyük Çarşı

Kaynak: Kerkük Rehberi, Irak Türkmen Cephesi Kültür Müdürlüğü, Haz. Cemal Abdullah, Erbil 2001,

s. 7

4.3.1.8. Kerkük Çayhaneleri

Kerkük’te iktisadi hayatın merkezlerinden birisi de çayhanelerdir. Kerkük’te çayhaneler iki bölümden oluşmaktaydı. Bu bölümlerden avama tahsis edilen bölümde o zamanki müteahhitler olan yapı ustaları günlük planlarını yaparlardı. Bu bölüm sabah erkenden işveren ve işçi arasında işlerin nasıl organize edileceğine karar verilen bir yerdi. İkinci bölüm daha çok elit sınıfa hitap ederdi. Bu bölüm entelektüel yapıları ile daha çok okuyucu kitleye ev sahipliği yapardı. Kerkük’te belli başlı çayhaneler şunlardı:

Tablo 37: Kerkük Çayhaneleri

1 Ahmet Ağa Çayhanesi 13 Nahreyin Çayhanesi

2 Cüt Kahve (Meyyas Çayhanesi) 14 Mecidiye Çayhanesi

3 Kara Kaymakçı Çayhanesi 15 Köy Sancak Çayhanesi

4 Aslan Yuvası Çayhanesi 16 Antik Tren İstasyon Çayhanesi

5 Şehit Zubeyr Çayhanesi 17 Babil Çayhanesi

6 Altın Köprü Çayhanesi 18 Kör Behaattin Çayhanesi

7 Mahmut Casım Çayhanesi 19 Reşa Küle Rıza Çayhanesi

8 Cırıt Meydan Çayhanesi 20 Musalla Çayhanesi

9 Tisin Çayhanesi 21 Kasaphane Çayhanesi

10 Abdullah Çayhanesi 22 Keçel Salih Çayhanesi

11 Arap Çayhanesi 23 El Nasır Çayhanesi

12 Şebap Çayhanesi

Kaynak: Kerkük Rehberi, Irak Türkmen Cephesi Kültür Müdürlüğü, Haz. Cemal Abdullah, Erbil 2001,

168

4.3.1.9. Kerkük Ticaret Odası

Kerkük’te Türkmenler geçmişten beri süre gelen güçlü varlıklarının bir sonucu olarak Kerkük’ün ticaretine her zaman hakim olmuşlardır. Bu haliyle onlar, 1936 yılında bir de Ticaret Odası kurdular. Fakat bu oda, ilk toplantısını 16 Temmuz 1957 tarihinde yapabildi. Bu oturum, ilk başkan Hacı Abdulhadi Avcı liderliğinde yapıldı.

Ticaret Odası, ilk dönemlerde 8 üyeden oluşmuştu. Daha sonra bu oda 1966 yılında İktisat Bakanlığına bağlandı. Çalışmalarını 1975 yılına kadar ikinci başkan Muhammed Salihi önderliğinde sürdüren oda, bu yılda Saddam’ın Muhammed Salihi’yi idam etmesiyle çalışmalarına bir süre ara verdi (Nakip, 2007: 284-28).