Mobbing Haberlerinin Basında Yer Alışı

Ek3’ de yer alan Tablo 10’de de görülebileceği gibi, 76 Ulusal gazete, 10 yerel gazete, 19 internet gazetesi ve dergisinde yer alan toplam 105 haberde mobbingin tanımı, mobbing yerine kullanılan kavramlar, mobbingin tarihçesi, mobbing davranışları, mobbingin nedenleri ve etkileri, mobbingle mücadele yöntemleri, mobbing davaları ve süreçleri ile ilgili bilgiler yayınlanmaktadır.

4.5.1.1.1. Gazeteler

Gazetelere göre haberlerin dağılımı aşağıdaki gibidir: Ulusal Gazeteler: Hürriyet 23, Radikal 14, Akşam 7, Sabah 7, Vatan 6, Milliyet 6, Cumhuriyet 3, Star ve Star Kıbrıs 3, Referans 2, Zaman 1, Habertürk 1, Yenişafak 1, Evrensel 1, Birgün 1, Yeniasır 1, Yerel Gazeteler: Kütahya, Bolu Olay, Amasya Gümüşsuyu, Bursa Günlük, Kocaeli Demokrat, Samsun Haber, Hatay Kent, Hatay Asya, Hatay Gündem ve Hatay yerel gazeteleri yayınladıkları 1’er haberle incelenmiştir. Bu gazeteler Türkiye’nin dört bir yanında mobbing taraflarını mobbing olgusu hakkında bilgilendirmekte ve mobbingle

mücadelenin en önemli yöntemlerinden biri olan eğitim yöntemini gerçekleştirmektedirler. Diğer 19 haber ve yayınlanma yeri; Bianet 6, Haber7 3, Kacaelife 2, JMO 1, Sendikaorg 1, Ekonomik Çözüm Gazetesi 1, Aksiyon 1, NTV 1,KanalD 1, Gerçek Gündem 1, Haber Te 1’dir.

4.5.1.1.2.Gazete Başlıkları

Gazetelerde yer alan haberlerin başlığı çarpıcı biçimde verilmiş ve başlıkta ağırlıklı olarak mobbing kullanılsa da taciz, duygusal taciz, zorbalık, terör, sapkın davranışlar gibi okuyucuda ilgi çekecek mobbing tanımında kullanılan diğer kavramlara yer verilmiştir. Başlıklarda kullanılan mobbing kavramlarının nicel dağılımı Mobbing 54, psikolojik taciz 11, duygusal taciz 7, işyeri tacizi 3, taciz 3, zorbalık 2, psikolojik yıldırma 2, örgütsel yıldırma 1, psikolojik şiddet 1, işyeri işkencesi 1, şef terörü 1, sapkın davranışlar 1, işyerinde gıcıklık 1 şeklindedir. Diğer 17 haberin başlığı direkt olarak mobbing olgusu ile ilgili değildir. Haber başlığı, haber içeriğini özetleyerek, okuyucuya ilk bakışta haberde ne okuyacağını göstermektedir. Bu özelliği nedeniyle başlıkta kullanılan kelimeler bir anlamda okura mesajı en etkili biçimde iletmektedir. Bu bağlamda haber başlıkları ile basında mobbing olgusuna yönelik bir bilinçlendirme söz konusudur, denilebilir. 8 yerel haberin başlığında mobbing ve 2 yerel haberin başlığında ise psikolojik taciz kavramları kullanılmaktadır. Bu gazetelerin Bursa, Kütahya, Amasya, Hatay, Kocaeli gibi ülkemizin farklı yörelerine ait olduğu düşünüldüğünde mobbing kavramının yurdumuzun dört bir yanında okunduğunu, bilindiğini ya da işitildiğini söylemek yanlış olmayacaktır.

4.5.1.1.3.Yazar

60 haberin 35 kadın ve 25 erkek yazar ve muhabir tarafından yazıldığı, 44 haberin yazarının olmadığı ve 1 haberin JMO tarafından yapılan basın açıklaması olduğu görülmektedir. Özellikle kadın yazarlar konuyla ilgili mesajlarını iletmek için köşe yazısı haber türünü tercih etmiştir.

4.5.1.1.4.Görsel Öğe

105 haberin 52’si görsel öğe ile desteklenmekte olup, 53 haber görsel malzeme kullanılmadan sunulmuştur. Görsel malzeme olarak dava açan ve çeşitli platformlarda mobbingle mücadele eden mağdurların fotoğrafları, görende tükenmişlik duygusu

hissettiren kadın veya erkek görüntülerinin yer aldığı fotoğraflar, karikatür gibi diğer görsel malzemeler kullanılmıştır. 1fotoğrafta kadın vücudunun ön planda olduğu ve cinsel çağrışımlar yapan bir görüntü kullanılmış olup görende, mobbing ile cinsel tacizin eşdeğer olduğu hissini uyandırmaktadır. Diğer kullanılan görsel öğeler ise, kişide merak uyandıracak ve haberi okutturacak çarpıcılığa sahip, iletiyi açık bir şekilde ileten, yazıyla anlatılan olayın görsel olarak algılanmasına yardımcı olabilecek niteliktedir.

4.5.1.1.5.Konunun Ele Alınış Şekli

Ülkemizde mobbing psikolojik bir vaka olarak medyaya yansımış olup incelenen haberlerle de bu desteklenmektedir. Toplam 105 haberin 43’ü konuyu tümüyle psikolojik olarak ele almış olup, diğer haberlerde de olgunun psikolojik boyutu göz ardı edilmemiştir. Diğer haberlerin konuyu ele alış şekline göre sınıflandırılması; 21 haber psikolojik / hukuki, 4 haber psikolojik / ekonomik, 2 haber psikolojik / hukuki/ ekonomik, 1 haber psikolojik/ tarihi, 26 haber hukuki, 5 haber hukuki / ekonomik, 1 haber ekonomik, 1 haber sosyolojik ve 1 haber kavramsal şeklindedir.

4.5.1.1.6.Haberin Kaynağı ve Türü

Kaynağına göre sorgulan haberlerde yapılan çözümleme sonucu; 42 haberin yazar, 23 haberin muhabir, 11 haberin ajans, 2 haberin merkez, 1 haberin kurum, 1 haberin gazete, 1 haberin TV programı kaynaklı olduğu ortaya çıkmaktadır. Ajansın kaynak olarak kullanımında 9 haberle Anadolu Ajansının tercih edildiği görülmektedir. 24 haberin ise kaynağı belirtilmemiştir. Haberin kaynağı yazar ağırlıklı olduğu için haberin sunumunda köşe yazılarına öncelik verilmiş, bunu salt haberler, salt haber/ ropörtaj ve makaleler izlemiştir. Nicel olarak incelendiğinde 46 haberin köşe yazısı, 13 haberin makale, 23 haberin salt haber, 14 haberin salt haber/ ropörtaj, 6 haberin ropörtaj, 1 haberin salt haber/ basın açıklaması, 1 haberin basın açıklaması ve 1 haberinde sadece öneri olarak sunulduğu görülmekte ve “köşe yazısı” şeklinde yapılan sunumun % 43 gibi büyük bir oranı kapsadığı tespit edilmektedir.

4.5.1.1.7.Bilgilendirme/ Öneri

sıra öneriler ortaya koymaktadır. Sadece öneri yapılan 1 haberde ise mobbing kavramının yerine taciz kavramının kullanılması arzusu dile getirilmektedir.

4.5.1.1.8.Benzerlik

105 haberin içeriğine bakıldığında 22 haberin diğer haberlere çok benzediği ve toplamda 83 farklı haberin yayınlandığı görülmüştür. Örneğin, Borçlar Kanunu’nun mevcut 416. maddesi’nin, Türk Borçlar Kanunu Tasarısı ile değiştirilmesini ve yapılan bu düzenlemeyle işverenin, işyerinde işçilerin psikolojik tacize (mobbing) uğramalarını önlemekle de yükümlü olmasının yasalaşmasını konu alan haberi 5 ayrı gazete çok küçük nüans farklarıyla yayınlamıştır. “‘Psikolojik Taciz' Yasaya Giriyor-24.12.2008-

Cumhuriyet“, “Psikolojik Taciz Türk Hukukuna Girdi-25.12.2008-Hürriyet“,

“Psikolojik Taciz Artık Patronun Sorumluluğunda-25.12.2008– Milliyet“, “Psikolojik Taciz Yasaya Giriyor- 25.12.2008-Bolu Olay“, “Psikolojik Taciz Yasaya Girdi- 25.12.2008 -Suluova(Amasya)” haberleri başlıklardan da anlaşılabileceği gibi neredeyse birbirinin aynıdır. Burada dikkat çeken nokta, yerel gazeteler kimi zaman ulusal gazeteler de yer alan haberi kaynak göstermeden kendi haberleriymiş gibi okuyucularına aynen sunmasıdır.

4.5.1.1.9.Yayın Sayfası

Mobbing haberlerinin gazetelerde yayınlandıkları sayfalar homojen değildir. Bu durum gazetelerin yayın sayfalarını farklı isimlendirmesi ile ilgilidir. Haberlerin yayınlandıkları yayın sayfaları ve kaç kez yayınlandıkları açısından sıralaması, yayın sayfası – yayın sayısı şeklinde gösterilmiş olup; Türkiye-11, yaşam-9, gündem-8, haberler-8, güncel-5, sağlık-3, ekonomi-3, son dakika-2, eğitim-2, köşe yazısı-2

şeklindedir. Mobbing haberleri yine yer aldıkları gazetelerin, başyazı, dünya, siyaset, politika, ombdusman, söyleşi, yorum, aktüel, kadın, bilim, aile sağlık, insan hakları, bizden detay, haftanın konusu gibi yayın sayfalarında 1’er kez okuyucuya sunulmuştur. Yapılan araştırma sırasında bu haberlerin gazetelerin Cumartesi ekinde 2, Pazar ekinde 3, Günaydın’da 1, Radikal 2’de 4, Đşte Đnsan ekinde 4 ve ĐK ekinde 2 kez yayınlandığı tespit edilmiştir. 9 haberin yayın sayfası belirtilmemiştir. Bu bağlamda gazetelerde yayınlanan mobbing haberlerinin geniş bir yelpazede farklı nitelikteki okuyucuyla buluşmuş olduğu söylenebilir. Yayınlanan bu haberlerin 80’inde ( %77) ağırlıklı olarak

mağdur ele alınmıştır. Đşyeri 9, Zorba 3, zorba / mağdur 6, mağdur/zorba/örgüt 2, ve örgüt 4 haberde ağırlıklı olarak yer almıştır.

4.5.1.1.10. Tıklanma ve Yorum Sayısı

Toplam 105 habere 24.560 kez tıklanmış ve 148 yorum yapılmıştır. Radikal, Akşam ve Cumhuriyet dışındaki ulusal gazetelerde tıklanma ve yorum yazma durumu yoktur. Yerel gazeteler bu sistemi daha çok kullanmaktadır. Bu nedenle tıklanma sayısı haberin gerçek okunma sayısını vermemektedir.

4.5.1.1.11.Sektör ve Diğer Bilgiler

41 haber işyeri, 62 haber çalışan bağlamında ele alınmış olup, 2 haber genel anlamda olgudan bahsetmektedir. 41 haberi kamu sektörü, 13 haber özel sektör,4 haber kamu ve özel sektör bağlamında olguyu ele almıştır. 47 haberde sektörle ilgili bir tanımlama yapılmamıştır. haberlerin tümünde ulusallık hakimdir. Yine 69 haber ulusal, 4 haber uluslararası, 24 haber ulusal/uluslararası bağlamında değerlendirilmiştir. 8 haber genel niteliktedir. Bu sınıflandırmalar yapılırken haberlerin içeriği baz alınarak içerikte verilen örnekler, araştırma sonuçları, bilgiler dikkate alınmıştır.

4.5.1.1.12.Şahıs

Gazetelerde haberi yayınlanan mağdur sayısı 40’dır, 9 mağdurun yaşadıkları ismi verilmeden anlatılmış, diğer mağdurlar ise gerek kendileri ile yapılan ropörtajlarla gerekse yaşadıklarının ya da açtıkları davaların anlatıldığı haberlerle gazetelere konu olmuşlardır. Dr. Sedat Turgay ise mobbing nedeniyle intihar etmesi sonucunda gazetelerde yerini almıştır. Đntiharının ardından yaşananlar ve zorbaya karşı açılan dava ve süreci hakkında gazetelerde yer alan haberlere yönelik detaylı çözümleme “Mobbing Nedeniyle Đntihar- Dr. Sedat Turgay” başlığı altında ele alınmıştır.

Vakalara konu olan şahıslar ve şahıslarla ilgili yayınlanan haber sayısı sorgulaması yapıldığında; Tülin Yıldırım-10, Fevzi Budak-9, Prof. Dr. Dehen Altıner-5, Hemşire F.K.-5, Şaban Tokat-4, Metin Erkul-3, Ahmet Hikmet Köse-3, Gönül Dangaç-2, M.T ve A.B-2, Yrd. Doç. Lütfiye Bozdağ-2, Dersu Erol Uyar-1, Hale Çetiner-1, ismi belirtilmeyen 3 kişi-1, Helen Green, Laurent Weinberger, Julie Bower-1, Handan Arpacıoğlu-1, Antalya Film Festivali Kadın Çalışanı-1, Doç. Dr. Leyla

Çolpan'ın-1,Engin Ardıç-1, Aziz Gürkan, Nurhan Kutlu, X öğretmen-1, Sait Özkan-1, Teslime C.-1, Çağlar Çabuk-C.-1, Jane Collins-C.-1, Çiğdem Dürüst Falay-C.-1, KKTC Đzmir Konsolosluğunda 4 kadın çalışan-2, Yrd. Doç. Selen Göçmez-1, Yrd. Doç. Dr. Bülent Berkol-1, M.A (hamile)-1, R.C. Ürün geliştirme sorumlusu hamile kadın-1 bulguları elde edilmektedir.Sonuç olarak ülkemizde en fazla mobbing haberinin Tülin Yıldırım hakkında yayınlanmış olduğu, Fevzi Budak, Dehen Altıner, Hemişire F.K., ve Şaban Tokat hakkında yayınlanan haberlerin de onu takip ettiği ortaya çıkmaktadır.

Tülin Yıldırım hakkında bu kadar haber yayınlanmasının sebebi Yıldırım’ın Türkiye’de kazanılan ilk mobbing davasının mağduru olmasıdır. Bununla birlikte yapılan araştırma ile Tülin Yıldırım haberlerinin yayınlanmasının iki etkisi olduğu tespit edilmiştir. Hakkında yapılan haber sayısı arttıkça konu ile ilgili kamuoyu oluşmuş ve kamuoyu etkisi bu davanın kazanılmasında önemli bir etken olmuştur. Yine bu haberlerin yayınlanması diğer mağdurlara örnek teşkil ederek onların da sessiz kalmamasına ve kimi mağdurların mobbing davası açmasına neden olmuştur.

Erzurum Eski Milli Eğitim Müdürü Fevzi Budak hakkında en fazla haber yayınlanan 2. kişi’dır. Budak hakkında fazla haber yayınlanmasının en önemli nedeni ise mobbing davasını Eski Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik ve bazı bürokratlar aleyhine açmış olması ve yüklü miktarda kazanmış olduğu tazminatlardır.

4.5.1.1.13.Đçerik

Gazetelerde yer alan mobbing haberlerinin içeriğinde; mobbingin tanımı, mobbing yerine kullanılan kavramlar, mobbingin tarihçesi, mobbing davranışları, mobbingin amacı, mağdurların özellikleri, mobbingin nedenleri ve etkileri, mobbingle mücadele yöntemleri, açılmış olan mobbing davaları ve süreçleri, ne şekilde mobbing davası açılabileceği, açılan davalarda Türk hukukunun hangi maddelerinin yer alması gerektiği ile ilgili bilgiler yayınlanmaktadır. Bu haberlerde gerek konu uzmanları “Nevzat Tarhan” , araştırmacılar “Sevda Ergenekon, konu hakkında kitap yazan yazarlar “Şaban Çobanoğlu, Pınar Tınaz” gerek birer mağdur olan ancak şimdi birer mobbing savaşçısı olarak mücadele eden Gönül Dangaç (mobbingturkiye.net interner sitesi kurucusu) ve Çağlar Çabuk ( Mobbing Araştırma ve Destek Merkezi kurucusu) gerekse Tülin Yıldırım, Prof.Dr.Dehen Altıner, Metin Erkul gibi yaşadıklarını basınla paylaşarak diğer mağdurlara seslerini duyurmaya çalışanlarla yapılan ropörtajlar yer almaktadır.

Yine haberlerde Türkiye'de yapılan mobbing araştırmaları, dünya da ve ülkemizde mobbingin boyutları ve konu ile ilgili basılan kitaplar ile ilgili bilgiler sunularak okuyucuda farkındalık ve bilinçlenme yaratılmaktadır.