4. TÜRKĐYE’DE MĐMARĐ PROJE UYGULAMALARINDA KARŞILAŞILAN
4.4 Alan Araştırmasının Bulguları ve Değerlendirilmesi
4.4.3 Mimari projelerin uygulanması sırasında karşılaşılan sorunlar ile ilgil
Anket formunun üçünçü bölümünde, ilk olarak katılımcı firmaların proje uygulamalarını takip etme durumları sorulmuştur. Alan araştırmasına katılan 30 firmadan 25’inin projelerin doğru olarak uygulanmasını sıkı bir şekilde takip etmekte olduğu , 5’inin ise sıkı bir şekilde takip etmediği görülmektedir (Şekil 4.15).
25 5 0 5 10 15 20 25 30 Evet Hayır K a tıl ım cı S ay ıs ı
Şekil 4.15 : Katılımcı Firmaların Proje Uygulamalarını Takip Etme Durumu. Katılımcı firmalar, anket formunun bu bölümünde 2. soruya verdikleri cevaplara göre, hazırladıkları projelerin uygulama süreçlerini takip etme yöntemleri açısından
gruplandırılmıştır (Şekil 4.16). Bu bağlamda, 22 firma her projede uygulamaları takip etmek için bir ya da bir kaç teknik personel görevlendirdiğini, 2 firma bu görev için ayrı bir departman oluşturduklarını, 6 firma ise başka yöntemleri kullandığını belirtmiştir. Diğer yöntemler kapsamında, proje hazırlama ekibindeki mimarların takip görevini de yerine getirmesi, mesleki kontrollük anlaşması yapılması ve takip görevinin yapım yönetimine bırakılması bulunmaktadır.
Proje Uygulamaları Takip Etme Yöntemleri
2
22 6
0 5 10 15 20 25
Bu Görev Đçin Ayrı Bir Departman Oluşturmak
Her Projede Bir /Bir Kaç Personel Görevlendirmek
Diğer
Katılımcı Sayısı
Şekil 4.16 : Katılımcı Firmaların Proje Uygulamalarını Takip Etme Yöntemleri. Alan araştırmasına katılan firmalara, hazırladıkları projelerin sahada uygulanması sırasında sorunlarla karşılaşma sıklıkları sorulmuştur. Firmaların verdiği cevaplara göre, 11 firma her zaman, 7 firma genellikle, 12 firma ara sıra sorunlarla karşılaşmaktadır (Şekil 4.17). Projelerin uygulanması sırasında sorunlar yaşamayan firma ise bulunmamaktadır.
11 7 0 12 0 2 4 6 8 10 12 14
Her Zaman Genellikle Ara Sıra Hiçbir Zaman
K at ılı m cı S ay ıs ı
Şekil 4.17 : Katılımcı Firmaların Sorunlarla Karşılaşma Durumu.
Anket formunun bu bölümünün 4. sorusunda, katılımcı firmalardan projelerin doğru ve değiştirilmeden uygulanması hususunda karşılaşılan sorunlara etkisi en çok olan aktörlerin belirlenmesi istenmiştir. Sonuçlara göre, mal sahipleri ve yapımcıların bu sorunlara etkisi en çok olan aktörler olduğu görülmektedir (Şekil 4.18).
6 0 4 1 4 10 2 3 0 2 4 6 8 10 12 Mal Sahibi Tasarımcı Yapım Yönetimi Yapımcılar Mal sahibi + Tasarımcı Mal Sahibi + Y.Yönetimi Mal Sahibi + Yapımcılar Mal Sahibi + Y.Yönetimi + Yapımcılar
Katılımcı Sayısı
Şekil 4.18 : Katılımcı Firmalar Açısından Sorunlara Etkisi En Çok Olan Aktörler. Mimari projelerin uygulanması sırasında karşılaşılan sorunlarla ilgili bölümün 5. sorusunda, bu sorunların oluşmasına neden olan 27 adet faktör belirlenmiş ve katılımcı firmaların bu faktörleri değerlendirmesi istenmiştir. Ayrıca, faktörler proje katılımcıları başlıkları altında gruplandırılmıştır. Anketi cevaplayan firma temsilcisi, bu faktörleri değerlendirirken 1’den 5’e kadar sayıların yer aldığı puanlama ölçeğini kullanmıştır (Şekil 4.19).
Şekil 4.19 : Anket Formunda Kullanılan Puanlama Ölçeği.
Anket formunda sıralanmış olan faktörler ve numaraları Şekil 4.20’de sunulmuştur. Değerlendirilmeler yapılırken katılımcı firmaların verdiği puanlar toplanarak faktörlerin katılımcı firmalar açısından önem dereceleri saptanmıştır (Çizelge 4.1).
1 - Etkisiz 2 - Az Etkili
3 - Orta Derecede Etkili 4 - Etkili
Çizelge 4. 1 : Katılımcı Firmaların Faktörlere Verdiği Puanlar ve Toplamları. Faktörler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Toplam 1 4 4 5 3 4 3 5 5 5 4 4 3 5 5 5 5 5 3 3 5 4 5 3 1 5 3 5 5 4 4 124 2 4 5 4 3 4 2 5 4 3 4 2 5 5 3 5 4 3 3 2 5 4 3 4 2 5 4 3 4 2 2 108 3 5 5 5 5 5 5 3 4 3 4 4 5 5 2 5 4 3 5 2 3 3 1 3 2 2 5 4 4 2 5 113 4 4 4 2 4 5 5 5 2 3 3 4 4 5 1 4 4 4 5 5 3 5 5 4 3 2 5 5 4 5 5 119 5 5 5 5 5 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 3 3 4 4 2 3 1 4 1 2 3 5 5 2 5 115 6 5 5 3 4 2 1 4 5 4 3 2 5 3 5 5 4 3 4 2 5 3 1 5 1 2 4 4 4 2 2 102 7 5 3 4 3 2 1 4 4 2 3 2 5 3 5 4 4 2 4 2 3 4 1 4 1 5 5 3 5 2 3 98 8 3 5 4 4 2 1 5 4 2 2 2 4 3 4 5 3 4 3 2 2 4 1 4 1 5 5 4 5 2 3 98 9 4 4 4 4 3 2 5 5 1 2 2 5 3 4 5 4 2 2 2 5 3 3 4 1 3 4 5 4 2 3 100 10 4 5 5 4 4 2 3 5 2 3 3 4 3 4 5 2 4 2 2 2 3 1 3 1 4 5 5 5 3 4 102 11 5 5 4 5 2 1 3 5 2 3 1 4 3 4 5 3 1 2 1 5 3 5 3 1 4 4 4 5 2 4 99 12 5 5 5 4 2 4 4 4 1 4 1 5 3 4 5 4 1 4 2 3 4 5 4 1 4 5 4 4 2 5 108 13 4 5 3 2 1 4 4 4 1 4 1 5 3 4 4 4 2 1 2 1 2 1 3 1 2 4 3 4 1 4 84 14 5 4 5 3 4 4 4 5 1 3 3 5 5 4 5 5 4 4 2 5 4 1 5 1 5 5 4 5 3 4 117 15 5 5 4 4 4 4 4 5 1 4 3 5 5 4 5 4 4 3 3 5 4 1 4 1 5 5 4 5 3 5 118 16 4 5 4 3 3 4 4 4 4 4 3 4 3 4 5 4 3 2 3 2 3 5 5 1 4 3 4 5 3 3 108 17 5 4 5 4 3 3 4 4 1 4 3 4 3 4 5 4 3 5 3 4 3 5 3 1 3 4 4 5 2 5 110 18 5 4 4 4 3 3 4 4 2 3 3 4 3 4 5 4 4 3 2 4 4 5 4 1 5 5 5 5 2 3 111 19 5 5 3 5 3 5 5 4 3 3 2 5 4 4 5 5 4 5 5 4 3 5 5 1 5 5 4 5 4 3 124 20 5 5 4 5 3 4 5 4 4 3 3 5 5 4 5 4 4 5 4 5 3 5 4 1 3 3 4 5 2 3 119 21 5 5 5 4 2 4 5 4 1 4 3 5 5 4 5 4 3 4 2 5 4 1 4 1 3 5 5 5 2 5 114 22 5 5 4 4 3 4 4 3 1 4 4 4 3 4 5 4 3 4 1 1 2 5 3 1 3 4 4 5 2 3 102 23 5 5 4 5 4 5 5 4 3 2 3 5 5 4 4 4 4 5 5 5 4 5 3 3 5 5 4 4 3 4 126 24 3 3 3 5 4 2 4 4 2 2 3 3 3 4 4 3 4 5 4 3 3 5 4 2 3 3 3 4 3 3 101 25 5 5 5 5 4 5 5 5 2 2 3 5 5 4 5 4 4 4 5 5 5 5 5 4 5 5 4 5 4 5 134 26 5 5 4 5 4 5 5 5 3 3 3 4 3 4 5 4 3 4 3 3 4 5 4 5 4 4 4 5 4 3 122 27 5 5 3 5 4 5 4 4 4 3 4 5 3 4 5 4 3 4 3 5 3 5 4 4 4 4 4 5 3 4 122
Anket formundaki faktörlere verilen toplam puanların değerlendirilmesi sonucu; yüklenici ve alt yüklenici firmaların projeleri doğru ve kaliteli bir şekilde uygulayabilecek nitelikte olmaması projelerde hataların ve değişikliklerin yapılmasına etkisi en fazla olan faktör olarak belirlenmiştir. Faktörlerin aldıkları toplam puan ve önem derecesi değerleriyle birlikte sıralanması, Çizelge 4.2’de gösterilmiştir. Çizelgede belirtilen önem dereceleri, her bir faktöre katılımcılar tarafından verilen toplam puanın alınabilecek maximum puana (150) bölümüyle elde edilen yüzde değeridir.
Çizelge 4. 2 : Faktörlerin Önem Derecesine Göre Değerlendirilmesi.
Sıra No Faktör No Faktörler Aldığı Toplam Puan Önem Derecesi (%) 1 25 Yüklenici/Alt yüklenicilerin projeyi doğru ve kaliteli
uygulayabilecek nitelikte olmaması 134 89 2 23 Yüklenici/Alt yüklenicilerin sözleşme ve şartnamelere
hakim olmaması 126 84
3 19 Yapım yönetim ekibinin niteliksiz ve yetersiz
yapımcılarla anlaşması 124 83
4 1 Mal sahibinin oluşturduğu yapım yönetim ekibinin uygun
nitelikte ve yeterli olmaması 124 83
5 27 Yüklenici/Alt yüklenicilerin saha takip ve kontrollerinde
diğer gruplarla işbirliği içinde olmaması 122 81 6 26 Yüklenici/Alt yüklenicilerin kendi aralarındaki
koordinasyon problemleri 122 81
7 20 Yapım yönetim ekibinin kalite yönetimine önem
vermemesi 119 79
8 4 Mal sahibi tarafından sonradan istenilen değişiklikler,
eklentiler 119 79
9 15 Yapım yönetim ekibinin proje detaylarına ve şartnamelere
hakim olmaması 118 78,5
10 14 Yapım yönetim ekibinin nicelik ve nitelik bakımından
yetersiz olması 117 78
11 5 Mal sahibinin projelerin doğru ve değiştirilmeden
uygulanmasına önem vermemesi 115 76,5
12 21 Proje uygulamasının düzenli ve sıkı bir şekilde takip ve
kontrol edilmemesi 114 76
13 3 Mal sahibinin proje gruplarına düşük bedel ve yetersiz
zaman ayırması 113 75,5
14 18 Yapım yönetim ekibi ile yüklenici/alt yüklenici arasındaki
iletişim eksikliği 111 74
15 17 Yapım yönetim ekibi ile proje grupları arasındaki
koordinasyon problemleri 110 73,5
16 16 Proje uygulamasının plan ve programlamasında hataların
bulunması 108 72
17 12 Tasarımcının yeterli ve düzenli saha kontrolleri
Çizelge 4. 2 : (devam) Faktörlerin Önem Derecesine Göre Değerlendirilmesi. Sıra No Faktör No Faktörler Aldığı Toplam Puan Önem Derecesi (%) 18 2 Mal sahibi ile proje grupları arasındaki iletişim eksikliği 108 72 19 6 Tasarımcının mal sahibi ile yeterli iletişimi kuramaması 102 68 20 22 Yapım yönetim ekibinin düzenli kontrol raporları
hazırlamaması 102 68
21 10 Tasarımcı ile proje yönetim ekibi arasındaki iletişim
problemleri 102 68
22 24 Yüklenici/Alt yükleniciler ile yapılan sözleşme modeli
tipi 101 67,5
23 9 Tasarımcı ile diğer proje grupları arasındaki koordinasyon
problemleri 100 67
24 11 Tasarımcının kalite yönetimine önem vermemesi 99 66 25 7 Tasarımcı tarafından çizilen projenin detay ve
metrajlarının yeterli olmaması 98 65,5
26 8 Tasarımcı tarafından hazırlanan sözleşme ve
şartnamelerin yetersiz olması 98 65,5
27 13 Tasarımcının saha kontrolleri sırasında düzenli saha
raporları hazırlamaması 84 56
Anket formunda yer alan mimari projelerin tasarlanıp çizildiği gibi uygulanmamasına etki eden faktörler, mimari projelerdeki aktörlerin başlıkları altında mal sahibinin etkisi, tasarımcının etkisi, yapım yönetim ekibinin etkisi ve yüklenici/alt yüklenicilerin etkisi olmak üzere dört grupta sıralanmıştır. Bu bağlamda, anketi cevaplayan firmaların verdiği puanlar ayrıca proje aktörlerinin proje uygulamalarına olan etkilerini değerlendirmek için kullanılmıştır (Şekil 4.21).
81% 75% 66% 77% 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Mal sahibi Tasarımcı Yapım
Yönetimi
Yüklenici /Alt Yüklenici Proje Aktörlerinin Etkisi
Ö n e m D e re ce si
Şekil 4.21 : Faktör Değerleri Açısından Aktörlerin Proje Uygulamalarına Etkisi. Proje aktörlerinin başlıkları altında gruplanan faktörler, ayrıca her grup içinde ayrı ayrı değerlendirilerek, proje aktörlerinin uygulama sorunlarına neden olan etkileri önem derecelerine göre sıralanmıştır (Şekil 4.22). Böylece, proje katılımcılarının hatalara ve değişikliklere etkisi çok olan sorumlulukları belirlenebilecektir.
Mal Sahibinin Etkisi
76,5% 79%
83%
72% 74% 76% 78% 80% 82% 84%
5-Mal sahibinin projelerin doğru ve değiştirilmeden ugulanmasına önem vermesi
4-Mal sahibi tarafından sonradan istenilen değişiklikler, eklentiler
1-Mal sahibinin oluşturduğu proje yönetim ekibinin uygun nitelikte ve yeterli olmaması
Önem Derecesi Tasarımcının Etkisi 68% 68% 72% 66% 67% 68% 69% 70% 71% 72% 73%
10-Tasarımcı ile proje yönetim ekibi arasındaki koordinasyon problemleri 6-Tasarımcının mal sahibi ile yeterli
iletişimi kuramaması 12-Tasarımcının yeterli ve düzenli saha
kontrolleri yapmaması
Önem Derecesi
Yapım Yönetim Ekibinin Etkisi
78,5% 79%
83%
76% 77% 78% 79% 80% 81% 82% 83% 84% 15-Yapım yönetim ekibinin proje detaylarına
ve şartnamelere hakim olmaması 20-Yapım yönetiminin kalite yönetimine
önem vermemesi
19-Yapım yönetiminin niteliksiz ve yetersiz yüklenici/alt yüklenicilerle anlaşması
Önem Derecesi
Yüklenici/Alt Yüklenicilerin Etkisi
76,5% 79%
83%
72% 74% 76% 78% 80% 82% 84%
27- Yüklenici/Alt Y.'lerin saha takip ve kontrollerinde diğer gruplarla işbirliği yapmaması
23-Yüklenici/Alt yüklenicilerin sözleşme ve şartnamelere hakim olmaması 25- Yüklenici/Alt Y.'lerin projeyi doğru ve kaliteli uygulayabilecek nitelikte olmaması
Önem Derecesi
Anket formunun son bölümünde, katılımcı firmalardan proje aktörlerine göre gruplandırma yaparak projelerin doğru ve değiştirilmeden uygulanması hususunda karşılaşılan sorunlara yönelik önerilerde bulunması istenmiştir. Önerilerin değerlendirilmesi bir sonraki bölümünde belirtilecektir.
Son olarak, katılımcı firmalara projelerin uygulanması sırasında karşılaştıkları sorunları azaltmak amacıyla kullandıkları yöntemler sorulmuştur. Katılımcılar tarafından belirtilen yöntemler belirtilme sayılarına göre sıralanmıştır (Şekil 4.23).
Firmaların Kullandığı Yöntemler
3 4 4 8 12 13 0 2 4 6 8 10 12 14
Mesleki kontrollük sözleşmesi yapmak Mal sahiplerine uygun yüklenici ve Alt
yüklenici firmalar önermek Düzenli ve sık aralıklarla saha toplantıları
düzenlemek ve toplantılara katılmak Uygulama ekipleri ile sürekli iletişim halinde
olmak
Düzenli ve sık aralıklarla saha kontrölleri yapmak, raporlar hazırlamak Eksiksiz, hatasız ve kaliteli çizim ve şartnameler
hazırlamak
Belirtilme Sayısı
Şekil 4.23 : Katılımcı Firmaların Uygulama Sorunlarına Karşı Kullandığı Yöntemler.
4.5 Sonuçlar ve Tartışma
Alan araştırmasında kullanılan anket formunun ilk bölümünün değerlendirilmesi sonucunda, Türkiye’de son yıllarda gerçekleştirilen önemli ve büyük ölçekli projelerin hazırlanmasında görev alan mimarlık firmalarının Đstanbul ve Ankara’da konumlandığı ve çoğunlunun hem yurt içinde hem de yurt dışında faaliyet göstermekte olduğu belirlenmiştir. Katılımcı firmaların faaliyet süreleri değerlendirildiğinde, firmaların alan araştırmasına yeteri kadar katkıda bulunabilecek deneyimlere sahip oldukları söylenebilir. Fakat, orta ve büyük ölçekli önemli projelerde faaliyet gösteren bu firmaların çalışan teknik eleman sayısının çoğunlukla 15’den az olduğu görülmektedir. Ayrıca, firmaların çalışan teknik elemanlarının
büyük oranda mimarlardan oluştuğu, projelerin hazırlanmasına ve uygulamaların kontrol edilmesine katkıda bulanabilecek diğer meslek gruplarının firma kadrolarında yeterli sayıda olmadığı belirlenmiştir.
Anket formunu cevaplayan firma temsilcilerinin tamamına yakını firma sahibi pozisyonunda görev yapmaktadır. Firma temsilcilerinin firmadaki pozisyonlarına, mesleklerine ve mesleki deneyim sürelerine bakıldığında, büyük çoğunluğunun alan araştırması için yeterli ve doğru değerlendirmeler yapabilecek, alanlarında uzmanlaşmış ve deneyimli kişiler olduğu görülmektedir.
Anket çalışmasının ikinci bölümünde, mimarlık firmalarının tamamladığı en son proje hakkında verdiği bilgiler değerlendirilerek, firmaların çoğunun çalıştığı son projelerinin orta ve büyük ölçekli olduğu saptanmıştır. Katılımcıların büyük bir bölümü, bu projelerin hazırlanması sırasında çeşitli sayılarda değişiklik yapmak durumunda kalmıştır. Yapılan bu değişikliklerin proje hazırlama süresini ve maliyetini belirli oranlarda arttırdığı belirlenmiştir. Katılımcı firmalara göre, maliyet ve sürelerini etkileyen bu değişikliklerin en önemli sebepleri; mal sahibinin karar değişiklikleri ve imar koşullarındaki belirsizliklerdir.
Alan araştırmasına katılan firmaların proje uygulamaları sırasında karşılaştıkları sorunların sebeplerini belirlemek için hazırlanmış olan üçüncü bölümde, ilk olarak mimarlık firmalarının proje uygulamalarını takip etme durumları değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, çalışan teknik eleman sayısı az olan firmaların bu görev için bir ya da bir kaç teknik eleman görevlendirdiği, eleman sayısı fazla olan firmaların ise ayrı departmanlar oluşturduğu saptanmıştır. Ayrıca, firmalar tamamı projelerin doğru ve değiştirilmeden uygulanması husunda çeşitli sıklıklarda sorunlarla karşılaşmaktadır. Katılımcıların verdiği cevaplara göre yapılan değerlendirme sonucu, bu sorunların ortaya çıkmasına etkisi en fazla olan aktörlerin mal sahibi ve yüklenici/alt yüklenici firmalar olduğu görülmektedir.
Katılımcı firmalar tarafından anket formunun üçüncü bölümünde yer alan faktörlerin genel olarak değerlendirilmesi sonucunda, projelerde hataların ve değişikliklerin yapılması konusunda yüklenici ve alt yüklenici firmaların etkilerini kapsayan faktörlerin en üst sıralarda yer aldığı belirlenmiştir. Tasarımcılar ise, projelerde yapılan hatalara ve değişikliklere etkisi en az olan aktör olarak değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda belirlenen sıralama, katılımcıların uygulama sorunlarına sebep olan
aktörleri belirlediği sorunun değerlendirilmesiyle ile neredeyse aynı sonuçları göstermektedir. Dolayısıyla, katılımcı firmaların faktörleri değerlendirmesi ile bu konulardaki diğer sorulara verdiği cevaplar tutarlılık göstermektedir.
Uygulama sorunlarının sebeplerini belirten faktörler, proje aktörlerinin başlıkları altında dört ayrı grupta sıralanmış, genel olarak değerlendirildikten sonra kendi grupları içerisinde de değerlendirilmiştir. Faktörlerin gruplara göre yüzde dağılımı ve değerlendirme sonucu katılımcılar tarafından verilen puanların gruplara göre yüzdeleri Çizelge 4.3’de gösterilmiştir.
Çizelge 4. 3 : Faktörlerin Gruplara Göre Yüzde Dağılımı. Grup No Grup Faktörlerin Genel Yüzde Dağılımı Puanlanma Sonucu Yüzde Dağılımı
1 Mal sahibinin etkisi % 18,5 % 14,3
2 Tasarımcının etkisi % 29,6 % 19,5
3 Yapım yönetim ekibinin etkisi % 33,4 %25,3
4 Yüklenici ve alt yüklenicilerin etkisi % 18,5 % 14,9
Toplam % 100 % 74
Ayrıca, proje aktörlerinin uygulama sorunlarına neden olan etkileri, kendi grupları içerisinde önem derecelerine göre sıralanmıştır. Đlk grupta yer alan ve mal sahibinin etkisini belirten faktörlerden, mal sahibinin oluşturduğu yapım yönetim ekibinin uygun nitelikte ve yeterli olmaması ile mal sahibinin tarafından sonradan istenilen değişiklikler en fazla puan verilen faktörler olarak belirlenmiştir. Tasarımcının etkisi başlığı altındaki faktörlerden en üst sırada yer alanlar ise, tasarımcının yeterli ve düzenli saha kontrolleri yapmaması ve tasarımcının mal sahibi ile yeterli iletişimi kuramamasıdır. Yapım yönetim ekibinin etkisini belirten faktörlerden, yapım yönetim ekibinin niteliksiz ve yetersiz yapımcılarla anlaşması ve yapım yönetiminin kalite yönetimine önem vermemesi üst sıralarda yer almıştır. Son olarak, yüklenici/alt yüklenici etkisini belirten faktörlerden ise, yüklenici ve alt yüklenicilerin projeyi doğru ve kaliteli uygulayabilecek nitelikte olmaması ile bu firmaların sözleşme ve şartnamelere hakim olmaması en fazla puan verilen faktörler olarak belirlenmiştir.
Anket formunun son bölümünde katılımcı firmalardan sıralanmış olan faktörler nedeniyle projelerin uygulanması sırasında karşılaşılan sorunları engellemek için
proje aktörlerine yönelik önerilerde bulunması istenmiştir. Firmaların verdiği cevaplar doğrultusunda, katılımcı firmalar tarafından en çok belirtilen öneriler ile proje aktörlerinin sorunlara neden olan faktörlerinden üst sıralarda yer alanların büyük ölçüde uyuşma gösterdiği belirlenmiştir. Mal sahibine yönelik öneriler ve bu önerilerin belirtilme sayısına göre değerlendirilmesi Şekil 4.24’de gösterilmiştir.
Mal sahibine Yönelik Öneriler
4 5 6 9 13 0 2 4 6 8 10 12 14
Uygun yüklenici seçimi Tasarımcıya güvenilmesi ve kontrollük hizmetlerinin tasarımcıya verilmesi Kararların tasarımcı ile birlikte alınması ve
sürekli iletişim kurulması
Uygulama aşamasında değişiklik yapmaktan kaçınılması
Nitelikli ve deneyimli yapım yönetim ekipleri ile çalışılması
Belirtilme Sayısı
Şekil 4.24 : Katılımcı Firmaların Mal Sahibine Yönelik Önerileri.
Katılımcı firmaların tasarımcılara yönelik önerileri Şekil 4.25’de değerlendirilmiştir.
Tasarımcıya Yönelik Öneriler
3 4 4 8 8 12 0 2 4 6 8 10 12 14
Kontrollük hizmetinin üstlenilmesi Yapım yönetim ekibi ile sürekli iletişim halinde
olunması
Diğer proje grupları ile koordinasyonun sağlanması
Mal sahibi ile yeterli iletişimin kurulması Düzenli ve sistemli saha kontrolleri ve saha
toplantılarına katılım sağlanması Uygulanabilir, kapsamlı, eksiksiz ve yönetmeliklere uygun projeler hazırlanması
Belirtilme Sayısı
Alan araştırmasına katılan firmaların yapım yönetim ekibine yönelik önerileri belirtilme sayılarına göre sıralanmıştır (Şekil 4.26).
Yapım Yönetimine Yönelik Öneriler
4 6 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Tasarım grubu ile ortaklaşa çalışılması Uygulamarın dökümanlara tamamen uygun
olarak yapılmasının sağlanması Yeterli denetim ve kontrollerin yapılması
Bütün ekiplerle uygun iletişim ve koordinasyonun sağlanması Deneyimli ve yetenekli personel çalıştırılması
Projeye bütünüyle hakim olunması
Belirtilme Sayısı
Şekil 4.26 : Katılımcı Firmaların Yapım Yönetimine Yönelik Önerileri. Son olarak, projelerin doğru ve değiştirilmeden uygulanması hususunda etkisi en fazla olarak belirlenen yapımcılara yönelik öneriler Şekil 4.27’de değerlendirilmiştir.
Yüklenici/Alt Yüklenicilere Yönelik Öneriler
1 2 3 6 10 18 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
Koordinasyon toplantıları düzenlenmesi Uygun iş programlarının yapılması Yapım yönetim ekibi ve tasarımcı ile ortaklaşa
çalışılması
Kaliteye önem verilmesi Nitelikli elemanlar çalıştırılması ve yeterli
donanımın sağlanması Projeye hakim olunması ve projenin değiştirilmeden uygulanmasına önem verilmesi
Belirtilme Sayısı
Sonuç olarak, katılımcı firmalara göre mimari proje uygulamalarında sorunlar yaşanmaması için mal sahipleri, nitelikli ve deneyimli yapım yönetim ekipleri ile çalışmalı ve uygulama aşamasında değişiklik yapmaktan kaçınmalıdır. Tasarımcı firmalar uygulanabilir, kapsamlı, eksiksiz ve yönetmeliklere uygun projeler hazırlamalı, düzenli saha kontrolleri yaparak saha toplantılarına katılım sağlamalı ve mal sahibi ile yeterli iletişim kurmalıdır. Yapım yöneticileri, projeye bütünüyle hakim olmalı ve deneyimli, yetenekli ve yeterli sayıda personel çalıştırmalıdır. Yüklenici ve alt yüklenici firmalar ise projeye hakim olarak projenin değiştirilmeden uygulanmasına önem vermeli, nitelikli elemanlar çalıştırarak yeterli donanımı sağlamalıdır.
5. SONUÇ VE ÖNERĐLER
Türkiye’de, çok sayıda katılımcı ve kaynağın sınırlı sürelerde yönetilmesini gerektiren büyük ve karmaşık projelerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Alt yüklenici firmalara güvenin artmasıyla çok sayıda organizasyonun aynı anda koordine edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, projelerin hazırlanması, yönetilmesi ve doğru olarak uygulanması konularında sorunlar yaşanmaktadır. Proje katılımcılarının uygulamalar sırasında yaptığı hatalar ve değişiklikler proje süresinin ve maliyetinin artmasına ve mimarlar tarafından hazırlanmış olan tasarım bütünlüğünün bozulmasına sebep olarak, projelerin başarısını olumsuz yönde etkilemektedir.
Mimari projelerin uygulanması sırasında karşılaşılan sorunların azaltılabilmesi için öncelikle proje katılımcılarının görev ve sorumluluklarının açık bir şekilde belirlenmesi ve bu görevlerin eksiksiz olarak yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla, tez çalışmasında, proje katılımcılarının projelerin doğru ve değiştirilmeden uygulanmasına etki eden görev ve sorumlulukları irdelenmiştir. Ayrıca, uygulama sorunlarına çözmeye yönelik öneriler geliştirilebilmesi için öncelikle sorunlara neden olan sebeplerin belirlenmesi gerektiği düşünülmüştür. Bu amaçla, proje uygulamalarında hatalara ve değişikliklere neden olan etkenler belirlenmiştir.
Elde edilen veriler ışığında, projelerin doğru ve değiştirilmeden uygulanması konusunda tasarımcılara çok iş düştüğü belirlenmiştir. Tasarımcılar, projelerin uygulanabilmesi için gereken bütün detayları, talimatları, malzeme ve yöntemleri belirleyerek proje tasarımını şekillendirmektedir. Bu nedenle, inşaat dökümanlarının doğru, eksiksiz ve zamanında hazırlanmasına çok dikkat edilmelidir. Ayrıca, uygulamaların tasarımcıların hazırladıkları inşaat dökümanlarına uygun olarak gerçekleştirilmesine öncelikle tasarımcıların önem göstermesi gerekmektedir. Çünkü, tamamlanmış olan mimari projeler literatürde, mal sahibi ya da yüklenicilerin değil, tasarımcıların adı altında yer almaktadır.
Tez kapsamında yapılan alan araştırmasında, Türkiye’deki tasarım firmalarının çoğunun projelerin doğru olarak uygulanması konusunda sorunlar yaşadığı belirlenmiştir. Bu sorunlara etkisi en fazla olan katılımcının yapımcı firmalar olduğu görülmektedir. Yapım işlerini gerçekleştirmekle yükümlü olan yüklenici ve alt yüklenicilerin nitelikli ve kaliteye önem veren firmalar olmadığı, sözleşme ve şartnamelere hakim olmadan uygulamalara başladığı ve kendi aralarında koordinasyon problemleri yaşadığı saptanmıştır. Mal sahipleri ise yapımcı firmalardan sonra sorunlara etkisi fazla olan katılımcı olarak değerlendirilmiştir. Özellikle uygulama işleri sırasında mal sahipleri tarafından talep edilen değişiklikler, diğer katılımcıları ve proje başarısını olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca, mal sahipleri projelerin doğru ve değiştirilmeden uygulanmasına önem veren, nitelikli ve deneyimli yapım yöneticilerini seçmeye özen göstermemektedir.
Alan araştırmasının bulgularına göre, uygulama süreçlerini planlamak, yönetmek ve denetlemekle sorumlu olan yapım yöneticileri, yapımcı firmaların seçiminde hatalar yapmaktadır. Niteliksiz, deneyimsiz ve yeterli donanıma sahip olmayan firmalarla çalışılması sorunların artmasına neden olmaktadır. Ayrıca, araştırma sonucunda yapım yöneticilerinin proje detaylarına hakim olmadığı ve uygulamaları sıkı bir şekilde kontrol etmediği belirlenmiştir.