Mikroskop Çeşitleri

Mikroskoplar, büyütmeleri kıstas olarak ele alındığında iki kategoride toplanırlar: Işık (optik) Mikroskobu ve Elektron Mikroskobu

Işık mikroskobunda büyütme optik mercekler sistemi ile elde edilir. Başlıca çeşitleri şunlardır:

1. Basit Işık Mikroskobu (Aydınlık Saha Mikroskobu) 2. Karanlık Saha Mikroskobu

3. Ultroviole Mikroskobu 4. Flouresans Mikroskobu 5. Faz Kontrast Mikroskobu. 6. Stereoskobik Mikroskoplar

Elektron mikroskobu, isminden de anlaşılacağı üzere, büyütme için ışık dalgaları yerine elektromanyetik alanlar bulunmaktadır. Virüslerin incelenmesinde kullanılır. Bununla birlikte bakterilerin, mantarların, protozoaların ince yapılarının ve organellerinin incelenmesinde de yararlanılır.

Elektron mikroskopları:

1. Geçirimli (Transmission) Elektron Mikroskobu (TEM)

2. Taramalı (Scanning) Elektron Mikroskobu (SEM) olarak iki çeşidi yaygın olarak kullanılır.

Bizim üzerinde duracağımız, ortaöğretim okullarının laboratuvarlarında bulunan "basit ışık mikroskobu" dur.

Merceğin Adı Objektif Büyütme Az büyütme güçlü 10x 100

Yüksek Büyütme 60x 600

2.6.2.1. Basit Işık Mikroskobu (Aydınlık Saha Mikroskobu)

Görünür ışığı kullanarak yaklaşık 40 – 3000 defa büyütebilen kompleks bir mercekler sistemidir. Işık mikroskobunun büyütme gücü, objektif ve okülerin büyütme güçleri çarpımına eşittir. Okullarda öğrenci uygulamalarında kullanılır. Özel bir ışıklandırma sistemine ihtiyaç göstermeyen yani güneş ışığı veya elektrik lambası ışığı ile çalışan mikroskoplardır. Çalışırken başarılı sonuç elde edebilmek için mikroskop ve ışık mümkün olan en iyi koşullarda kullanılmalıdır. Bundan dolayı mikroskop kullanılması ve bakımı için yeterli bilgiye sahip olmak önemlidir. Işık mikroskobu mekanik, aydınlatma ve optik olmak üzere üç ana kısımdan oluşmaktadır.

2.6.2.1.1. Basit Işık Mikroskobunun Kısımları

Mikroskobik çalışmalarda en iyi sonucu alabilmek için, mikroskop özellikleri, kullanım ve bakımını iyi bilmek gerekir, Genel olarak ışık mikroskobu üç ana kısımdan oluşur:

1. Mekanik kısım 2. Aydınlatma kısmı 3. Optik kısım

Şekil 2.6.2.1.1. Basit Işık Mikroskobunun Kısımları

1. Mekanik Kısım

Bu kısım; gövdeyi oluşturan, dayanıklı metalden yapılmış olup, tüp, kol, hareket vidaları, tabla ve ayaktan meydana gelir. Aydınlatma ve optik kısmın taşıyıcısıdır.

Tüp: Genellikle 160 mm uzunluğundadır. Bazen birbirine geçmeli iki tüpten oluşabilir. Bunlar ana tüp ve çekme tüptür.

Kol: Optik kısımların bağlandığı ve mikroskobun tutularak taşınmasında kullanılan kısmıdır.

Hareket vidaları: Bunlar, mercek sistemini veya tablayı aşağı, yukarı hareket ettirerek, preparatın objektife yaklaşmasını veya uzaklaşmasını sağlayan büyük ve küçük vidalardan oluşmuştur. Makro vida olarak adlandırılan büyük vida kaba ayarı yapmaya, mikro vida olarak adlandırılan küçük vida ise netlik ayarı yapmaya yarar.

Genellikle iç içe iki vida halinde monte edilmiş olup, dıştaki büyük olan vida makro vida, içteki küçük olan vida ise mikro vidadır.

Tabla: Preparatın yerleştirildiği, ortası delik olan kısımdır. Işık kaynağından gelen ışık, bu delikten ve preparattan geçerek objektife ulaşır. Tabla üzerinde preparatın tutunmasını ve hareket ettirilmesini sağlayan sürgü sistemi bulunmaktadır. Preparat yukarı - aşağı, sağa - sola hareket ettirilebilir.

Tutucu klips: Tabla üzerinde preparatın sabitlenmesini sağlayan sıkıştırma klipsleridir.

Ayak: Mikroskobun üzerine oturduğu ve onun dik durmasını sağlayan en alttaki taban kısmıdır.

2. Aydınlatma Kısmı

Lam üzerine konulan objeyi aydınlatmak için ışık kaynağı, bu ışığı obje üzerine doğru yansıtan veya yönlendiren ayna ve ışığı üzerinde toplayan kondansörden oluşur.

Işık Kaynağı (lamba): Mikroskoplarda objeyi aydınlatmak için genellikle elektrikle çalışan, mikroskobun dışında veya içine monte edilen ışık kaynakları kullanılmaktadır. Işık mikroskopları için en uygun ışık kaynağı elektrik lambasıdır. Detaylı inceleme ve hassas bir çalışma için elektrik ışığı iyi sonuç verir. Preparatı aydınlatmak ve iyi bir ışık ayarı yapmak için kondansör kullanılır.

Ayna: Kendi sabit ışık lambası bulunmayan ve dış kaynaktan ışığı yansıtan mikroskoplarda bulunur. İki ayak arasına, kondansörün altına monte edilen, hareketli yuvarlak ve iki yüzlü bir aynadır. Işık kaynağından gelen ışıkları kondansöre yansıtmaya yarar. Bir yüzü düz, diğer yüzü ise çukur aynadır. Çukur tarafı, boyamasız ve kaba preparatların incelenmesinde küçük büyütmeli objektiflerle, düz tarafı ise yüksek büyütmeli objektiflerde kullanılır. Dolayısı ile immersiyon objektifi ile düz tarafı kullanılır.

Filtre: Kondansörün altında bulunan özel ve halka şeklindeki yere ışık kaynağından gelen ışınları süzen mavi, yeşil, mat filtreler konarak iyi görüntü sağlanmaya çalışılır.

Diyafram: Kondansörün altında yer alır ve kondansöre giden ışığın az veya çok olmasını sağlar. Yanında bulunan küçük bir kol (diyafram ayar kolu) yardımı ile diyaframın deliğinin genişliği büyütülüp küçültülebilir ya da açılıp kapatılabilir. Böylece, istenilen ışık miktarı ayarlanabilir. İmmersiyon çalışmalarında diyafram genellikle tam açılır. Hareket muayenelerinde ise iyi bir kontrast sağlamak için gerektiği kadar kapatılır veya kondansör hafifçe aşağıya indirilir.

Kondansör: Bir mikroskopta kondansörün esas görevi, ışığı obje üzerinde toplamak ve yeterince aydınlatmaktır. Genellikle 2 mercekten oluşan kondansörün altında süzgeç (filtre), üstünde ise diyafram bulunur. Kondansör, ayar vidası yardımı ile aşağı yukarı hareket ettirilebilir. Böylece ışınların toplanma yerinin cismin üzerinde olması sağlanır. Çukur ayna kullanılırken kondansör tamamen aşağıya indirilir. Düz aynada ise iyice yukarıya kaldırılarak preparata yaklaştırılır.

3. Optik Kısım

Mikroskobun preparatta bulunan cisimleri uygun bir şekilde aydınlatan ve cisimden büyütülmüş bir görüntü veren kısımdır. Oküler ve objektiften oluşur. Bunlar birer mercek sisteminden yapılmış olup, mikroskobun en kıymetli parçalarıdır.

Oküler: Bir mercek sistemidir Mikroskobun göze yakın olan büyüteci ve bu büyütecin yerleştirildiği tüpe oküler denir. Bu tüplerin yanlarında 3x, 5x, 10x, 20x gibi rakamlar yazılıdır. Bunlar okülerin büyütme gücünü gösterir. Mikroskobun tipine göre tek ya da iki adet oküler tüpü bulunur. Tek okülerli olan ve tek gözle bakılanlara, monooküler mikroskop, çift okülerli, yani iki gözle bakılanlara ise binooküler mikroskop denir. Binooküler mikroskoplarda, iki oküleri birbirine yaklaşıp uzaklaştıran bir düzenek vardır. Bu sayede iki oküler arasındaki uzaklık ayarlanabilir. Böylece, okülerler arasındaki uzaklık, inceleme yapan kişinin iki gözü arasındaki uzaklığa göre ayarlanabilir. Bazı mikroskoplarda oküleri taşıyan başlık değiştirilerek trinoküler başlık takılabilir. Buraya yerleştirilecek bir fotoğraf makinesiyle incelenen preparatın fotoğrafı çekilebilir.

Objektif: Objektifin görevi, objenin herhangi bir yerinden gelen ışınları birleştirip, bu ışınları odak noktasında toplamak ve odak noktasında oluşan imajı büyütmektir. Çeşitli büyüme kapasitelerine sahip olan objektifler birçok mercekten meydana gelmiş olup,

kapalı bir madeni sistem içinde bulunurlar. Objektifler büyütme amaçlarına göre 3- 5 adet olabilirler. Optik kısmın yerleştirilmiş ve orta ekseni etrafında dönebilen bir tablaya (revolver) büyütme güçlerinin artış sırasına göre vidalanmışlardır. Döner başlık, bu objektiflerden istenilenin kullanılmasına olanak sağlar. Her bir objektifin kenarında,10x, 40x, 60x, 90x, 100x gibi rakamlar yazılıdır. Bunlar, objektifin büyütme gücünü gösterir. Objektiflerin büyütmeleri arttıkça alt uçlarındaki merceğin göründüğü açıklık çapı da küçülür. Ayrıca objektifin nümerik açıklığını (N.A) ifade eden 0.30, 0.75, 1.00 ve 1.25 sayılar bulunur. Nümerikal apertür (N.A), kullanılan lensin ışık toplama kapasitesinin, sayısal ifadesidir. Daha ayrıntılı bahsetmek gerekirse, N.A, belirli bir lensten yayılan ışığın açısının, geometrik olarak hesaplanmasıdır. Kullanılan objektif lensleri, N.A özelliklerine göre işaretlenmişlerdir. N.A ile çözünürlük arasında doğrusal orantı vardır. Bir başka deyişle, N.A değer yüksek olan bir lensin, çözünürlüğü de yüksektir.

Basit Işık Mikroskobunda, iki çeşit objektif bulunur. Bunlar: - Kuru objektifler,

- İmmersiyon objektifi.

- Kuru objektifler: Bu objektiflerin odak uzaklığı kısadır ve odaktan biraz aşağıda olan cisimden gerçek, ters ve büyütülmüş bir görüntü verir. Objektifler, mikroskop tüpünün altına yerleştirilmiş ve orta eksen etrafında dönebilen bir tabla (revolver) deliklerine vidalanmışlardır. Kuru objektifler büyütme güçlerine göre küçük ve orta büyütmeli olmak üzere iki çeşittir.

Küçük Büyütmeli (Kuru) Objektif (10x): Objektif, gözetleme pozisyonuna getirilir ve preparatın üzerine indirilir. Kaba ayar düğmesi ile objektifler yükseltilerek görüntü odaklanır ve ince ayar düğmesi ile de netleştirilir. Diyaframla ışık şiddeti kontrol edilir. Orta Büyütmeli (Kuru) Objektif (40x): Küçük büyütmeli objektiften revolverin döndürülmesi ile mikroskoptaki görüntü orta büyütmeli objektifle odaklanır. Eğer görüntü tam olarak görünmüyorsa, kaba ayar ile objektifler biraz aşağıya indirilerek görüntü ayarlanır. Yani objektif, lam ile arada küçük bir aralık kalıncaya kadar yavaşça indirilir. Objektif lama dokundurulmaz. Okülerden bakıp net bir görüntü elde edilinceye kadar objektif yavaşça yukarıya doğru kaldırılır, ince ayar ile görüntüyü netleştirme işlemi tamamlanır. Görüntüde netleşme olmadığı takdirde yükseltme işleminin hızlı

yapılmasından dolayı ilk bakıştaki işlemler tekrarlanır. Hiç bir zaman okülerden bakarken objektifi aşağıya doğru indirerek görüntüyü netleştirmeye çalışılmamalıdır.

- İmmersiyon Objektifi (100x): Bunlar daha büyük büyütme elde etmek için yapılmışlardır. Ancak bu tip objektiflerde kullanılan merceklerin odak noktaları ve yarıçapları çok küçük olacağından, immersiyon objektiflerle çalışırken iyi bir inceleme yapmak, resolusyonu (çözümleme, ayrım gücü) arttırmak için, immersiyon yağı kullanılır. İmmersiyon yağının kırılma (refraksiyon) indisi (1.535) , lamınki ile yakın değerde olduğundan, kondansörden gelerek lamdan geçen ışınlar kırılmadan immersiyon yağından düz olarak geçerek içeri girerler.

Eğer immersiyon yağı kullanılmazsa, obje ile objektif arasında hava bulunacağından ve havanın kırılma indisi 1.00 olduğundan, lamdan geçen ışık, objektife girmeden tekrar yanlara doğru kırılacak ve objektife az ışık girecektir. Bu da iyi ve net bir görüntü sağlamaz. İmmersiyon yağı kullanıldığında çok daha aydınlık bir saha elde edilir.

İmmersiyon Yağının Kullanılması: İmmersiyon yağının kullanım amacı maksimum çözünürlüğe ulaşmak içindir. Maksimum çözünürlük için, immersiyon yağı preparatın üstüne uygulanabildiği gibi, kondansör lensinin üzerine uygulanarak, lam-lamel örneğinin altında da bulunabilir. Farklı amaçlar için, faklı çeşitlerde immersiyon yağları bulunmaktadır.

a) İmmersiyon Yağının Objektif Lensi Üzerinde Kullanılması

1. Mikroskop altında, daha detaylı incelenmek istenen bölge 40x objektif lensi ile belirlenir. Belirlendikten sonra, preparatın yeri değiştirilmeden 40x’lik objektif yağın bulaşmaması için değiştirilir.

2. Işık altında incelenmek istenen bölgeye, çok az miktarda (1 damla) immersiyon yağı preparatın üzerine uygulanır.

3. İmmersiyon yağı objektif lensi preparatının üzerine getirilir ve ayarlanır 4. Kaba ayar ve ince ayar kullanılarak incelenmek istenen bölge bulunur.

b) Kondansör Lensinin Üzerine İmmersiyon Yağı Uygulanması

1. Mikroskop tablasının boş olmasına dikkat edilir. Eğer tablanın üzerinde preparat mevcut ise, preparat nesne tablasından uzaklaştırılır.

2. Kondansör lensinin üzerine bir damla immersiyon yağı uygulanır.

3. Preparatın alt tarafında kalan bölüme, incelenmek istenen alanın altına immersiyon yağı uygulanır.

4. Kondansör yükseltilir ve kondansör lensinin üzerinde ki yağ damlası ile preparatın altına uygulanan yağ damlasının birleşmesi sağlanır.

5. İncelenmek istenen bölgenin üzerine, preparatın üzerine bir damla immersiyon yağı uygulanır.

6. Kondansör, Koehler aydınlatmasına göre ayarlanır ve örnek mikroskop altında incelenir. (Koehler aydınlatma, optik mikroskopide diyaframının ayarı ne olursa olsun, iletilen ve yansıyan ışığın, nesneyi düzgün biçimde aydınlatmasında sık kullanılan bir yöntemdir.)

7. İnceleme tamamlandıktan sonra, kondansör lensi ve objektif lensi temizlenir.

2.6.2.1.2. Basit Işık Mikroskobuyla Çalışırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

 Mikroskop, kullanılmadığı durumlarda özel kılıfı ve kutusu içinde tozsuz bir ortamda muhafaza edilmelidir.

 Mikroskop, bir yerden diğer bir yere taşınırken çarpma ve darbelerden korunmalı ve iki elle destek vererek taşınmalıdır.

 Mikroskop kısımları hiçbir zaman ıslak bırakılmamalıdır.  Her kullanımdan sonra mutlaka temizlenmelidir.

 Objektiflerin hiçbir zaman lama dokunmasına izin verilmemelidir.  Asla kaba ayar düğmesiyle görüntü netleştirilmeye çalışılmamalıdır.  Farklı mikroskopların oküler veya objektifleri değiştirilmemelidir.  Objektiflerin yerleri kesinlikle değiştirilmemelidir.

 Objektif değiştirilirken, tabla aşağı indirilmelidir.

 İmmersiyon yağı ile çalışırken mikroskop eğilmemelidir. Aksi halde yağ aşağıdaki mekanik sistemlere akabilir.

2.6.2.1.3. Basit Işık Mikroskobun Temizliği ve Bakımı

Bir mikroskoptan iyi görüntü elde edilmesi:  Mikroskobun bakımına,

 Optik kısımların temizliğine,  Lamın, kaliteli ve temiz olmasına,  Preparatın düzgün hazırlanmasına,

 Işık kaynağının iyi olması ve iyi ayarlanmasına,  Uygun ayna, oküler ve objektif kullanılmasına,

 Kondansörün ve diyaframın iyi ayarlanmasına bağlıdır.

Bir mikroskoptan iyi bir görüntü elde edilmesi büyük oranda mikroskobun bakımı, temizliği ve ayarlanması ile ilgilidir. Bu nedenle mikroskobun temizlik ve bakımına önem vermek gerekir. Diğer bir ifade ile hem iyi görüntü elde etmek hem de mikroskobun ömrünü uzatmak için; mikroskopların kullanılmadan önce ve kullanıldıktan sonra çok dikkatli bir şekilde temizlenmesi zorunludur.

Preparat incelemelerinden sonra başta immersiyon objektifi olmak üzere mikroskobun herhangi bir yerinde immersiyon bulaşığı bırakılmamalıdır. İmmersiyon yağı bulaşık ve kalıntılarını temizlemek için çok az miktarda ksilol ile nemlendirilmiş yumuşak dokulu bir tülbent kullanılır. Ya da immersiyon objektifi üzerinde kurumuş immersiyon yağını veya mikroskop tablası üzerindeki herhangi bir döküntüyü temizlemek için %30 ksilen (ksilol) - %70 etil alkol çözeltisi veya benzen kullanılabilir. Ancak, ksilen objektifin merceklerini tutan yapıları erittiğinden çok az miktarda kullanılmalıdır.

Bu işlem sırasında, yumuşak dokulu tülbent fazla ıslatılmış olmamalıdır. Eğer fazla ıslatılır ise tülbentten taşan ksilol objektifin içine girerek ona zarar verir. Okülere immersiyon yağı bulaştırılmaması, özen gösterilecek diğer bir konudur.

Mikroskobun dış kısımlarının temizlenmesinde toz bezi, tülbent, gözlük bezi gibi yumuşak ve pamuklu bezler kullanılır. Optik kısımların temizliğinde ise mercek kâğıdı veya yumuşak dokulu bir tülbent kullanılır. Optik kısma alkol asla değmemelidir.

Mikroskoptaki objektiflerin en büyük düşmanı toz, nem ve dikkatsiz kullanımdır. Mercekler tozlu, nemli ortamda ve yüksek sıcaklıkta bırakıldığında bir yıl içinde bozulur ve özelliğini kaybeder. Mikroskop, asla güneşte veya sıcakta bırakılmamalıdır.

2.6.2.1.4. Basit Işık Mikroskobunun Kullanımı

1. Mikroskopla çalışılmadan önce kutusundan çıkarılarak masaya yerleştirilir. 2. Mikroskobun parçalarının tam olup olmadığı ve hareket edip etmediği kontrol

edilir.

3. Mercek sistemleri usulüne uygun şekilde temizlenir.

4. Işık kaynağı devreye sokulur. Lamba portatif ise yeri ve yüksekliği kontrol edilir, ayarlanır ve çalıştırılır.

5. Kondansörün en üst konumda, diyaframın tamamen açık, aynanın düz kısmının yukarıda olup olmadığı kontrol edilir. Uygunsuz olan ayar var ise düzeltilir. 6. Binoküler mikroskopta okülerin aralığı incelemeyi yapan kişinin göz aralığına

göre ayarlanır.

7. Mikroskobun ışık ayarı ve temizliği kontrol edilir. Kir, leke varsa temizlenir. 8. Tablanın kenarından bakılarak kondansöre yeterli düzeyde bir ışığın gelip

gelmediği kontrol edilir. Daha sonra bu kontrol işlemi okülerden bakılarak tekrarlanır. Işık kaynağı ayarlanarak okülere yeterli ışığın gelmesi sağlanır. Mikroskop aynalı ise ayna ayarı yapılarak yukarıdaki şekilde bir yol izlenmelidir.

9. Preparat tablaya daima üst yüzü (örnek konulan ve boyama yapılan yüzü) objektife bakacak şekilde yerleştirilir.

10. Tablanın ayar vidaları ile oynanarak incelenecek kısım, görüş sahası hizasına gelecek şekilde preparat hareket ettirilir.

11. İmmersiyon objektifi ile çalışılmıyorsa makro vida ile oynanarak, okülerden görüntü almaya çalışılır. Görüntü alındıktan sonra ışık kaynağı, diyafram ve kondansör ile oynanarak tekrar bir ışık ayarlaması yapılır. En son olarak da mikro vidayla oynanarak ince görüntü ayarı yapılarak incelemeye geçilir.

12. İmmersiyon objektifi ile çalışılıyorsa preparat üzerine bir damla immersiyon yağı damlatılır. Preparat, tablaya yerleştirilerek incelenecek kısım (immersiyon

yağı damlatılan kısım) görüş hattının hizasına gelecek şekilde ayarlama yapılır. Tablanın kenarından bakarak makro vida yardımıyla immersiyon objektifinin yağa yavaşça değmesi sağlanır. Daha sonra gözle okülerden bakılır ve makro vida çok yavaş olarak aksi yönde çevrilerek görüş almaya çalışılır. Görüntü alınınca mikro vidaya geçilir ve ince ayar yapılarak gözlem gerçekleştirilir. İmmersiyon objektifi ile çalışırken objektifin hiçbir şekilde yağ damlasından ayrılmasına izin verilmemelidir. Aksi takdirde görüntü sağlanamaz.

13. Mikroskopta hiçbir zaman ilk ayarlanan görüş sahasının incelenmesiyle yetinilmez. İlk görüş sahası, preparatın mikroorganizmaların yayılmadığı boş bir bölgesine ait olabilir. Buna bağlı olarak da hiçbir mikroorganizma görüntüsü alınamaz. Bu nedenlerle, tablanın ayar vidalarıyla oynanarak uygun birkaç görüş sahası bulunmalı ve bunların her biri ayrı ayrı incelemeye alınmalıdır.

14. İnceleme sürdürülürken göz okülerde, bir el daima mikro vidada, diğer el ise tablanın ayar vidalarında olacak şekilde hareket edilmelidir. Böylece sağlıklı bir gözlem yapılabilir.

15. İnceleme sürerken duruma göre ışık kaynağı, diyafram ve kondansör ile yeniden gerekli ışık ayarlamaları yapılabilir. Bazı mikroskobik incelemelerde diyafram belli ölçülerde veya tamamen kısılabilir, kondansör aşağı indirilebilir.

16. İnceleme bittikten sonra mikroskop usulüne uygun olarak temizlenir, kurulanır ve kılıfına geçirilerek kutusu içinde muhafaza edilir.

2.6.2.2. Karanlık Saha Mikroskobu

Karanlık alan mikroskobunun çalışma prensibi, merkezi ışınların engellenerek, sadece eğik ışınların incelenecek örneğe ulaşmasını sağlamaktır. Bu amaçla kondansörün altına opak bir disk yerleştirilir. Böylece sadece kenardan gelen ışınlar kondansörden geçerek preparata ulaşır. Öncesinde sadece karanlık bir alan şeklinde görülürken, preparat yerleştirildiğinde eğik gelen ışınlar partiküller tarafından yön değiştirerek objektife, okülere ulaşır. Karanlık alanda bulunan mikroorganizmanın yansıttığı ışık görünür. Bu yansımalar, karanlık alan içinde parlak, aydınlık görüntüler olarak algılanır. Bunun sonucunda ise mikroorganizmalar parlak, saha ise karanlık görülür.

Şeffaf, boyanmamış veya boyanmış biyolojik örneklerin ve normal aydınlatmada mikroskopta görülemeyen çok küçük objelerin incelenmesinde ve hareketlerinin saptanmasında kullanılır. Havuz suyu, deniz suyu gibi sıvıların içerik incelemesinde, hücre süspansiyonlarında hücrelerin görüntülenmesinde kullanılır. Örneğin bakteri, maya, protozoa içeren süspansiyonlar ya da yanak epitel hücreleri, kan hücreleri gibi hücre ve doku ekstreleri bu yöntemle bir ön incelemeye alınabilirler. Ayrıca hücre kültürlerinin incelemesinde, kültürlerde hareketliliğin belirlenmesinde faydalanılır.

2.6.2.3. Ultroviole Mikroskobu

Kısa dalga boylu ultraviyole ışınları kullanılır. Ultraviyole ışınları camdan geçemediği için bu mikroskoplarda kuartz, florit ve aliminize ayna sistemleri kullanılır.

Ultraviyole çıplak gözle görülmediği için görüntü ya bir floresans ekran ya da fotoğraf plağı üzerinde alınır. Alanda ultraviyole ışınlarını absorbe eden yapılar varsa bunların yoğunluk derecelerine göre griden siyaha varan koyu alanlar şeklinde görüntü oluşur. Nükleik asitler gibi ultraviyole ışığını absorbe eden yapıların araştırılmasında kullanılır.

2.6.2.4. Flouresans Mikroskobu

Işık kaynağı olarak ultraviyole ışınları kullanılır. Bazı maddeler, fluoressant boyalarla boyanarak, ultraviole (UV) ışınları altında incelenirse, insan gözünün görebileceği dalga boyuna sahip ışık saçan parlak cisimler hâlinde gözükürler. Bu mikroskoplarda, gözü korumak için okülere yerleştirilen özel opak filtreler kullanılır. Diğer bir filtre sistemi de UV ışınları veren kaynağın önüne konur. Bu filtre sadece 420 nm dalga boyundaki mavi ışığın geçmesine izin verir. Bu mikroskoplar parazitoloji ve bakteriyolojide önemli yer tutarlar.

2.6.2.5. Faz Kontrast Mikroskobu

Hücre ve hücre içindeki yapıların derinlik ve yoğunlukları farklı olduğundan objeden geçen ışınların fazında değişiklik meydana gelir. Bu değişim, yapıların

görüntüsünü de ortaya çıkarır. Faz kontrast mikroskobu genellikle canlı dokuların incelenmesinde kullanılır. Boyanmamış canlı biyolojik örneklerin incelenmesinde kullanılabildiği gibi boyanmış ölü dokularda da kullanılır. Işığın farklı kırılma özelliği ile sıvı bir ortam içerisinde boyasız olarak incelenen mikroorganizmaların hücre iç yapılarının görülmesini sağlar. Klasik ışık mikroskobundan iki önemli farkı özel kondansör ve özel faz objektifleri kullanılmasıdır. Özel kondansörde halka şeklinde diyafram dizileri içeren dönen metal disk bulunur. Bu diyaframlar, objektiflerin sayısal açıklığına göre birlikte kullanılır. Özel faz objektiflerin arka odak bölgelerinde özel yapıda bir faz camı bulunmakta olup, bunun görevi üzerindeki belirli halka bölgesinden seçen ışınları, diğer yerlerinden geçen ışınlara göre 1/4 dalga boyu kadar yansıtarak geçirmesidir.

2.6.2.6. Stereoskobik Mikroskoplar

Stereo mikroskoplarda, ışık obje üzerinden yansıtılarak objektife gönderilir. Böylece, incelenecek objenin yüzey özelliklerini ortaya konur, görüntü üç boyutlu olur. Bu mikroskoplarda klasik ışık mikroskobunda ulaşılan büyütmelerde görüntü almak mümkün değildir. Son dönemlerde bilgisayar destekli olarak mikro cerrahide, ameliyathanelerde kullanılmaktadır.

2.6.2.7. Elektron Mikroskobu

Işık mikroskoplarında iki bine ulaşamayan büyütme gücüne karşılık elektron mikroskoplarda yüz binlerle ifade edilen büyütmeler elde etmek mümkündür. Bu tür mikroskoplarda görüntü elde etmek için ışık mikroskoplarındaki foton yerine elektron kullanılır. Elektronlar negatif elektrik yüklü ve dalga boyları çok kısa olan partiküllerdir. Elektron demetleri ısıtılmış bir flamanın ucundan salınırlar. Elektronlar havadaki gaz molekülleri tarafından durdurulurlar. Ancak birkaç mikron gidebilirler. Bu nedenle elektron mikroskoplarda iyi bir vakum sistemine de ihtiyaç vardır.

Elektron mikroskobu ile ışık mikroskopları arasındaki bir diğer fark da