Mikrofinans Kurumlarında Risk Yönetimi İlkeleri

Mikrofinans Kurumlarında risk yönetimi prensipleri, finansal kurumların denetim ve gözetiminde ulusal denetim otoritelerinin göz önünde bulundurdukları unsurları kapsamaktadır. Mikrofinansman uygulamalarındaki genel değişim trendleri izlenimlerinde, birçok MKF’ları tarafından krizler önemli risk olarak görülmektedir. Söz konusu izlenimler sonucunda kriz riski yönetimine verilen önem ve diğer risk türlerine verilen önem arasında bir dengesizlik olduğu tespit edilmiştir (Fernando, 2008:26). Mikrofinansman uygulamalarında sağlıklı risk yönetimin oluşturulması ve geliştirilmesi için ortak bir risk yönetim sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Mikrofinans Kurumlarının yararlanabilecekleri genel risk yönetimi ilkelerinin önerilmesi risk türlerinin tespit edilmesine ve yönetim prosedürlerinin geliştirilmesine katkı

sağlayacaktır. Fernando (2008) tarafından yapılan çalışmada 11 temel ilkeden oluşmakta ve aşağıdaki şekilde sıralanarak kısaca açıklanmaktadır.

a. Risk yönetimi mikrofinansman hizmeti sunan kurumun hukuki yapısına

bakılmaksızın kurumsal kültürünün ayrılmaz bir parçası haline getirilmelidir. Aksi takdirde, kurum çalışanları karşılaştıkları riskleri hafife alacaklardır. Kurumun riske maruz kaldıktan sonraki mücadele etmektense riskin önlenmesi ve riskin bireysel değil kurumsal olarak yönetilmesi gerektiği daha akıllıca olduğu fikrinin önemi sağlanmalıdır. Risk yönetimi basamaklı yapıya sahip olup, organizasyonun üst yönetiminden aşağıya doğru tüm organizasyonu kapsayacak şekilde geliştirilmesi gerekmektedir.

b. Tek-beden-uyum-tümü yaklaşımı mikrofinansman kurumlarına uygun risk yönetimi

değildir. Mikrofinans sektöründe birçok kurum başarılı önlemler almaktadır. Söz konusu birçok MFK’lar tarafından uygulanan başarılı risk yönetimi modelleri ve önlem stratejileri diğer mikrofinansman hizmeti sunan kurumlarda aynı başarıları elde etmelerini sağlamamaktadır. Bu nedenle kurumlar tarafından risk yönetimi profili oluşturmada özgür sistem geliştirmeyi tercih etmelidirler. Organizasyon risk profiline uygun, organizasyon şekline göre, denetim ve gözetim kurallarını dikkate alan, hacim, finansal ürün ve hizmet kapsamını, kurumsal sorumluluk hem de yapısına göre risk yönetimi sistemi ve prosedürleri geliştirmesi gerekmektedir.

c. Kurumun maruz kalacağı ya da kalabileceği bütün risk türlerine yönelik kapsamlı risk

yönetimi yaklaşımı vazgeçilmez olmalıdır. Bu sistem kurumun en azından kısa ve orta vadede belirli bir seviyede büyüme perspektifini göz önünde bulundurmalıdır. Risk yönetiminde kapsamlı yaklaşım maruz kalınabilecek tüm risklerin birbiri ile bağlantılı olduğunu savunmaktadır. Örneğin, likidite riski talep edilen kredileri karşılayamama kredi riskine, kredi riski de yükümlülüklerini zamanında gerçekleştirememesi olarak bilinen likidite riskinin ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir.

d. MFK’larının yönetim başkanları ve yönetim kurulu risklere karşı olan bilişsel

açıkça kabul etmektedirler. Bu iki faktörün organizasyon üzerinde iyimser bir yönetime neden olabileceği bilinmektedir. İyimserlik, özellikle yeni girişimler ve büyüme stratejileri gibi potansiyel riskleri hafife almalarına neden olabilmektedir.

e. Risk yönetimine düzenleme ve denetleme işlemlerini yürüten finansal organları

memnun etme aracı olarak bakılmaması gerekmektedir. Risk yönetimine kurum misyonunu gerçekleştirmesinde en önemli olan sermaye yeterliliği, verimlilik, büyüme ve süreklilik gibi yöntemlerden biri olarak görülmelidir. Tedbirli yönetim prosedürlerine tabi olmayan MFK’larında bile risk yönetimi sistemi oluşturulmalıdır.

f. Risk yönetimini, kurumlar tarafından yapılan bir finansal tablolar analizi (gelir-gider

tahlilleri) olmadığını kabul etmeleri önemlidir. Kurumun finansal yapısının analizi risk yönetiminde en önemli etkenlerden biri olmasına rağmen ayrı bir etki olarak görülmesi gerekmektedir.

g. Risk yönetimi dönemlik olarak yapılması gereken analiz veya raporlama şeklinde

değil günlük işlemlerindeki faaliyetleri içerisinde yer alması gerekmektedir.

h. Mikrofinansman Kurumlarında etkili risk sisteminin oluşturulması hem de

yürütülmesinden yönetim kurulu ve özelliklede genel müdür sorumludur. Aynı zamanda, yönetim kurulu ve genel müdürün risk yönetime karşı olan sorumluluk derecesi aynı düzeyde olması gerekmektedir. Kaliteli yönetim ve risk yönetimi arasında sıkı bağlantı olduğu kabul edilmelidir.

ı. Mikrofinansman Kurumlarında risk yönetimi diğer finansal kurumlardan faklı olarak

kurum dışına çıkarak müşterilerinin karşılaşabileceği risklerden etkili bir şekilde korunmasını da gerektirmesidir. Müşterilerinin riskten koruma veya riski önleme bilgisinin sağlanmasıdır. Söz konusu bilgiler müşterilere temel finansal eğitim ile sağlanabilmektedir. Bu tür önlemlere ve eğitime ihtiyacın ortaya çımasına üç temel unsur sebep olmakta olup, birincisi yoksul kesimin birçok sebepten dolayı finansal hizmetlere ulaşamaması, ikincisi de verilen krediler karşılığında teminat istenmemesi ve son üçüncü unsur MFK’larının sosyal misyonu olarak ifade edilebilmektedir.

j. Risk yönetimi rakip kurumlara göre değil piyasa koşullarına uygun olarak

oluşturularak gerçekleştirilmelidir. Yani, risk sistemi oluşturulurken sadece rakipler değil, piyasa şartları ve müşterileri nazarda tutulması gerekmektedir.

k. Kapsamlı risk yönetimi sistemi geri dönüşümlü olması gerekmekte olup, kurumun üst

yönetim düzeyinden en alt birimine kadar dağılmalıdır. Kapsamlı risk yönetimi aşağıdaki Şekil 5‘te daha açıklayıcı olarak gösterilmektedir.

Şekil 5. Risk Yönetiminde Geri Dönüşüm Düğümü

Kaynak: GTZ, 2000.s36 ve Campion 2000, s.8.

Şekil 5’te de görüldüğü gibi sırasıyla, “risklerin azaltılmasına yönelik politika ve

prosedürlerin tasarımı”, “sorumluluk dağılımı ve uygulama” ve “etkinlik testi ve sonuçların değerlendirilmesi” şeklinde bir yol izlenmekte olup, ardından “porlitika ve prosedürlerin yeniden gözden geçirme”, “öncelikli riskleri tanımlama ve değerlendirme” ve son olarak da “risk ölçme stratejileri geliştirme” şeklinde birbirine bağlı risk yönetimi yöntemi ortaya konulmaktadır.