MİRASIN GEÇMESİ KISMI

Bu kısım “Mirasın Açılması”, “Mirasın Geçmesinin Sonuçları” ve “Mirasın Paylaşılması” başlıklarını taşıyan üç bölümden oluşmaktadır.

a) Mirasın Açılması Bölümü

Bu bölümdeki hükümlerde de bir takım değişiklikler yapılmıştır.

Yürürlükteki 517 nci maddenin kenar başlığı “A. Açılma sebebi” şeklindedir.

Oysa burada mirasın hangi anda açıldığı ve terekenin hangi andaki değerinin esas alınacağı hususları düzenlenmekte olduğundan, bu maddeyi karşılayan 575 inci maddenin kenar başlığı “Açılma ve değerlendirme anı” şeklinde değiştirilmiştir.

576 ncı maddenin birinci fıkrasında, miras malları nerede bulunursa bulun-sun miras işlerinin tek elden, yani aynı mahkeme tarafından yürütülmesinin uygun olacağı düşüncesiyle, mirasın malvarlığının tamamı için mirasbırakanın yerleşim yerinde açılacağı düzenlenmiş, yürürlükteki metinde yer alan “mahkeme” sözcüğü yeni metne alınmamıştır. Çünkü mahkeme sözcüğü, mirasın mutlaka bir dava veya mahkemeye yapılacak bir başvuru ile açılacağı izlenimini yaratmaktadır.

Yürürlükteki 519 uncu maddenin “Ehliyet” şeklindeki konu başlığı bu kez 577 nci maddenin konu başlığında “Mirasa ehliyet” şeklinde ifade edilmiştir. Zira

Genel Gerekçe (1) / LXXXIII

burada söz konusu olan, genel anlamda fiil ehliyeti değil, mirasçı olabilme ehli-yetidir.

581 inci maddenin ikinci fıkrasının yeni düzenlemesinde, mirasbırakandan önce ölmüş olan vasiyet alacaklısının vasiyet alacağı hakkının mirasçılarına geç-meyeceği hükme bağlanarak, mirasçının haklarının kendi mirasçılarına geçece-ğine ilişkin hükmün aksine bir hüküm getirilmiş olmaktadır. Bu durumda vasiyet alacağı vasiyet alacaklısının mirasçılarına geçmeyecek, vasiyeti yerine getirmekle yükümlü olan mirasçılar lehine ortadan kalkacaktır. Ancak, bu düzenleme emredi-ci nitelikte değildir, mirasbırakan dilerse aksini kararlaştırabilir.

b) Mirasın Geçmesinin Sonuçları Bölümü

“Mirasın Geçmesinin Sonuçları”nın düzenlendiği bu bölüm, “Koruma Önlem-leri”, “Mirasın Kazanılması”, “Resmî Defter Tutma”, “Resmî Tasfiye” ve “Miras Sebebiyle İstihkak Davası” ayırımlarından oluşmaktadır.

Birinci ayırımın “İhtiyatî Tedbirler” şeklindeki başlığı yeni düzenlemede “Ko-ruma Önlemleri” şeklinde değiştirilmiştir.

589 uncu maddeye yeni eklenen bir fıkrayla, koruma önlemleriyle ilgili gi-derlerin, ileride terekeden alınmak üzere, istemde bulunan kişi tarafından; eğer önleme hâkim re’sen karar vermişse Devlet tarafından karşılanması esası kabul edilmiştir.

598 inci maddenin kenar başlığı, yürürlükteki 538 inci maddenin “Malların itası” şeklindeki kenar başlığının içeriğiyle uyumlu olmaması sebebiyle “Miras-çılık belgesi” şeklinde ifade edilmiştir. Yürürlükteki madde sadece atanmış mi-rasçılara mirasçılık belgesi verilmesini öngörmektedir. Oysa yasal mirasçıların da böyle bir belgeye ihtiyaç duyduklarına şüphe yoktur. Bu sebeple yeni düzenlemede yasal mirasçılara da yer verilmiştir.

İkinci ayırımda mirasın kazanılması düzenlenmektedir.

Yürürlükteki Kanunun 549 uncu maddesini karşılayan 609 uncu maddeye ek-lenen yeni iki fıkra ile reddin şekli ve ret iradesinin açıklanması üzerine yapılacak işlemlere açıklık getirilmiştir.

Yürürlükteki Kanunun 553 üncü maddesini karşılayan 613 üncü madde yeni-den kaleme alınarak altsoyun tamamının mirası reddetmesi hâlinde, bunların pa-yının sağ kalan eşe kalacağı hükme bağlanmış ve böylece sağ kalan eş daha fazla korunmuştur.

Üçüncü ayırımın başlığı “Resmî Defter Tutma” şeklinde değiştirilmiştir. Bu ayırımda yer alan maddelerde esasa ilişkin önemli değişiklik yapılmamıştır.

LXXXIV / Genel Gerekçe (1)

Dördüncü ayırımda “Resmî Tasfiye” başlığı altında terekenin resmen tasfiyesi düzenlenmektedir. Bu ayırımda yer alan hükümlerde de esasa ilişkin değişiklik yapılmamıştır.

Beşinci ayırımda “Miras Sebebiyle İstihkak Davası” düzenlenmektedir. Bu davanın adının 1971 tarihli Öntasarıda önerildiği gibi “Mirasçılık Davası” şeklin-de arılaştırılması düşünülmüş ise şeklin-de, bu terimin söz konusu davayı tam anlamıyla ifade etmediği ve ayrıca hâlen kullanılmakta olan terimin uygulamada yerleşmiş olduğu dikkate alınarak değiştirme yoluna gidilmemiştir.

637 nci maddeye eklenen yeni bir fıkra ile, miras sebebiyle istihkak davası vesilesiyle mirasçılık sıfatı tartışmalı ise, hâkimin bunu da çözmesi hükme bağ-lanmıştır.

Yürürlükteki Kanunun 579 uncu maddesinde zamanaşımı iyiniyetli olmayan-lara karşı otuz yıldır. Mülkiyetin olağanüstü zamanaşımıyla kazanılmasına ilişkin yirmi yıllık süre ile miras sebebiyle istihkak davası arasında paralellik sağlamak üzere bu süre Tasarının 639 uncu maddesinde yirmi yıla indirilmiştir.

c) Mirasın Paylaşılması Bölümü

Bu bölüm “Paylaşımdan Önce Miras Ortaklığı”, “Paylaşmanın Nasıl Yapıla-cağı”, “Mirasta Denkleştirme” ve “Paylaşmanın Tamamlanması ve Sonucu” baş-lıklarını taşıyan dört ayırımdan oluşmaktadır.

Birinci ayırımda “Paylaşımdan Önceki Miras Ortaklığı” düzenlenmektedir.

Yürürlükteki Kanunun 581 inci maddesini karşılayan 640 ıncı maddeye ek-lenen yeni bir fıkra ile, mirasçılardan her birinin hakkını korumak için tek başına dava açmasına imkân sağlanmıştır.

641 inci maddenin ikinci fıkrasında yapılan yeni düzenlemeyle, maddede belirtilen çocuklar ile torunlara verilecek uygun tazminat, terekenin paylaşılma-sından önce hak sahiplerine ödenecek, bundan sonra geri kalan tereke değerleri mirasçılar arasında paylaşılacaktır.

Mirasbırakanın ölümünde onunla birlikte yaşayan ve onun tarafından bakılan kimselerin geçim masraflarının terekeden sağlanması süresi, yürürlükteki Kanun-da bir ay iken 645 inci maddede Ülkenin koşulları Kanun-da göz önünde bulundurularak üç aya çıkarılmıştır.

İkinci ayırımda “Paylaşmanın Nasıl Yapılacağı” hükme bağlanmıştır.

652 nci maddedeki yeni hüküm, sağ kalan eşin korunması amacıyla getiril-miştir. Bu hükmün kaleme alınmasında İsviçre Medenî Kanununa 1984 yılında eklenen 612 a maddesinden esinlenilmiştir. Getirilen yeni hüküm, eşler arasındaki mal rejimiyle ilgili 240 ıncı maddeyle aynı yöndedir. Burada, sağ kalan eşe konut

Genel Gerekçe (1) / LXXXV

ve ev eşyasıyla ilgili olarak mülkiyet ya da haklı sebeplerin varlığı hâlinde talep üzerine intifa veya oturma (sükna) hakkının tanınması olanağı getirilmektedir.

656 ncı maddenin yürürlükteki Kanunda karşılığı yoktur. Bu yeni madde, mi-rasın paylaşılması sımi-rasında, taşınmazların bölünmelerine kısıtlama getiren özel kanunların dikkate alınacağını vurgulamak için konulmuştur.

Tarımsal işletmelerin varlık ve bütünlüğünü korumaya yönelik olan 662 nci madde hükmü Tasarıya yeni konulmuş bir hükümdür. Bu hükmün Ülkemiz açısın-dan yararlı olacağı düşünülmüştür.

Yeni getirilen 663 üncü maddeyle, mirasçılar arasında ergin olmayan, fakat ayırt etme gücüne sahip bulunan altsoy hısımların bulunması hâlinde, bunların ergin olmalarına kadar paylaşmanın ertelenmesi kabul edilmiştir.

667 nci maddenin ikinci fıkrasında tarımsal işletmenin gelir değeriyle, sınaî işletmenin ise sürüm değeriyle özgüleneceği ilkesi kabul edilerek, yine tarımsal işletmenin varlığının korunması amaçlanmıştır. Maddenin kenar başlığı da içeriği-ne uygun olarak “Yan sınaî işletme” şeklinde kaleme alınmıştır.

668 inci maddenin yürürlükteki Kanunda karşılığı yoktur. Bu yeni madde İs-viçre Medenî Kanununa eklenen 625 bis maddesinden alınmıştır. Burada, işletme-nin bir bütün olarak özgülenmesini mirasçılardan hiç birisi istemez ya da böyle bir istekte bulunmasına karşın bu istek reddedilirse, mirasçılardan her birinin iş-letmenin bir bütün hâlinde satılmasını isteyebileceği kabul edilerek, işiş-letmenin varlığının ve bütünlüğünün korunması amaçlanmıştır.

Üçüncü ayırım “Mirasta Denkleştirme” başlığını taşımaktadır. Bu ayırımın başlığı yürürlükteki Kanunda “Mirasta İade” şeklindedir. Bu başlık, düzenlenen kurumu daha iyi açıklaması bakımından “Mirasta Denkleştirme” şeklinde değişti-rilmiştir. Zira burada, alınanı fiilen geri verme anlamında bir “iade” değil, terekeye geri verilmiş gibi kâğıt üzerinde değerinin terekenin hesabında göz önünde tutul-ması ve paylaşma sonucu mirasçıya düşecek paydan indirilmesi söz konusudur. Bu ise “iade” değil, bir “denkleştirme”dir.

669 uncu maddenin ikinci fıkrasına yürürlükteki Kanunda bulunmayan, fakat İsviçre Medenî Kanununun 626 ncı maddesinde yer alan “bir malvarlığını devret-me” hususu da karşılıksız kazandırmalar arasına eklenmiştir.

673 üncü maddenin kenar başlığı kaynak Kanuna uygun olarak “Denkleştirme değeri” şeklinde değiştirilmiştir. İkinci fıkrayla getirilen yeni hüküm, maddenin amacına uygun olarak yarar ve zarar ile gelir ve giderler hakkında mirasçılar ara-sında sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre işlem yapılacağını düzenlemektedir.

Oysa yürürlükteki madde mirasçıların sorumluluğu konusunda “zilyedin hakları-na” ilişkin hükümlere yollama yapmaktadır.

LXXXVI / Genel Gerekçe (1)

Dördüncü ayırım “Paylaşmanın Tamamlanması ve Sonucu”nu düzenlemek-tedir.

Yeniden kaleme alınan 676 ncı maddenin ikinci fıkrasıyla, paylaşmanın tereke mallarının tamamını kapsamasının zorunlu olmadığı ifade edilmiştir. Mirasçılar, tereke mallarının tamamı veya bir kısmıyla ilgili olarak elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesini kabul edebilirler. Böylece paylaşmanın paylı mülki-yete dönüşüm şeklinde gerçekleşmesine de olanak sağlanmış olmaktadır.

677 nci maddenin birinci fıkrasına, miras payının devrinin terekenin tama-mı veya bir kıstama-mı üzerinde olabileceği hükmü eklenmiştir. Böylece doktrinde ve yargı kararlarında kabul edilen, payın devrinin terekenin tamamı üzerindeki payı kapsamasının zorunlu olmadığı yolundaki görüşe yasal dayanak sağlanmak isten-miştir.

E) EŞYA HUKUKU

Medenî Kanunun dördüncü kitabını oluşturan “Eşya Hukuku”, “Mülkiyet”,

“Sınırlı Aynî Haklar”, “Zilyetlik ve Tapu Sicili” başlıklarını taşıyan üç kısımdan oluşmaktadır.