Araştırma kapsamında ÇATOM’ların genel olarak kadının kalkınma sürecine etkisi ve sosyal kalkınmaya katkısı açısından incelerken, toplumsal kalkınmada kadının yeri, ev işlerinin üzerine yüklediği sorumluluk çerçevesinde kamusal alanda var olma çabası veren kadına bu süreçte, merkezlerin programlarından faydalanan kadının toplumsal süreci yer almaktadır. Araştırma, GAP İdaresi Başkanlığı bünyesinde Şanlıurfa İlinde faaliyet göstermekte olan ÇATOM’ların sosyal kalkınma örneği açısından incelenmesidir. Araştırmanın amacı durum değerlendirmesi olup, seçilen merkez önem arz etmektedir. Bir alan araştırması niteliğinde olan çalışmamın bu bölümünde ÇATOM’ların kadının toplumsal hayata katılımı konusundaki etkilerini sosyolojik çerçeveden analizi yapılmıştır.
Saha çalışması 21 Şubat 2014 ile 2 Mart 2014 tarihleri arasında yaklaşık bir haftalık sürede gerçekleştirilmiştir. Araştırmada nitel araştırma tekniği uygulanmıştır. Katılımcılar Şanlıurfa İli Eyyübiye İlçesinde yer alan Savcı Mehmet Parmaksız Çok Amaçlı Toplum Merkezi’nde kurslara katılan 15-55 yaş aralığındaki 20 kişi ile yüz yüze derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Katılımcılar, 1 hafta içinde merkeze gelecek olan kadınlar arasından yaş, medeni durum ve merkezi tanıma sürelerine göre rastgele seçilmiştir. Yarı yapılandırılmış soru kâğıdı tekniği ile ÇATOM’da devam eden programlara aktif olarak kayıtlı 20 kadın ile ÇATOM’da yüz yüze tekniği uygulanarak görüşmeler yapılmıştır. Katılımcılar, merkeze devam eden, yeni başlayan, uzun süredir devam eden katılımcılardan oluşmaktadır. Kadınların çoğu en az 5 aydır merkeze devam etmekte olup 2 katılımcı 2 aydır merkeze devam etmektedir. Görüşme yapılan katılımcıların 6’sı bekâr, 11’i evli ve 3’ü duldur (2 kişi eşini kaybetmiş 1 kişi eşinden ayrılmış). Her kadın ile yaklaşık 1 saat görüşme yapılmıştır. Katılımcıların sadece görüşme sırasında hitap etmek için isimleri sorulmuş ve soy isimlerinin baş harfleri istenmiştir. Katılımcılar kendileri hakkındaki bilgilerinin gizli kalmasını isteyerek araştırmaya katılacaklarını belirtmişlerdir.
48
Bu merkez kurulan ilk merkez olma özelliği ve bölgedeki göç dalgasında hem şehir hem de köyden göç alan, ayrıca Suriye’den de gelen mültecilerin de bulunduğu alan içinde olması nedeniyle bu merkez seçilmiştir. Fakat merkeze mültecilerden gelen katılımcı bulunmamaktadır ve görüşmelerden Suriyeli mültecilerden herhangi biriyle görüşme gerçekleştirilememiştir. Araştırma kapsamında genel olarak ÇATOM’ların kadının gündelik hayatına katkısı, sosyalleşme sürecine etkisi ve evinde, ev işlerine hapsedilmiş kadının bu döngüyü kırmasına yardımcı olarak, kamusal alanda var olan haklarından yararlanması sürecine katkıda bulunmak amacıyla merkezlerde verilen eğitimlerin etkisini incelenmektir.
Literatürde yer alan kaynaklar incelenmiş ve yüz yüze görüşme sonucu elde edilen veriler ve gözlemler araştırma sonucunda sosyolojik çerçevede yorumlanmıştır. Araştırmada kadın alanında bölgesel kalkınmada önemli rol oynayan merkezlerin kadın kalkınması sürecine etkisi incelenmiş olup, sürecin yönetimi ve çalışmalara örnek teşkil edebilmesinin irdelenmesi amaçlanmıştır.
Yarı yapılandırılmış mülakat tekniği uygulanarak, araştırmaya ilişkin verilerin güvenirliği ve doğruluğunun sağlanması, mülakat yapılan kişilerin soru odaklı yönlendirmelerden çıkarak konuşma hali içinde cevaplar alınması açısından araştırmaya katkı sağlanacağı düşünülmüştür.
Görüşmeye katılan katılımcılara araştırma hakkında bilgi verilerek süreç anlatılmıştır. Merkez hakkındaki düşüncelerinin önemli olduğu vurgusu yapılarak merkezin daha iyi bir seviyede olması ve bundan sonra yapılacak kadın odaklı kalkınma projelerindeki ilerleme seviyelerinde önemli olduğu gerekliliği dile getirilmiştir. Görüşme aşamasında verecekleri bilgilerin hiçbir şekilde isim verilerek paylaşılmayacağına dair güvence verilmiştir. Bu nedenle kadınların isimleri sadece hitap için öğrenildiği belirtilerek soy isimlerinin baş harfleri yazılmıştır. Bölgesel yapının kırılganlığının kadın üzerindeki etkisi nedeniyle kadınlar görüşmenin başında tedirgin davranmışlar fakat görüşmenin başında verilen güvence ve görüşme sırasındaki güven duygusu düşüncelerinin daha rahat ifade etmelerini sağlamıştır. Araştırmada mülakat tekniğinin seçilmesinin en önemli nedeni anketlerden elde edilemeyecek derinlikte ve samimiyetteki verilere ulaşma arzusundan kaynaklamıştır. Bunun yanında görüşülen katılımcıların bulundukları bölgenin ve
49
toplumsal baskı nedeniyle önyargılı bir yaklaşımın oluşması ihtimali gözlenmiştir. Ayrıca kadınlar merkez hakkında konuşurken daha dikkatli davranmaktadırlar.
Görüşmeler (mülakatlar) her katılımcı ile ayrı ayrı yapılmıştır. Görüşmeler, merkez sorumlusunun ofisinde gerçekleştirilmiş, görüşme sırasında dışarıdan herhangi bir müdahale olmamıştır. Katılımcıların kendilerini güvende hissetmeleri için görüşmeler burada gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler yaklaşık 1 saat sürmüştür. Bu süre içerisinde katılımcıların konudan uzaklaşması ve kendi kişisel durumlarını da dile getirmeleri süreyi uzatmıştır. Katılımcılara konuya odaklayarak sorulara cevap alınması aşamasında belirli zorluklar yaşanmıştır.
Görüşme sırasında sorulan sorular araştırmanın amacı doğrultusundan seçilmiştir. Soruların anlaşıp anlaşılmadığı daha önceden, merkeze katılımcı olarak gelen kadınlara sohbet tarzındaki görüşmelerde sorularak denetlenmiştir. Genç kızlara/kadınlara görüşmelerin araştırma kapsamında yapıldığı söylenmemiştir. Araştırmaya katılan genç kız ve kadınlar arasında bu ön çalışmaya katılanlar bulunmamaktadır.
Görüşme sırasında kısa notlar alınmış ve daha sonra diğer görüşmeye geçilmeden hızlıca düzenlenmiştir. Kayıt cihazı ile görüşme yapılması katılımcıları tedirgin ettiği ve görüşme gerçekleştirmek istemedikleri için görüşmeler ses kaydı yapılmadan gerçekleştirilmiştir.
Araştırma sonucunda veriler araştırma sorularına göre düzenlenmiştir. Bunun sonucunda genellemelere varılmıştır. Genelleme daha çok nicel araştırma tekniklerinde kullanılmasına rağmen nitel araştırma tekniklerinde de yapılmıştır. Nitel araştırmalardaki daha çok analitik genelleme olmaktadır. Yapılan görüşmeler ışığında örneklem alanı az olmasına rağmen sonuç genele atfedilmektedir. Bu araştırmada da süreç bu düzlemde devam etmiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinin 9 ilinde toplam 44 merkez evren olarak belirlenmiş ve bu evren içinde bir merkez baz alınarak ÇATOM’ların kadının kalkınma sürecine etkisi ve sosyal kalkınmaya katkısı incelenerek kadın bakış açısının değerlendirilmiştir.
50
3.2. Saha Araştırmasının Değerlendirilmesi ve Bulgularının Analizi