4.1. Değerin Telkin Edilmesi Yaklaşımına İlişkin Bulgular ve Yorumlar
4.1.3. Dini Metinlerde Değer Telkin Yaklaşımı
Tablo 21
Dini Metinlerde Değer Telkin Yaklaşımı Dağılımı(Adalet Değeri)
Hikâyenin Adı f
Peygamberimizin Mutlu Yuvası 4 1 Peygamberimizin Mutlu Yuvası 5 1 Peygamberimizin Çocuk Dostları 1 1
Hüzünlendi gözlerinden inci tanesi gibi yaşar döküldü ancak o haldeyken bile hak ve hukuku gözetti.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 4, s.38)
Peygamberimizin mutlu yuvası hikâyesinde peygamber, yaşadığı tüm hüzünlü durumlarda dahi adaletten ayrılmadan adaleti, hak ve hukuku gözeten bir kişidir. Adalet değerinin ne kadar önemli olduğu vurgulanmıştır. Temelde adalet değeri doğrudan verilmiş ve değerin öneminden yola çıkılarak sorumluluk sahibi bireyler yetiştirilmek istenmiştir. Adalet değeri hakkında öğüt verici bir yaklaşım söz konusudur değer örneklendirilmemiş, hak ve hukuku gözetmenin uygun olacağı belirtilmiştir..
Kabileler arasında hakemlik yaptı ve en adil çözüm yolunu gösterdi. (Peygamberimizin Mutlu Yuvası 5, s.5 )
Adil çözüm değil en adil çözümler bulunmaya çalışılmış insanlar arasındaki olumsuz ortamlar azaltılmaya çalışılmıştır. Kabileler arasında hakemlik yapması ve bu görevinde adaleti temsil etmesi söz konusudur. Adalet sağlanması insanlar arasındaki haksızlıkları ortadan kaldırdığı için toplumsal düzeni sağlamaktadır. Değer adaleti temsil eden adil kelimesi üzerinden verilmiştir. Adalet değerinin nasıl olacağı örneklenmemiş fakat adil olma özendirilmiştir. Değer toplum için önemi vurgulanarak doğrudan verilmiş, telkin yöntemi kullanılmıştır.
Sizden önce yaşayanlar halkın ileri gelenlerinden biri hırsızlık yaptığında onu cezalandırmazdı. Zayıf sıradan biri hırsızlık yaptığında onu affetmeyip elini keserlerdi. (Peygamberimizin Çocuk Dostları 1, s.63)
85
İki farklı toplum yapısı karşılaştırılmış. Birisi insanlar arasında zengin fakir ayrımı yapmadan haklıyı haksızı ayırırken, diğer toplum zenginin haklı olduğu durumlarda ayrıcalıklı olduğunu düşünerek kanunları uygulama konusunda tedbiri elden bırakmıştır. Bu durum adaletin o toplumda uygulanmadığını adaletsiz bir toplum ortamı oluştuğunu göstermiştir. İki farklı ortam karşılaştırılarak öğüt vererek konuşulmuş olumsuz olan toplum gibi davranmayıp diğer toplum gibi davranmaları gerektiği belirtilmiştir. Öğüt verme ve bir topluma sorumluluklarını hatırlatma durumu vardır. Değerin öneminden bahsedilmiştir.
Tablo22
Dini Metinlerde Değer Telkin Yaklaşımı Dağılımı(Çalışkanlık Değeri)
Hikâyenin Adı f
Peygamberimizin Mutlu Yuvası 3 2 Peygamberimizin Mutlu Yuvası 5 2 Peygamberimizin Çocuk Dostları 1 1
Çocuklarının iyi yetişmesi için elinden geleni yapardı. (Peygamberimizin Mutlu Yuvası 3, s.9)
Bir insanın bir amaç uğrunda elinden geleni yapması vaktini istediği şey için harcaması ne kadar mücadeleci bir insan olduğunu göstermektedir. Mücadele azmi çalışma değeri ile ilgili bir olarak kullanılmış ve değer doğrudan verilmiştir. Çocukların iyi yetişmesi için doğru şekilde ve elinden geleni yaparak ( çalışarak) mücadele göstermenin önemi vurgulanmıştır. Değer sorumlulukları hatırlatmakta anne babanın çocukları üzerindeki hakları da hatırlatılmış, sorumluluk yüklenmiştir ebeveynlere.
Hz. Ümmü Seleme çok çalışkan ve çok gayretli bir hanımdı. Eşini çocuklarını ve ilim öğrenmeyi hiç ihmal etmezdi.( Peygamberimizin Mutlu Yuvası 3, s.52)
Çalışkan ve gayretli olan mücadeleci bir hanım olması, ailesini ihmal etmemesi, ilim öğrenmesi çalışkanlığını anlatmaktadır. Davranış kuralları ve değer arasında bağlantı kurulmakta fakat bunlar üzerinde tartışma yapılmamaktadır. Değer öğretimi, sorumluluklarını bilen bireyler yetiştirmeyi amaçlamaktadır.
86
Üst üste yaşadığı korkular endişeler ve acılar onu olgunlaştırmıştı, özellikle babasına yapılanlar mücadeleci yönünü geliştirmişti.( Peygamberimizin Mutlu Yuvası 5, s.20)
Mücadele kelimesinin kullanılması çalışkanlık değerine vurgu yapıldığını göstermektedir. Değer okuyucuya doğrudan aktarılmış, tartışma oluşturacak ifadelere yer verilmemiştir. Değeri analiz edecek ya da sorgulama oluşturacak ifadelere yer verilmemektedir.
Mücadeleyle büyümüş akıl almaz zulümler görmüşlerdi. Zulümlere göğüs germek iradelerini çelik gibi yapmıştı.( Peygamberimizin Mutlu Yuvası 5, s.32) Çelik gibi irade göstermeleri, mücadele etmeleri çalışkanlık değerinin ifadesi olarak bu hikâyemizde de karşımıza çıkmıştır. Özellikle değer ifade edilirken doğrudan anlatım söz konusudur. Mücadeleli hayatlarının sonucunda bir başarı söz konusudur. Değerin önemi anlatılmıştır. Başarılı ve mutlu bir yaşam için amacımıza ulaşmamız için çalışmak ve mücadele etmek gerekir. Burada anlatılan değerde çocuklara erken yaşta mücadele ve çalışma azmi aşılanmak istenmiş ve bunun sonucu doğrudan anlatılmıştır.
İslam’a davette tüm mücadeleler de her zaman ona destek oldu.(Peygamberimizin Çocuk Dostları 1, s.7)
Mücadele eden birine destek olmak ona yardım etmek ve dayanışma içinde olmaktan bahsedilmiştir. Ulaşmak istediğimiz bir hedef var ve biz bunun için çalışırsak ancak hedeflerimize ulaşabiliriz. İfadeler öğüt verici niteliktedir. Çalışkanlık değerine yönelik sorgulayıcı ifadelere yer verilmemiştir. Değeri ifade eden cümlelerde tartışma ifadeleri de bulunmamakta değer doğrudan okuyucuya aktarılmaktadır.
Tablo 23
Dini Metinlerde Değer Telkin Yaklaşımı Dağılımı(Dayanışma Değeri)
Hikâyenin Adı f
Peygamberimizin Mutlu Yuvası 4 2 Peygamberimizin Mutlu Yuvası 5 1 Peygamberimizin Çocuk Dostları 2 1 Peygamberimizin Çocuk Dostları 3 1
87
Peygamberimize her zaman destek olan vefakâr eşi Hz. Hatice ölüm döşeğindeydi.(Peygamberimin Mutlu Yuvası 1, s.68)
Bir topluluğu oluşturanların duygu, düşünce ve ortak çıkarlarda birbirlerine karşılıklı bağlanması demektir. Toplumsal dayanışma ise toplumun kurum ve kuruluşlarıyla ortak değerde birleşmesi ve birlikte hareket etmesidir. Bu hikâyemizde, eşine destek olan vefalı bir eşten söz edilmiştir. Birbirine destek olmanın eşini yalnız bırakmamak gerektiğinin önemi vurgulanmıştır. Değer doğrudan verilmiş ve okuyucunun kafasında soru işareti uyandıracak bir durum söz konusu değildir.
O gerçekten de vefalı biridir. Rukiye’yi de yanında götür. Senin gibi düşünenler de sizinle gitsin .(Peygamberimin Mutlu Yuvası 2, s.10)
Kardeşleri Medine’ye gittiğinde yalnız kalacaktı. Artık dertlerini paylaşacağı kimsesi olmayacaktı.( Peygamberimin Mutlu Yuvası 4, s.28)
Toplumsal dayanışma toplumun kurum ve kuruluşlarıyla ortak değerde birleşmesi ve birlikte hareket etmesidir. Hangi ortam olursa olsun her zaman birlik ve beraberliğimizi korumak zorundayız. Birbirimizle dertlerimizi sıkıntılarımızı paylaşmak, dostlarını zor durumda yalnız bırakmamak tüm bunlar dayanışma içindeki bir toplum içi olmazsa olmaz durumlardır. Hikâyenin bu bölümünde de yine dayanışmanın önemi doğrudan verilmiş ve değer önemi vurgulanmıştır.
Ey amcakızı yolculuk sırasında ihtiyacın olacak eşya ya da babana götürmek için istediğin bir şey varsa lütfen çekinme. Sen de bilirsin ki kadınlar arasındaki dayanışma farklıdır.( Peygamberimin Mutlu Yuvası 4, s.43)
Doğrudan kadınlar arasındaki dayanışmadan söz edilmiş ve değer açıkça ve doğrudan herhangi bir analiz süreci gerektirmeden verilmiştir. Değer tek başına bir konu olarak işlenmiştir. Konuşan kişi amcakızına yardımcı olabileceği bir konu olup olmadığını sormuş ve bir şey olduğunda çekinmeden istemesini söylemiştir. Daha sonra fikrinin önemini açıklarken kadınlar arasındaki dayanışmadan söz ederek anlatmıştır.
Allah seni hayırla mükâfatlandırsın. Senden her zaman vefa ve iyilik gördük.(Peygamberimin Mutlu Yuvası 4, s.65)
Emrin başım üstüne ey amcaoğlu bunun için seni ne kırar ne de sana verileni sayarım. İstersen yaptığım çörekleri ona veririm, diyerek eşinin ve kendisinin çöreğini paylaştı.( Peygamberimin Mutlu Yuvası 5, s.54)
88
Paylaşımda bulunmak vefalı ve iyilik sahibi dostlardan söz edilmesi değerinde dayanışma durumu söz konusudur. Değer öğretimi görevini bilen, sorumluluk sahibi bireyler yetiştirmeyi amaçlamıştır. İfadeler öğüt verici niteliktedir. Değeri ifade eden cümlelerde zorunluluk ifadelerine sıkça yer verilmektedir. Ele alınan paylaşmak değeri ile ilgili sorgulama ve tartışma ifadelerine yer verilmemektedir.
Ümmü Eymen acı tatlı günlerinde hep sevgili peygamberimizin yanında oldu. Onunla omuz omuza mücadele etti. Çocukların doğumunda düğünlerinde vefatlarında hep yanı başlarında ve hizmetinde oldu.(Peygamberimizin Çocuk Dostları 1, s.8)
Üsame onun terbiyesiyle büyüyor ve ona hizmet ediyor emirlerini büyük bir zevkle yapıyordu.(Peygamberimizin Çocuk Dostları 1, s.19)
Dayanışma ve birlik berberlik vurgulanıyor. Ümmü Eymenin her zaman peygamber efendimizin yanında olması, omuz omuza birlik içinde mücadele etmesi, dayanışma değerini vurgulamaktadır. Değer doğrudan verilmiştir. Toplumca doğru kabul edilen değer önceden belirlenmiştir.
Allah’ı inkar edenlerle çarpış! Ahde vefasızlık etmeyin! Kadınları ve çocukları öldürmeyin (Peygamberimizin Çocuk Dostları 1, s.72)
Abdullah bin Abbas kendisine yapılan halifelik teklifleri ile ilgilenmeyip ilimle meşgul oldu. Hayatı boyunca Müslümanların birlik beraberliği için çalıştı. (Peygamberimizin çocuk dostları2, s.92)
Birlik beraberlik için çalışması, vefalı olması hikâyelerimizde dayanışma değerinin vurgusudur. Değer öğretimi, görev ve sorumluluklarını bilen bireyler yetiştirmeye yöneliktir. Değer doğrudan verilmiş dayanışma değeri vurgulanmıştır. Değerin tanımı ve yararlı yönleri doğrudan yazılmıştır. Davranış kuraları ve değer arasında bağlantı kurulmakta fakat bunlar üzerinde tartışma yapılmamaktadır.
Sevdiğiniz şeylerden vermedikçe iyiliğe ulaşamazsınız’ buyuruyor. En sevdiğim malım şu arazimdir. Onu Allah için veriyorum. Onu akrabaları arasında dağıttı.(Peygamberimizin Çocuk Dostları 3, s.74)
Akrabaları arasında paylaşım yapması, elinde kendisi için kıymetli olan parçaları etrafı ile paylaşması değerin önemini ve gerekliliğini ortaya koymaktadır. Davranış kuraları ve değer arasında bağlantı kurulmakta fakat bunlar üzerinde tartışma yapılmamaktadır.
89 Tablo 24
Dini Metinlerde Değer Telkin Yaklaşımı Dağılımı(Duyarlılık Değeri)
Hikâyenin Adı f
Peygamberimizin Mutlu Yuvası 2 1
Onun vefatı bizleri çok üzdü. Siz hanımlar bu konuda daha duyarlısınız.( Peygamberimizin mutlu yuvası 2, s.21)
Değer doğrudan verilmiştir. Hanımların duyarlılık yönleri ön plana çıkarılmış, değer örneklerle açıklanmıştır. Duyarlılık değerini analiz etmemizi gerektirecek ifadelere yer verilmemektedir.
Tablo 25
Dini Metinlerde Değer Telkin Yaklaşımı Dağılımı(Dürüstlük Değeri)
Hikâyenin Adı f
Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1 4 Peygamberimizin Mutlu Yuvası 3 2 Peygamberimizin Mutlu Yuvası 4 1 Peygamberimizin Çocuk Dostları 1 1 Peygamberimizin Çocuk Dostları 2 1 Peygamberimizin Çocuk Dostları 3 1 Peygamberimizin Çocuk Dostları 4 1 Peygamberimizin Çocuk Dostları 5 1
Hz. Hatice kısa zamanda yaptığı işi kavradı. Dürüstlüğüyle de ticaret yaptığı kişiler tarafından sevilen sayılan biri oldu.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1, s.12)
90
O da halası gibi akıllı cömert ve dürüst biriydi. (Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1,s.13)
Birlikte çalışmak için güvenilir bir tüccar arıyorduk. Daha sonra güvenilir bir tacir olan Ebu Saib’le kısa süreli bir ortaklık yapmıştı.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1, s.15)
Dürüstlük değeri anlatılırken ticaret ile bağlantısı kurulmuştur. Ticaret yapan kişilerde aranacak bir özellik olarak dürüstlük gösterilmiştir. Dürüst insanlar sevilen sayılan ve ticarette tercih edilen kişiler olarak karşımıza çıkmaktadır. Güvenilir ve doğruluktan ayrılmayan insanlar dürüst olarak gösterilmiştir. Değer doğrudan verilmiş ve telkin yöntemi kullanılmıştır. Dürüstlük değerini sorgulayıcı cümlelere yer verilmemiştir. Değer öğretimi, görev ve sorumluluklarını bilen bireyler yetiştirmeye yöneliktir. Değerin tanımı ve yararlı yönleri doğrudan yazılmıştır.
Sevgili peygamberimiz eşine çok güvenirdi. Ona en önemli sırlarını dahi söylemekten çekinmezdi. (Peygamberimizin Mutlu Yuvası 2, s.56)
Bir insanın eşine güvenmesi o kişinin dürüst ve güven vermesi ile alakalıdır. Değer doğrudan verilmiş ve değerin önemi vurgulanmıştır. Güven veren bir eşinin olması onunla sırlarını paylaşmasına vesile olmuştur.
Yalan söylemeyi, yetim malı yemeyi, iffetli kadına iftira atmayı yasakladı. Şirk koşmadan tek olan Allaha ibadet etmeyi namaz kılmayı, oruç tutmayı zekat vermeyi emretti.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 3, s.17)
Akıllı olduğu kadar, gözü pek ve aktif biriydi samimi ve iyi bir müslümandı.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 3, s.30)
Samimi ve sözüne güvenilen bir insan olması dürüst ve doğruluktan yana olan birisi olduğunu göstermektedir. Yalan söylememek ve bunun emredilmesi doğruluk ve dürüstlük değerinin önemini vurgulamaktadır. Değer öğretimi, görevlerini bilen ve sorumluluklarını yerine getiren bireyler yetiştirmeye yöneliktir. İfadeler öğüt verici niteliktedir. Değer verilirken emir ve yasaklardan söz edilmiştir.
Ebu–l as ticaretle uğraşan son derece ahlaklı insanların güvenini kazanmış dürüst bir gençti. (Peygamberimizin Mutlu Yuvası 4, s.8)
Ticarette güven ve dürüstlüğün önemi vurgulanmış dürüst insanların ahlaklı ve insanların güvenini kazanan insanlar olacağı vurgulanmıştır. Değer tek başına bir konu olarak
91
işlenmiştir. Ebu–l as örnek gösterilmiş ve onu örnek almaları istenmiştir. Değer telkin yöntemi ile verilmiştir.
Ben şahadet ederim ki o dosdoğru olan ve iyiliklerle donanmış bir peygamberdir.(Peygamberimizin Çocuk Dostları 1, s.56)
Bir insanın dosdoğru olması doğruluktan ayrılmaması değerin en açık örneğidir. Dürüstlük vurgulanmıştır. Davranış kuralları ve değer arasında bağlantı kurulmakta fakat bunlar üzerinde tartışma yapılmamaktadır. Değeri analiz etmeyi gerektirecek ifadelere yer verilmemektedir. Öğüt verici cümleler kullanılmıştır.
Yalan söyleyip söylemediğini tecrübe etmesine fırsat verme (yalan söylemeyeceğinden emin olsun) diyerek nasihatte bulundu.(Peygamberimizin Çocuk Dostları 2, s.68)
Nasihatlerle dürüstlük değerinin önemi vurgulanmış ve değer doğrudan telkin yöntemi ile verilmiştir. Yalan söylemeyen bir insan olduğundan emin olmak o insanın güvenilir olup olmadığını anlamamıza sebep olmaktadır. ‘Dürüstlük önemlidir’ vurgusu yapılmaktadır. Sorgulama ve analize yönelik ifadelere yer verilmemiştir.
Doğruluktan asla ayrılmayın.(Peygamberimizin Çocuk Dostları 3, s.10)
Zorunluluk ve emir söz konusudur. Değer doğrudan verilmiş hatta yapılması zorunlu olarak gösterilmiştir. Değere ilişkin verilen bilgiler ezberlemeye uygundur. Dürüst görev ve sorumluluklarını bilen birey yetiştirmeye yönelik bir söz kullanılmıştır.
Her işinde samimi ol. Samimi niyetle yapılmayan ameller gerçekte yapılmış sayılmaz. Allahtan korkmayan kişide hayır yoktur.(Peygamberimizin Çocuk Dostları 4, s.36)
İşinde samimi ol. Dürüst davran samimi yapmadığın ibadetler yapılmış sayılmaz, ifadeleri ile değerin önemi vurgulanmıştır. Davranışlarında samimi ve güven veren insan vurgusu yapılmıştır. Değer telkin yöntemi ile verilmiştir. Değerin kişiye kattıkları belirtilmiş dürüstlüğün önemi vurgulanmıştır. Öğüt verici ifadeler söz konusudur.
Allah dili kalbin tercümanı yapmıştır. Kalbi ise anlayışlı ve gözetici kılmıştır. Kalp ise doğru yolu bulduğunda dili ona uyar. Kalp dile hâkim olduğunda ağzında doğru sözler çıkar dili sürçmez.(Peygamberimizin Çocuk Dostları 5, s.91)
92
Kalp ile dilden dökülen sözlerin birbiri ile uyumlu olması çelişki içinde olmaması dürüstlük değerini vurgulamaktadır. Kalp dili yönettiği sürece dilden doğru sözler çıkacaktır. Kalbi doğru olan kişi dilinden yanlış sözler dökmeyecektir. Değeri ifade eden sözler örneklerle açıklanmıştır. Değerin önemi vurgulanmış ve okuyucuya kazandırdıkları ifade edilmiştir.
Düşünün bakalım, sözünü tutmayan, gereğini yapma gayreti içerisinde olmayan birinin kimsenin yanında şerefli, saygın biri olarak anıldığını gördün mü? (Peygamberimizin Çocuk Dostları 5, s.92)
Sözünü tutmayan kişinin saygın sevilen biri olmayacağı sözleri dile getirilmiş. Doğru sözler söyleyen dürüst kişilerin toplumda sevilen kişiler olacağı vurgusu yapılmıştır. Değer doğrudan verilmiş, analiz ya da sorgulama gerektirecek bir durum söz konusu olmamıştır. Öğüt verici ve açıklayıcı sözler kullanılmıştır.
Tablo 26
Dini Metinlerde Değer Telkin Yaklaşımı Dağılımı(Saygı Değeri)
Hikâyenin Adı f
Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1 8
Peygamberimizin Mutlu Yuvası 2 4
Peygamberimizin Mutlu Yuvası 4 1
Peygamberimizin Mutlu Yuvası 5 6
Peygamberimizin Çocuk Dostları 1 2
Peygamberimizin Çocuk Dostları 2 8
Peygamberimizin Çocuk Dostları 3 1
Peygamberimizin Çocuk Dostları 4 1
93
Bu minik bebeğin babası etrafındaki herkesin akıl danıştığı biriydi. Şerefli oluşu ve güzel ahlakıyla meşhurdu.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1, s.4)
Etrafındaki kişiler tarafında sözleri ve düşünceleri önemli görülen toplumda bir saygınlığı olan güzel ahlaklı bir insandan söz edilmektedir. Değer telkin yöntemi ile ifade edilmiş doğrudan okuyucuya sunulmuştur. Güzel ahlaklı, şerefli, herkesin akıl danıştığı birisi olmak saygınlığı ifade etmektedir. Değer açıklaması ile verilmiştir.
Yaptığı işlerle ve sergilediği davranışlarla etrafındaki herkesin sevgi ve saygısını kazandı. (Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1, s.7)
Süt gibi ak, su gibi berrak kalmayı başardı. Ahlaksızlık ve hayâsızlıktan uzak nezih bir hayat yaşadı.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1, s.7)
Ahlaksızlıktan uzak nezih bir hayat yaşaması ahlaki değere verilen önemi göstermekte, birinci bölümde ise herkesin saygısını kazanmış birinden söz edilmektedir değerin ne kadar önemli olduğu ifade edilmiştir. Saygılı bir birey nasıl olur sorusuna cevap verilmiştir. Bireyler saygılı yetişmelidir. Değere ilişkin verilen bilgiler ezberlemeye uygundur. Sorgulama ve analize yönelik ifadelere yer verilmemektedir.
Oldukça zengin aynı zamanda da ahlaklı şahsiyetli ve olgun bir beyefendiydi. (Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1, s.10)
Biraz araştırmayla bu kişiyi bulmak çok da zor olmadı bu kişi Kureyşlilerin Muhammedü’l Emin diye bildikleri son derece ahlaklı ve becerikli olan biri olan peygamberimizin ta kendisiydi.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1, s.25)
Ahlaklı, şahsiyetli kişi vurgusu yapılmakta ve değer doğrudan verilmektedir. Her iki metinde de ahlak kavramı kullanılmış değerin önemi ifadelendirilmiştir. Ahlaklı, becerikli şahsiyetli insan vurgusu yapılmış ve değeri ifade eden sözcüklerle dürüstlük anlatılmıştır.
Fakat ahlakı eminliği, hayâsı, ilmi kötü huylardan ve alışkanlıklardan uzak oluşuyla tam da Hatice’nin aradığı kişiydi.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1, s.25)
Değere ilişkin verilen bilgiler ezberlemeye uygundur. Ahlaklı, emin, kötü huylardan uzak ve hayâlı bir insan olması tercih edilmesine sebep olmuştur. Saygı değerini davranışlarında barındıran ahlaklı kişiler daha çok tercih edilmekte ve sevilmektedir. Değeri ifade eden sözler kişilerle somutlaştırılmış ve telkin yöntemi ile saygı değeri verilmiştir.
94
Hz. Zeynep de büyümüş terbiyesiyle dikkatleri üzerine toplayan genç bir kız olmuştu.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 1, s.46)
Ahlak fazilet timsali; örnek insan, örnek hanım…(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 2, s.4)
Terbiyeli, ahlak timsali insan özellikleri vurgulanmış bu davranışları üzerinde barındıran hanımların örnek insanlar olduğu vurgulanmış değer örneklerle sunulmuştur. Herhangi bir sorgulama ya da analize ihtiyaç duyulmadan doğrudan değer verilmiş ve okuyucuya tavsiye edilmiştir.
Onun gibi güzel huylu doğru sözlü güler yüzlü olmaya
çalışırdı.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 2, s.5)
Ümmü Ruman çok iyi ahlaklı insanlardı. Peygamber efendimizden kulluğa, sevgiye, saygıya ve güzel ahlaka dair pek çok şey öğrenmişti.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 2, s.35)
İyi ahlaklı bir insan olması saygıya ve sevgiye dair çok şey öğrenmesi ve değeri ifade eden kavramların doğrudan karşımıza çıkması değerin doğrudan verildiğini göstermektedir. Güzel huylu, doğru sözlü insanlar ve bunların ahlaki tavırları ele alınmış ve anlatılmıştır. Değer ile ilgili kural ve genellemeler sunulmuş, konuya ilişkin örneklere yer verilmiştir. Değere ilişkin bilgiler sürekli tekrar edilmektedir.
Güzel bir insanla güzelliklerle dolu bir hayat sürdü. Güzelliklere vesile oldu.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 2, s.73)
Terbiyesi ve hanımefendiliği ile etrafındaki insanların dikkatini çekmeye başladı.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 4, s.7)
Terbiyeli güzel insanlar vurgusu yapılmıştır. Hanımefendi insanlar etrafındaki insanların dikkatini çeken güzelliklere vesile olan insanlardır. Öğrencilerin kişisel değerine yer verilmemektedir öğrenci doğrudan değere yönlendirilmiş değerin önemi vurgulanmıştır. Saygılı, görevini bilen ve sorumluluklarını yerine getiren birey yetiştirmeye yönelik ifadelere yer verilmektedir. İfadeler öğüt verici niteliktedir. Değeri ifade eden cümleler telkin yöntemi sunulmuştur.
Herkesten daha âlim, daha ahlaklı, daha faziletli biriyle, dahası İslam’ı ilk kabul edenlerden olan biriyle…(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 5, s.38)
95
Hz. Ali büyük bir edeple ayağa kalktı. Kısa bir konuşma yaptı.(Peygamberimizin Mutlu Yuvası 5, s.40)
Hikâyenin her iki bölümünde de ahlak edep vurgusu yapılmıştır. Ahlaklı edepli insanın nasıl olacağı hangi davranışları yapacağı açıklanmamış fakat ahlaklı olmak ve edepli insan olma vurgusu yapılmıştır. Değer doğrudan değeri ifade edecek sözlerle verilmiş saygılı birey vurgusu yapılmıştır. Değer sorgulama ve analiz gerektirmeyecek şekilde verilmiştir.
Seni ahlakın öncüsü herkesten daha âlim ve güzel huylu biriyle evlendirmemden razı değil misin? (Peygamberimizin Mutlu Yuvası 5, s.61) Hicretten dokuz yıl önce dünya ya gelen Üsame bin Zeyd, efendimizin evinde onun terbiyesi altında annemizin kucağında büyüdü.(Peygamberimizin Çocuk Dostları 1, s.12)
Her iki hikâyede de terbiye ahlak, güzel huylu kişi tanımı yapılmış ve saygı değerinin açıklaması verilmiştir. Ahlaklı insanla evlenmek ve bunun ne kadar değerli ve kıymetli olduğu vurgulanmış. Değer doğrudan verilmiş ve soru sorarak öğüt vermek amaçlanmıştır. Üsame bin Zeyd, efendimizin evinde onun terbiyesi altında büyüdü sözleri ile saygı ile