Masallarda Değer Telkin Yaklaşımı

Tablo 4

Masallarda Adalet Değeri Dağılımı

Masalın Adı f

Billur Köşk Masalları 2

La Fontaigne 2

İncelenen masallarda adalet değerinin kaç yerde değer telkin yaklaşımı açısından tekrar edildiği tablo 4’de belirtilmiştir.

Sen sözü özü doğru bir adama benziyorsun ama kâhyalık dediğin kıldan incedir.(Billur Köşk Masalları, s.36)

Masalımızın bu cümlesinde kâhyalık işinin ‘kıldan ince ’bir iş olduğu belirtilmiş ve adil davranma( adalet) kavramı karşımıza çıkmıştır. Burada kâhyaya sorumluluk yüklenmiş ve adil davranması gerektiği doğrudan ifade edilmiştir.

Çok eski zamanlarda alçak gönüllü adaletli bir hakanın güzeller güzeli bir kızı varmış.( Billur Köşk Masalları, s.53)

Ülke yönetiminde söz sahibi olan hakanın adaletli olmasından bahsedilmiş ve bu cümlede değeri ifade eden kelime doğrudan verilmiştir.

Tilki ‘Sevgili kralım benim önerim avın beğendiğiniz kısımlarını siz alın, beğenmediğiniz kısımları bize kalsın’ demiş. Aslan ‘hayır’ diyerek karşı çıkmış adil paylaşım isterim ben kimsenin hakkını yemek istemem.(la Fontaigne, s.32) Aslan ile tilki arasında geçen diyalogda tilkinin yapmış olduğu adil olmayan paylaşıma aslanın tepki göstermesi ‘adil paylaşım isterim’ ‘ kimsenin hakkını yemek istemem’ sözleri ile adalet değeri hak ve adil paylaşım kavramları ile karşımıza çıkmıştır. Paylaşımın nasıl yapılacağı ayrıntılı belirtilmemiş sadece adil olması gerektiği ifade edilmiştir. Anlatılan değer sorgulama ve analiz yapmaya uygun değildir.

Aslan bu paylaşımdan ailesinin de pay alacağını öğrenince çok sevinmiş. Peki, sana bu adil paylaşımı kim öğretti, demiş. (La Fontaigne, s.33)

49

Masalın devamında yine adalet ile ilgili adil paylaşımdan söz edilmiştir. Aslanın ailesinin pay alması aslana göre adil paylaşım olarak ifade edilmiştir. Doğrudan değer verilmiş ve aslında adil olmayan paylaşım adil gibi ifade edilmiştir.

Tablo 5

Masallarda Çalışkanlık Değeri Dağılımı

Masalların Adı f Ezop Masalları 1 La Fontaigne 1 Andersen Masalları 1 Billur Köşk Masalları 2 Nasrettin Hoca 1

Çalışmak insanlar için tükenmez bir hazinedir.(Ezop Masalları,s.64)

Masalımızın bu cümlesinde, çalışmak hazineye benzetilmiştir. Çalışmanın değerli olduğu ifade edilmiştir. Toplumca doğru kabul edilen çalışkan olma değeri önceden belirtilmiştir. Doğrudan verildiği için değer telkin yaklaşımına uygun olduğu belirlenmiştir.

Kaplumbağa gayretli ve düzgün adımlarla yarışa başlamış. Tavşan alay etme düşüncesiyle sahiden uyuyup kalmış. Kaplumbağa ise yarışı bitirmek için son adımlarını atıyormuş. Tavşan, son bir gayretle ileri atılmış ama kaplumbağa yarışı çoktan bitirmiş.(La Fontaigne Masalları, s. 46)

Kaplumbağanın gayreti, mücadeleci olması ve yarıştan vazgeçmemesi yarışı kazanmasını sağlamıştır. Bu hikâyede her çalışmanın ve mücadelenin karşılığı vardır, şeklinde öğüt verici ifadeler yer almaktadır. Çalışmanın yararlı yönü olan kazanmak doğrudan okuyucuya aktarılmıştır.

Jack’le annesi, birlikte mutlu bir hayat sürdüler. Jack çok zengin olmasına rağmen hayatı boyunca çalıştı. Çünkü asla tembellik yapmayacağına kendi kendine söz vermişti.( Andersen masalları, s.54)

50

Andersen masallarında yer alan sihirli fasulyeler masalının sonunda başkahraman Jack zengin olmasına rağmen hayatı boyunca çalışmıştır. Tembellik yapmamaya söz vermiştir. Bu masalda da değer doğrudan verilmiştir.

Geçim kolay değil ekmek aslanın ağzında( Nasrettin hoca, s.44)

Para kazanmanın zor olduğu belirtiliyor. Geçinmenin sıkıntı olduğu ifade ediliyor ve çalışmanın gerekliliğinden bahsediliyor. Çalışma sorumluluğunu yerine getirmek gerektiği geçimin zor olduğudur.

Tablo 6

Masallarda Dayanışma Değerinin Dağılımı

Masalların Adı f

Andersen Masalları 1

Keloğlan 2

Nasrettin Hoca 1

“Gel beraber önce senin yolluğu yiyelim. Seninki bitince, benimkini açarız” demiş. Keloğlan kabul etmiş beraber oturup yemişler.(Keloğlan, s.13)

Paylaşım ve birlik beraberlik kelimeleri ile dayanışma ifade edilmiştir. İfadeler öğüt verici niteliktedir. Keloğlan ile yol arkadaşı arasında geçen konuşma da davranışlar arasında bağlantı kurulmakta fakat tartışma yapılması gibi bir durum söz konusu değildir.

Ana gel şu öküzü keselim ve bütün komşuları davet edelim. Sonra sırayla onlar bizi davet eder böylece geçinip gideriz.(Keloğlan, s.39)

Komşuluk ilişkisinin, paylaşmanın öneminden bahsedilmiştir. Keloğlanın bu eserinde komşularla dayanışma içinde olmak gerektiği ifade edilmiştir. Karşılıklı paylaşım içinde geçimlerini sağlayabilecekleri ve bunun dayanışma ile olacağı doğrudan okuyucuya verilmiştir.

Hoca bir gün Timur’ a hediye etmek amacıyla bir kaz kızartmış. Kazı tepsiye koyduğu gibi tutmuş Timur’un yolunu.(Nasrettin hoca, s.5)

51

Hocanın Timur’ a ikramından bahsedilmiştir. İkramda paylaşımda bulunmak kelimeleri ile dayanışma değeri doğrudan ifadelendirilmiştir. Görev ve sorumluluklarını yerine getiren birey yetiştirmeye yönelik ifadelerle hediyeleşme ve dayanışmanın gerekliliği vurgulanmıştır.

Tablo7

Masallarda Dürüstlük Değeri Dağılımı

Masalın Adı f

Billur Köşk Masalları 1

Keloğlan Masalları 4

Nasrettin Hoca 1

Türkmen beyi, bakmış olacak gibi değil, işlerini çekip çevirecek helal süt emmiş birini bulmalı diye düşünmüş.(Billur köşk masalları, s.35)

Dürüstlük değeri bu masalımızda helal süt emmiş biri kelimesi ile doğrudan verilmiştir. Görevini yerine getirecek kişinin dürüst olması gerektiği değeri ifade eden yüklemlerde “meli, malı” gibi ifade ile belirtilmiştir.

Bak keloğlan, sen iyi ve dürüst birisin. Seni sevdik.(Keloğlandan masallar, s.8) Masalımızda keloğlanın dürüst olduğu doğrudan okuyucuya verilmiş ve bunun iyi bir özellik olduğu bu sayede keloğlana sevgi duydukları, dürüst olan insanların sevileceği ifadesi verilmiştir.

Tüm komşularını evine çağırıp hikâyenin doğrusunu anlatmış. Komşuları yaptıklarından dolayı özür dilemiş ve o günden sonra tüm köy halkı birbirine yardım etmeye ve birbirinden bir şey saklamamaya başlamış.(Keloğlandan masallar, s.42)

Keloğlan’ın bu masalında ‘ doğruluk’ ve ‘birbirinden bir şey gizlememeleri’ gibi ifadeler dürüstlüğün direkt olarak verildiğini göstermektedir. Toplumca doğru kabul edilen değer olan dürüstlük önceden belirtilmiş ve. Değer doğrudan yazılmıştır. Dürüstlük değeri tek başına bir konu olarak işlenmiştir. Komşuların davranışlarından özür dilemeleri de keloğlanın dürüstlüğünü yücelten bir durum olarak karşımıza çıkmıştır.

52

Tablo 8

Masallarda Saygı Değeri Dağılımı

Masalın Adı f

Billur Köşk Masalları 2

Nasrettin Hoca 1

Mademki bütün saygı ve ikram kürküme yemeği de o yesin bari. (Nasrettin hoca, s.28)

Saygı değerini ifade eden sözcük direk verilmiş fakat saygı değeri okuyucunun kafasında bir soru oluşturacak şekilde verilmemiştir. Saygı ifadesi olan kelime okuyucunun kafasını karıştırmayacak şekilde verilmiş, sorgulayıcı ifadelere yer verilmemiştir.

Tablo 9

Masallarda Sevgi Değeri Dağılımı

Masalın Adı f

Billur Köşk Masalları 3

La Fontaigne 1

Nasrettin Hoca 1

Sevgi değeri; barış, hoşgörü, uzlaşma, yardımseverlik, fedakârlık, sorumluluk, saygı, dayanışma gibi değerin gelişmesine kaynaklık eder. İnsan sevmediği bir kişiyi hoş görmekte zorlanır. Sevgi bu değerin toplum hayatında etkin olmasını ve insanların tahammül sınırlarının artmasını sağlar.

Oğlunu çok seven yemen padişahı evladına izin verdi. (Billur Köşk Masalları, s.10 )

Oğluna izni onu çok sevdiği için vermiştir. Sevgisinin ifadesini bu şekilde belirtmiş ve değer doğrudan ifadelendirilmiştir.

53

Kalbinde bu genç kaptana karşı bir sevgi oluşmuştu.(Billur Köşk Masalları, s.15)

Değere ilişkin verilen bilgiler ezberlemeye uygundur. Sevginin nasıl olduğu ifade edilmemiş fakat sevgi değeri kelime ile ifadelendirilmiştir.

Tablo 10

Masallarda Yardımseverlik Değeri Dağılımı

Masalın Adı f

Ezop Masalları 1

Billur Köşk Masalları 3

Keloğlan Masalları 1

Ey insan canımı bağışlarsan bir gün bende sana yardımda bulunurum. Söz veriyorum. Adam suya eğilmiş, balığı usulca bırakmış ve ardından bomboş ellerle eve yürümeye başlamış(Billur Köşk Masalları, s.50)

Billur Köşk Masalları içinde geçen bu bölümde yardımlaşmaya vurgu yapılmış balıkçı istese balığı evine götürebilecekken balığın sözleri karşısında ona yardım etmiş ve hayatını kurtarmıştır. Değer doğrudan verilmiş. Değeri ifade eden sözlerde değer hissedilmiştir.