4.1. Değerin Telkin Edilmesi Yaklaşımına İlişkin Bulgular ve Yorumlar
4.1.4. Ders Kitaplarında Değer Telkin Yaklaşımı
Tablo 29
Ders Kitaplarında Değer Telkin Yaklaşımı
Ders Kitapları f
Hayat Bilgisi 1 18
Hayat Bilgisi 2 41
Hayat Bilgisi 3 36
Sosyal Bilgiler 4 33
4.1.4.1.Hayat Bilgisi 1. Sınıf Ders Kitabı Değer
Sınıflara sıra ile girmeliyiz.( H.b.1, Adalet)
Okul kurallarından sınıflara sıra ile girmek hatırlatılmış ve düzenli olmak adaletli olmak vurgulanmıştır. Hayat Bilgisi 1. Sınıf Ders Kitabında adalet değeri telkin yöntemi ile ele alınmıştır. Değeri ifade eden cümleler kısaca ifade edilmiş ve öğüt verici niteliktedir. Adalet değerini aktaran cümlede zorunluluk ifadelerine yer verilmiştir.
Oyunlar sırasında arkadaşlarımıza yanlış bir davranışta bulunmamalıyız.( H.b.1, Saygı)
Yanlış davranışlarda bulunmamak arkadaşlarımıza saygılı olmak değeri ön plana çıkarılmıştır. Değer öğüt verici niteliktedir. Değeri ifade eden cümlede “yanlış bir davranışta bulunmamalıyız” gibi zorunluluk ifadelerine yer verilmiştir. Değerle ilgili sorgulamaya yönelik ifadelere yer verilmemektedir. Saygı değeri doğrudan verilmiş ve telkin yöntemi kullanılmıştır.
Bir daha kötü bir söz söylemeyeceğim afedersin. Özür dilerim.( H.b.1, Sınıf, Saygı)
Okula gitmeden önce tırnaklarımı kesmeyi unutmamalıyım .( H.b.1, Sorumluluk)
Temizlik bireyin düzenli olması kişisel bakımını yapması kendine karşı sorumluluğudur. Değer telkin yöntemi ile verilmiş, yüklemde meli, malı (zorunluluk) ifadeleri
104
kullanılmıştır. Değer tek başına konu olarak işlenmiştir. Değere ilişkin bilgiler sürekli tekrar edilmektedir.
Yemek sofrasında birlikte hareket etmek, sofrada peçete kullanmak, yemekten sonra ellerini yıkamak önemlidir.(H.b.1, Saygı)
Değerin önemi açıklanmış değer doğrudan verilmiştir. Sofrada görgü kuralları dediğimiz konu anlatılmış yemeğe ve sofraya saygı ön planda tutulmuştur.
Ailede ödevleri için ablasından yardım istemesi ve annemize kıyafetlerin toplanmasında yardım etmek.( H.b.1, Yardımlaşma)
Yardım etmek bir görev ve sorumluluktur. Ailede herkesin yapması gereken işler vardır. Tüm bu işleri yaparken birbirimize yardım etmek önem kazanır. Burada değer doğrudan verilmiş yardım etme değeri üzerinde durulmuştur. Öğüt verici ifadeler kullanılmıştır.
Kurtuluş savaşının kazanılmasında insanların birbirine yardım etmesi.(H.b.1, Yardımlaşma)
Kurtuluş savaşının kazanılması insanların birbirine destek olmasıyla alakalıdır. Birlikte hareket etmek birbirine yardım etmenin önemi üzerinde durulmuştur. Vatani duygularla insanların savaşlarda birbirine destek olması dayanışmanın üzerinde durulmuştur.
Ailemi ve evimi seviyorum.(H.b.1, Sevgi)
Sevginin olmadığı yerde ne ailenin ne de toplumun ayakta kalabileceği anlatılmaktadır. Sevgi ekilmeyen yerde nefret tohumlarının ekileceği bilincinde olarak; geleceğimizin teminatı olan öğrencilerimize sevginin, sevmenin ve sevilmenin ne olduğunu, nasıl olması gerektiğini hem görsel ve hem de davranışsal olarak aşılamak için durmaksızın çalışmalarımıza devam ediyoruz.
Murat sen ablanla kitaplığını düzenle Ahmetçiğim sen de bozuk kapıları tamir et.( H.b.1, yardımlaşma)
Değer öğretiminde sorumluluklarını bilen görev bilinci olan bireyler yetiştirilmek amaçlanmıştır. Davranış ve değer arasında bağlantı kurulmakta bununla birlikte tartışma ifade edecek sözlere yer verilmemektedir. Görev dağılımı yapılmış ve yardımlaşma ile görevler yerine getirilmektedir. Yardımlaşma değeri üzerinde durulmuş değer telkin edilmiştir.
105
Paramızı dikkatli harcamalıyız. Kaynakları dikkatli kullanmalıyız.( H.b.1, sorumluluk)
Tutumluluktan ve parayı dikkatli kullanmaktan bahsedilmiştir. Kaynakları dikkatli kullanmak bu ülkeye karşı sorumluluk parayı dikkatli kullanmak kendimize karşı sorumluluktur. Değer sorumluluk sahibi bireyler yetiştirmeye yöneliktir. Değeri ifade eden yüklemlerde “kullanmalıyız, harcamalıyız” gibi zorunluluk ifadelerine yer verilmektedir. Değeri sorgulama ve analize yönelik ifadelere yer verilmemektedir.
4.1.4.2.Hayat Bilgisi 2. Sınıf Ders Kitabı Değer
Çevremiz elbirliği ile güzelleşecek(H.b.2, Dayanışma)
Dayanışma ve elbirliği birlikte çalışma üzerinde durulmuştur. Değer doğrudan verilmiş telkin yöntemi kullanılmıştır. Bir şeyi gerçekleştirmek için duygu, düşünce ve çıkar birliği göstermek, birbirini kollamaktır dayanışma. Çevrenin güzelleşmesi dayanışma ile hareket etmeye bağlanmıştır.
Annesi ve babasıyla bu fikrini paylaşmaya karar verdi böylece odası daha eşsiz olacaktı.(H.b.2, Paylaşma)
Ailesiyle düşüncelerini paylaşması ailesinde fikirlerinin dikkate alındığını düşüncelere değer verildiğini göstermektedir. Odası hakkında karar veriyor olması özgür düşüncenin varlığını göstermektedir. Herkesin fikrinin alındığı ve paylaşımın olduğu bir aile ortamından söz edilmektedir. Paylaşma değeri doğrudan verilmektedir. Değer sorgulamaya ve analize gerek duyulmadan anlatılmaktadır.
Hülya çevresindeki herkes doğru davrandığı için çok mutluydu. (H.b.2, Dürüstlük)
Hülya çevresinde doğru söyleyen insanların varlığı ile mutluluk duymaktadır. Doğru ve dürüst insanlar bizlere her zaman güven ve huzur verir. Hülya da bu durum karşısında mutlu olmuştur. Doğruluk değerinin önemi vurgulanmış ve telkin edilmiştir. Öğüt verici şekilde teşvik edilmiştir.
Başımız ağrıdığında hastalandığımızda bize yardım eder.( (H.b.2, Yardımseverlik)
106
Doktorluk mesleği anlatılırken bizler için faydalı olan yönleri dile getirilmiştir. Değer doğrudan verilmiştir. Hayat bilgisi dersinde anlatılan meslekler konusunda doktorluğun toplum için kıymeti üzerinde durulmuştur. Değeri, sorgulama ve analize yönelik ifadelere yer verilmemektedir.
Okumayı yazmayı okulumuzu ve çevremizi sevmeyi, saymayı ondan öğrendik.(H.b.2, Sevgi)
Öğretmenlik mesleğinin topluma katkıları anlatılmıştır. Saygı, sevgi değerini öğrendiğimiz okuma yazma gibi temel bilgileri bize öğreten meslek olarak öğretmenlik mesleği açıklanmıştır. Sevgi ve saygı değeri üzerinde durulmuştur. Değer doğrudan verilmiştir. Sorgulayıcı ifadeler söz konusu değildir.
Şebnemin annesi ve babası alışverişte aldıklarını beraber yerleştirdiler. (H.b.2,Yardımlaşma)
Şebnemin annesi ve babası alışverişi birlikte yapmıştır. Ailede birlik beraberlik ve dayanışma hâkimdir. Aile fertleri birbirine destek olmaktadır. Değerin önemi üzerinde durulmuştur. Sorumluluk sahibi bireyler yetiştirmeye özendirilmiştir. Değer doğrudan verilmiştir. Öğrencilerin bir kişiyi model almasını destekleyici ifadeler yer almaktadır.
Herkes sorumluluklarını biliyordu kendisi de odasını yerleştirdi. (H.b.2, Sorumluluk)
Değer sorumluluk sahibi bireyleri ön plana çıkarmıştır. Değer ifade edilirken doğrudan verilmiş ve kafa karıştırıcı ifadeler kullanılmamıştır. Değer örneklerle somutlaştırılmış herkesin bir sorumluluğu olduğu ve çocuğunda odasını düzeltmesinin sorumluluğu olduğu ifade edilmiştir.
Elif ödevlerini zamanında yapıyor kalan zamanı ailesine ayırıyordu. (H.b.2, Sorumluluk)
Hepimizin günlük hayatta bazı görev ve sorumlulukları vardır. Öğrencileri içinde sorumluluk ödevlerini zamanı da yapmak ve teslim etmektir. Elif isimli öğrenci de ödevlerini zamanında yapıyor ve kalan zamanını ailesiyle geçiriyor yani sorumluluk sahibi bir bireydir. Değer doğrudan verilmiştir. Öğüt verici nitelikte açıklanmıştır.
Özlem akrabalarının ve yakın çevresindeki insanların birbirine ne kadar saygılı davrandıklarını düşündü herkes dürüst ve doğru davranıyordu. (H.b.2, Saygı)
107
Doğruluk ve dürüstlük değeri anlatılmış fakat hangi davranışın dürüstlüğü temsil ettiği ifade edilmemiştir. Akrabalar arasındaki samimiyet özlemi mutlu etmiştir. Değer doğrudan verilmektedir. İfadeler öğüt verici niteliktedir.
Her çocuk düşüncesini açıklama, parasız ve zorunlu eğitime katılma ve yaşama hakkına sahiptir. (H.b.2, Adalet)
Her çocuğun hatta her insanın sahip olduğu belli başlı haklar vardır. Bunlardan biride eğitim hakkıdır. Düşünce özgürlüğü, yaşama hakkı gibi yaşadığımızı hissettiren haklar ve bunları kullanabilmek önemlidir. Bu cümlede bu hakların varlığı anlatılmıştır. Hak kavramı değer incelenirken adalet değeri içinde incelenmiş bu cümlelerde de adalet değeri vurgulanmıştır çünkü her insanın bu hakka sahip olduğu ifadesi yer almaktadır. Davranış ve değer arasında bağlantı kurulmaktadır.
Paranı bilinçli kullanmalısın temel ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra gereksiz isteklerinden vazgeçip birikim yapmalısın. (H.b.2, Sorumluluk)
Tutumlu olmak paranı uygun yerde ihtiyaçların karşılığında harcamak da sorumluluk sahibi bir bireyin özelliğidir. Bu cümlede “Paranı bilinçli kullanmalısın, gereksiz isteklerinden vazgeçip birikim yapmalısın” gibi ifadelere yer verilmiş ve sorumluluk üzerinde durulmuştur. Değer doğrudan telkin edilmiştir. Değer öğretimi, sorumluluk sahibi birey yetiştirmeye yöneliktir.
Millet sevgisi kadar büyük bir mükâfat yoktur.(H.b.2, Vatanseverlik)
Millî birlik ve beraberliğin sağlanmasında milletin varlığından kaynaklanan millî güç unsurları önemli derecede etkilidir. Bu unsurlar, sosyal, siyasal, askeri, ekonomik ve teknolojik güç olarak sıralanabilir. Sosyal güç bir millete ait eğitim, tarih, kültür düzeyi vb. değeri ve bunların millî güce etkisini ifade eder. Eğitilmiş, genç, üretken, dinamik ve kültürlü insanların oluşturduğu sosyal güç, toplumda düzenli işleyen sağlam kurumların oluşmasına dolayısıyla da millî bütünlüğün sürekliliğinin sağlanmasında etkili olur. Bu değer toplumda ne kadar güçlü olursa sosyal gücün milli güce katkısı o kadar fazla olur. Sosyal gücün milli güce katkısını sağlamak için sivil toplum kuruluşlarının millî gücü arttırmaya yönelik çalışması, fertlerin millî menfaatleri her şeyin üstünde tutması,
toplumun kültürel değerde birleşmesi gerekir.
Bir ülkede milli egemenlik, hukuk devleti, demokrasi vb. ilkelerin bütününü ve uygulanmasını ifade eden siyasi güç millî bütünlüğün sağlanması ve devletin varlığını
108
sürdürmesi açısından son derece önemlidir. Siyasi gücün etkili olması fertlerin birbirlerinin haklarına ve düşüncelerine saygılı olmasına, millî egemenlik ve demokrasi ilkelerinin işlevselliğine bağlıdır. Bu özelliklere sahip Türkiye Cumhuriyeti siyasi açıdan içte ve dışta önemli bir güce sahiptir.
Nerede bir doğal afet görse oraya gidip insanlara yardım ediyordu. (H.b.2, Yardımseverlik)
Zor durumda olan muhtaç insanlara destek olmak özellikler doğal afetler gibi telafisi olmayan durumlarda insanlara yardım ettiği ifade edilmiştir. Yardımseverlik değeri ön plana çıkarılmıştır. Değer doğrudan verilmiş, telkin yöntemi kullanılmıştır. Değere ilişkin verilen bilgiler ezberlemeye uygundur. Değer öğretimi, görev ve sorumluluklarını bilen birey yetiştirmeye yöneliktir.
Atatürk çocukları çok sever ve çocukları geleceğin büyükleri olarak görürdü.(H.b.2, Sevgi)
Atatürk çocukları çok severdi. Onun dilinde çocuk sevgi demekti. Sevdiklerine hangi yaşta olursa olsunlar “çocuk” diye seslenirdi. Ona göre çocuklar saflığı temsil ederdi ve etrafında sürekli çocuk görmek isterdi. Atatürk çocukları ülkenin geleceği olarak görüyor, onlara çok güveniyordu. Hayat bilgisi kitabımızın bu cümlesi de bize sevgi değerinin ne olduğunu Atatürk’ün çocuklara olan sevgisini anlatmaktadır. Değer doğrudan verilmiştir.
4.1.4.3.Hayat Bilgisi 3. Sınıf Ders Kitabı Değer
Emin kavgadan hoşlanmayan nazik ve saygılı bir çocuktu. (H.b.3, Saygı)
Kavgadan uzak duran nazik saygılı bir çocuk anlatılmış ve değer önemi vurgulanarak verilmiştir. Saygılı nazik olmak önemli görülmektedir. Telkin yöntemi kullanılmıştır. Değeri ifade eden sözler ezberlemeye uygundur. Öğüt verici ifadeler kullanılmıştır. Değeri sorgulamaya yönelik ifadelere yer verilmemektedir.
Buse paylaşımcı, yardımsever ve sorumluluk sahibi birisidir. (H.b.3, Yardımseverlik- Sorumluluk)
Görev bilincine sahip sorumluluk sahibi birey özellikleri tasvir edilmiştir. Sorumluluk sahibi ve yardımsever bir insan olması gibi özellikler vurgulanmıştır. Değere ilişkin verilen bilgiler ezberlemeye uygundur. Değer öğretiminde, görevini bilen ve sorumluluklarını
109
yerine getiren bireyler yetiştirmeye yönelik ifadeler yer almıştır. Değere ilişkin bilgiler sürekli tekrar edilmektedir. İfadeler öğüt verici niteliktedir.
Birbirimize karşı hep anlayışlı saygılı ve hoşgörülü davranıyoruz. Farklılıklarımıza rağmen birbirimizi çok seviyoruz.(H.b.3, saygı)
Farklılıklara saygı duymak hoşgörülü ve anlayışlı olmak davranışları anlatılmıştır. Farklı özelliklerde insanları sevmek onlara saygı göstermek değeri hoşgörülü olmak önemlidir. Değerle ilgili, sorgulama ve analize yönelik ifadelere yer verilmemektedir. Değer telkin yöntemi ile anlatılmıştır.
Atatürk yurtta barış dünya da barış sözüyle bütün insanların barış içinde yaşamasını isterdi. (H.b.3, Barış)
Atatürk’ün barışa değer verdiği ifade edilmiştir. İnsanların barış içinde yaşamasını istemesi barışa önem veren bir insan olduğunu göstermektedir. Değere ilişkin verilen bilgiler ezberlemeye uygundur. Sorgulama ve analize yönelik ifadelere yer verilmemektedir. Öğrencilerin yaşamlarından bir model alması desteklenmektedir. Değer telkin edilmiştir.
Mektubunda farklılıklara karşı hoşgörülü olmaktan bahsetmişsin. Kendi özelliklerimizi de sevmeliyiz. (H.b.3, Sevgi)
Kendimizi sevmek farklılıklara, saygı duymak ve hoşgörülü olmaktan bahsedilmiştir. Değerin telkin yöntemi ile doğrudan verildiği bulgulanmıştır. Değeri ifade eden yüklemlerde “sevmeliyiz” gibi zorunluluk ifadelerine yer verilmiştir.
On iki yaşında ailesine yardımcı olmak için trende gazete satmaya başladı. (H.b.3, Yardımsever)
Ailesine yardım etmek destek olmak için trende gazete satmaya başlaması yardımsever ve aile sevgisi olan bir birey olduğunu göstermektedir. Değeri ifade eden sözler doğrudan verilmiştir.
Hepsi değişik kültürlere sahipti. Ama hepsi benim arkadaşlarımın ailesiydi ve ben arkadaşlarımı çok seviyordum. (H.b.3, Sevgi)
Kendimizi sevmek farklılıklara, saygı duymak ve hoşgörülü olmaktan bahsedilmiştir. Değerin telkin yöntemi ile doğrudan verildiği bulgulanmıştır. Arkadaşlarının ailesini ziyarete giden ve farklı özelliklerde ailelerle tanışmasına rağmen hepsine saygı duyması ve onları sevmesinden söz edilmiştir.
110
Atatürk’e bir kez daha saygı duydum. O olmasaydı böyle barış ve uyum içinde yaşayamazdık. (H.b.3, Saygı)
Barış ve uyum içinde yaşamanın önemi vurgulanmış bu sebeple Atatürk’e saygı duyması gerektiğini ifade etmiştir. Değere ilişkin bilgiler sürekli tekrar edilmektedir. Öğrencilerin yaşamlarından bir kişiyi model almasını destekleyici ifadelere yer verilmiştir. Değer doğrudan telkin edilmiştir. Barış değeri üzerinde durulmuştur.
Başarılı olmanın en büyük sırrı planlı çalışmakmış. (H.b.3, Çalışkanlık) Başarılı olmanın sırrı çalışmaya bağlanmıştır. Mücadele olmadan başarılı olunamayacağı ifadesi ne yer verilmiştir. Değerin önemi ifade edilmiştir. Öğüt verici nitelikte sözler kullanılmıştır. Değer, görevini bilen ve sorumluluklarını yerine getiren birey yetiştirmeye yöneliktir. Değere ilişkin verilen bilgiler ezberlemeye uygundur.
O kalem kutusu benim. Paramı dikkatli harcadım ve öncelikle ihtiyaçlarımı aldım. (H.b.3, Sorumluluk )
Tutumlu olmak paranı uygun yerde ihtiyaçların karşılığında harcamak da sorumluluk sahibi bir bireyin özelliğidir. Bu cümlede “Paramı dikkatli harcadım, öncelikle ihtiyaçlarımı aldım” gibi ifadelere yer verilmiş ve sorumluluk üzerinde durulmuştur. Değer doğrudan telkin edilmiştir. Değer öğretimi, görev ve sorumluluklarını bilen birey yetiştirmeye yöneliktir. İhtiyaçlarının isteklerinden önce tutmayı öğrenmiş tutumlu ve sorumluluk sahibi birey vurgusu yapılmaktadır.
Lütfen birbirimizin haklarına saygı gösterelim bu haklarımızı başkalarına zarar vermeden kullanalım. Bu hepimizin sorumluluğu. (H.b.3, Sorumluluk)
Saygı değerine vurgu yapılmış doğrudan saygı değerinin önemi ifade edilmiştir. Telkin yöntemi kullanılmış öğüt verici ifadelere yer verilmiştir. Sorumluluklar hatırlatılmış değer somutlaştırılmaya çalışılmıştır.
Atatürk vatanını ve milletini çok severdi. Onun için vatan ve millet sevgisi bütün sevgilerin üstündeydi. (H.b.3, Vatanseverlik)
Vatan üzerinde bağımsız yaşadığımız milletimiz ve ailemizle hatıralarımızı oluşturduğumuz, kültürümüzün devletimizin ve tarihimizin ortak öğesi toprak parçasına verdiğimiz isimdir. Kıymetli ve değerlidir. Atatürk de vatanını çok seven bir bireydir. Kitapta vatanseverlik ifade edilirken Atatürk’ün vatanseverliği anlatılmıştır. Öğrencilerin hayatından bir kişiyi ya da önemli bir lideri model almasını destekleyici ifadeler
111
bulunmaktadır. Değer ile ilgili genelleme ifadeler sunulduktan sonra konu, verilen örneklerle desteklenmiştir. Değer telkin edilmiştir.
Ülkemiz bizim en büyük yuvamızdı o halde ülkemize karşı da görev ve sorumluluklarımız olduğunu düşündüm. (H.b.3, Sorumluluk)
Bir insan ülkesini seviyorsa çalışır. Gerektiği vaziyetlerde canını bile vermeye hazırdır. Ülke için herkesin üstüne düşen görevler vardır. Nasıl ki ailemize karşı sorumluluklarımız varsa aileye benzetilen vatan toprakları için yapılması gereken görevler vardır. Tüm bunlar bizim sorumluluğumuzu gösterir. Değer doğrudan verilmiştir.
Bütün halk bağımsızlığımızı ayakta alkışladı bende kendimi tutamadım. Ayağa kalktım. Televizyonun karşısında durup bayrağımızı alkışladım. (H.b.3, Vatanseverlik)
Vatan bir milletin yuvası olduğu sürece üzerinde o milletin bayrağı dalgalanır. Dalgalanan her bayrak o vatanın sahibinin kim olduğunu gösterir. Kitapta ifade dilen cümlede duygularına hâkim olamayan ve vatan sevgisini yürekten hisseden kişinin bayrak karşısında gösterdiği saygı üzerinde durulmuştur. Bayrak vatanı bağımsızlığı temsil etmektedir. Bu sebeple vatan sevgisi bayrak sevgisi üzerinde durulmuş telkin yöntemi kullanılmıştır.
Ahmet vatan sevgisi konusunda Atatürk’ten ilham almıştı. Atamızın ülkesini ve vatanını çok sevdiğini bunun için fedakârlıklara katlandığını biliyordu. (H.b.3, Vatanseverlik)
Dikkate, düşünmeye, ayırt etmeye yönelik durumlar anlatılmaktadır. Ahmet vatan sevgisi konusunda Atatürk’ü örnek almakta ve değer telkin edilmekte önemi ve gerekliliği aktarılmaktadır.
Özgürlüğümüzü ve bağımsızlığımızı ona borçluyuz bizde vatanımız ve milletimiz için yılmadan çalışmalıyız. (H.b.3, Çalışmak)
Vatan için çalışmak vatanını sevmek, korumaktır. Bizim kültürümüzde namusumuzun da
bir parçasıdır Mutluluğumuzun da… Toprak basit bir toprak parçası değildir. Çünkü dünyanın herhangi bir yerindeki toprak parçası bizim vatanımız olamaz. Vatanımızın bizde bıraktığı duygu fırtınasını yaşatamaz. Vatan toprağı bir kere kazanıldığı şartlar itibarıyla diğer toprak parçalarından ayrılır. Vatan uğruna savaşılır hatta ölünür en önemlisi de vatan için en güzel değerle yaşanılır.
112
Ben cumhuriyeti korumak ve geliştirmek için Atatürk ilke ve inkılâplarına, milli değerimize ve demokrasiye sahip çıkacağım. (H.b.3, Vatanseverlik)
Demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılâplarına, milli değerimize sahip çıkmak ancak ve ancak çalışmakla olacaktır. Çalışma ve mücadele değeri üzerinde durulmuştur. Değer doğrudan verilmiş, önemi ve değeri ifade edilmiştir. Cumhuriyetin korunması ve geliştirilmesi buna bağlanmıştır. İfadeler öğüt verici niteliktedir.
Yavrum senin iyi bir geleceğe sahip ülkene yararlı biri olman için binlerce kişi çalışıyor. (H.b.3, Çalışkanlık)
Mücadele özverili olma bir hedef uğruna yapılan çalışmalardan bahsedilmiştir. Gençlerin daha güzel bir geleceğe sahip olması için çalışan insanlardan söz edilmiştir. Değer doğrudan verilmiştir. Değer öğretimi görev ve sorumluluklarını bilen birey yetiştirmeye yöneliktir. Değerin önemi ve gerekli olduğu ifade edilmiştir.
4.1.4.4.Sosyal bilgiler 4. Sınıf Ders Kitabı Değer
Bu ihtiyaçlarını karşılamak için çevresiyle ilişki kurmak başkalarıyla yardımlaşmak zorundadırlar. Babam işe gitmiş ben ise düşüncelere dalmıştım.(S.b., Yardımseverlik)
Yardımseverlik en yalın anlamıyla, ihtiyacı olana, hiçbir karşılık ya da kişisel fayda gözetmeksizin gönüllü olarak maddi ya da manevi destekte bulunma durumudur. İhtiyaçlarını karşılamak için çevresiyle iletişim kurması ve başkaları ile yardımlaşması gerekmektedir. Yardımlaşmak sıkıntılarımızı hafifletir. Yardımseverlik düşüncesi üzerinde durulmuş ve değer doğrudan ifade edilmiştir.
Atatürk öğreticidir. İleri görüşlüdür, açık sözlü, birleştirici bütünleştiricidir. Vatan millet sevgisi vardır.(S.b., Vatanseverlik)
Atatürk’ün vatanseverliğinden söz edilmiştir. İleri görüşlü birleştirici bir lider olmasından söz edilmiştir. Vatanını sevme ve vatanı için her türlü özveride bulunma, vatana karşı hizmet ve fedakarlıkları yapmakla yükümlü olduğu ve vatanseverlik tavrının sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Değer doğrudan telkin edilmiş. Öğrencilerin bir kişiyi model alması ve onu taklit etmesini destekleyici ifadeler yer almıştır.
Sabah oyuna daldığım için ödevimi unutmuştum. Ödevimi yapmayınca öğretmen beni uyardı.(S.b., Sorumluluk)
113
Öğrencilerin ilk ve en önemli görevi derslerini çalışmak ödevlerini yapmaktır. Sorumluluk sahibi öğrenciler ödevlerini yapacaktır. Burada anlatılan öğrenci ödevini yapmamış ve unutmuştur. Öğretmenin onu uyarması ise bu davranışından kaynaklıdır. Sorumluluk sahibi birey vurgusu yapılmıştır. Değer telkin edilmiştir. Değer öğretimi görev ve sorumluluklarını bilen birey yetiştirmeyi amaçlamıştır.
Cömertlik ve yardım etmede akarsu gibi ol. Şefkat ve merhamette güneş gibi ol. Hoşgörüde deniz gibi ol.(S.b., Hoşgörü)
Güzel ahlak, yardımseverlik, merhamet ve hoşgörü değerinden söz edilmiştir. Mevlana’nın öğüdü hatırlatılmıştır. Tüm bu değer ise genel olarak hoşgörü değerini çağrıştırmakta ve