Mesleği Seçme Nedenleri

Bir bireyin herhangi bir konuda doğru bir seçim yapabilmesi için her şeyden önce neler istediğini, bunu elde edebilmek için ne gibi olanaklara sahip olduğunu bilmesi gereklidir. Meslek seçiminde ise mevcut seçenekler, toplumdaki konumu, istekleri karşılama olanağı, hangi işleri ne derece yaptığı, mesleğin kişilik yapısına uyumu ve çalışma olanakları gibi durumlar yönlendirici olabilmektedir. Bunun yanında maddi imkânları da seçimde etkin bir rol oynayıcıdır. Öğretmenlik mesleği ise günümüzde seçimden ziyade, toplumsal yapı içinde diğer mesleklere oranla daha fazla güvenceli bir meslek olarak görülmektedir.

3.3.1. Öğretmenlik Mesleğini Seçme Nedenleri

Her meslek edinimi öncesinde bireyler farklı durumlar ile karşılaşarak mesleğini tercih etmişlerdir. Bu nedenle mesleğini isteyerek ya da mecburiyetten devam ettiren bireyler de bulunmaktadır. Öğretmenlerin de mesleği seçme nedenleri mesleğe bakış açılarına göre farklılaşmaktadır. Bu önceliklerin neler olduğu Tablo 15’te başlıklar halinde verilmiştir.

Tablo 15. Öğretmenlik Mesleğini Seçme Nedenleri Hakkındaki Görüşleri

Öğretmenlik mesleğini seçmede en çok etki eden faktör Sayı %

Maddi imkânları 32 9, 1

Toplumsal saygınlığı 34 9, 7

Öğretmenliğe olan özel ilgim 149 42, 5

Ailemin yönlendirmesi 44 12, 5

İşsiz kalmamak için, mecburiyetten 84 24

Tesadüf 7 2

Toplam 350 100

Tablo 15’ te görüldüğü üzere araştırmamıza konu olan öğretmen grubunun öğretmenlik mesleğini seçmesine en çok etki eden faktör olarak, % 42, 5 ile

“öğretmenliğe olan özel ilgim” birinci sırayı, % 24 oran ile de “işsiz kalmamak için, mecburiyetten” diyerek ikinci sırayı oluşturmaktadır. Ardından % 12, 5 oranı ile “ailemin yönlendirmesi” takip etmektedir. Öğretmenliğin toplumsal saygınlık noktasında (% 9,7) oransal olarak düşük olması öğretmenliğin toplumsal imajının bir göstergesidir. Toplum öğretmenlik mesleğine düşük düzeyde saygınlık atfetmiştir.

Öğretmenlik mesleğini bir öğretmen: “Geçmişten günümüze kutsal bir meslek olarak benimsenmekte olduğunu” ifade etmiştir. Başka bir öğretmen: “Günümüzde ise öğretmenlik mesleği gittikçe önemini ve saygınlığını yitirmektedir.” Bu görüş ise toplumda bu mesleğe verilen değerin gittikçe azalmakta olduğunu, bununla birlikte bu mesleği tercih etme oranında düşmeler olduğunu göstermektedir. Öte yandan bir öğretmen: “Yapılacak garantili bir iş olduğundan tercih edilmekte olduğu” ve “Günümüzde en fazla tercih edilen meslekler arasında olduğunu” ifade etmiştir. Bununla birlikte Tablo 31’de de görüldüğü üzere maddi imkânların yetersizliği de mesleğe olan ilgiyi etkilemektedir. Türkiye’de bireyler istedikleri mesleğe giremiyor genellemesi belki de yanlıştır. Bir öğretmen: “Bir kısım yoksulluk nedeni ile istediği mesleğe gidemiyor doğrudur, fakat bazı yüksek gelirli ailelerin çocuklarının da yanlış yönlendirilmeler sonucu yanlış meslek seçimi yapabildikleri” görülmektedir diye belirtmiştir. Ama yine de öğretmenlik mesleğini iyi konumlandıran öğretmenler de bulunmakta; öğretmenlik mesleği özel bir ilgi alanı oluşturmaktadırlar. Bu ise geleceğe nesil yetiştiren bu mesleği tercih edilir hale getirmektedir.

3.3.2. Mesleğin Ayırt Edici Özellikleri

Bir mesleğin toplumdaki diğer mesleklerden ayırt edici özellikleri vardır. Mesleğe atfedilen bir takım değer ölçütleri yaşanılan toplum tarafından verilmektedir. Her toplumda mesleğin gelişim sürecine bağlı olarak, mesleklerin özel yanlarını şekillendirmektedir. Tablomuzda öğretmenlerimiz mesleğinin ayırt edici özelliklerinin neler olduğu noktasında görüşleri bulunmaktadır.

Tablo 16. Öğretmenliği Diğer Mesleklerden Ayırt Edici Özellikleri Hakkındaki Görüşler

Öğretmenliğin diğer mesleklerden ayırt edici özellikleri Sayı % Toplumu yönlendiren, bilgilendiren, aydınlatan bir meslek 65 18, 5

Kutsal bir meslek olup manevi değeri fazla 74 21, 1

İnsanlığa hizmet etme ve konusunun insan olması 83 23, 7 Tatili çok, rahat bir meslek olup ideallere uygun 33 9, 4 Fedakârlık, sorumluluk, adalet ve özveri isteyen bir meslek 29 8, 2

Ekonomik koşulları yetersiz bir meslek 8 2, 2

Saygınlığı az olan bir meslek 12 3, 4

Diğer 46 13, 1

Toplam 350 100

Tablo 16’da öğretmenlerimizin büyük bir çoğunluğu öğretmenlik mesleğinin diğer mesleklere oranla; öğretmenlik mesleğinin kendince tatmin edici özelliklerini değerlendirmişlerdir. Bu sorumuz açık uçlu bir soru olmakta, cevaplarımız her öğretmenimizin mesleğine kendi bakış açısını yansıtmakta olduğunu göstermektedir. Görüşler noktasında elde ettiğimiz ifadeleri ana başlıklar halinde kategorileştirirsek; “İnsanlığa hizmet etme ve konusunun insan olması” (% 23, 7) olarak birinci ayırt edici özelliği, “Kutsal bir meslek olup manevi değeri fazla”(%21, 1) diyerek ikinci ayırt edici özelliği, “Toplumu yönlendiren, bilgilendiren, aydınlatan bir meslek” (%18, 5) diyerek üçüncü ayırt edici özelliği olarak belirtilmiştir. Öğretmenlik mesleğinin toplum ve insan ile sürekli iletişim içerisinde olduğu burada ifadelendirilmektedir.

Öğretmenlik mesleği, geçmişten günümüze kutsal bir meslek olarak benimsenmiştir. İnsanlığa hizmet veren, gelecek nesilleri yetiştiren bu meslek özelliklerini her durumda korumuştur. Toplumun büyük kesiminde öğretmenliğe düşen görevlerin önemli olduğu, insan yetiştirme noktasında mesleği içselleştirme ve bu benimseme olarak ortaya çıkması gerektiği kabul edilmektedir. Çalışmamızdaki öğretmenlerimiz ise, koşullar ne olursa olsun mesleklerinin vermiş olduğu manevi hazzı ön planda tutmaktadırlar. Tablo verilerine göre, öğretmenlik mesleği; insanlığa hizmet veren, toplumu yönlendiren, bilgilendiren, aydınlatan, fedakârlık, sorumluluk, adalet ve özveri isteyen ve kutsal bir meslek olma özelliğini koruyan bir meslek olma özellikleri

ile diğer mesleklerden ayrılmaktadır. Sembolik etkileşimci teorisinde de belirttiğimiz üzere birçok benlikler bağlamında anlamlı olan kimliğimiz toplum içinde sürekli iletişim durumunda olan bireyi ifade etmektedir. Öğretmenler de toplum ile sürekli iletişim halinde olmakta ve kimliğini bu bağlamda şekillendirmektedir.

3.3.3. Öğretmenlik Mesleğinin Karakter ve İdeallere Uygunluğu

Karakter, bireye özgü davranışların bütünüdür, bireyin bedensel, duygusal ve zihinsel etkinliğine çevrenin verdiği değerdir. İçinde yaşanılan değer yargıları oluşan karakter davranış biçimleri ile kendini belli eder. İlgi ve yeteneklerimiz, tutumlarımız, bizi belirleyici kılan her şey karakteristik özelliğimizdir. Küçük yaştan itibaren başlayan ve hep devam eden karakter gelişimi sürekli değişime uğrayabilir. Bireyin mesleki hayatına da etki eden karakteristik özellikler icra edilen meslek ile uyumlu olmalıdır. Öğretmenliğin karakterine ve ideallerine uygun olup olmadığı Tablo 17’de görülmektedir.

Tablo 17. Öğretmenliğin Karakter Ve İdeallere Uygunluk Durumu

Öğretmenliğin karakterinize ve ideallerinize uygunluğu Sayı %

Evet 319 91, 1

Hayır 31 8, 8

Toplam 350 100

Tablo 17’de çalışmamızdaki öğretmen grubunun öğretmenliğin kendi karakter ve ideallerine büyük ölçüde uyduğu gözlenmektedir (%91,1). Evet cevabını vererek kendi karakteristik özelliği ile öğretmenlik mesleğinin bağdaştığını belirtmiştir. Yani, burada öğretmenlik mesleğini severek ve isteyerek yapan bireyler çoğunluktadır. Bireyin benliğine uygun olması gerektiği yerde olması ise o mesleği icra etmesi noktasında önemlidir. Çünkü her mesleğin gerektirdiği bir takım özellikleri ve kuralları bulunmaktadır. Çalışmamızda hayır (%8, 8) cevabını veren bir öğretmen: “İnsanlarla uğraşmak beni yoruyor” cevabını vererek bu konuda düşüncesini belirtmiştir. Bu öğretmen ise kendini mesleğinde bulamamıştır ve sadece iş olarak mesleğini devam ettirmektedir. Dolayısıyla “kendini yenileyemediğini” ifade etmiştir. Diğer bir öğretmen ise: “Kendimi bulduğum meslek, benimle bütünleşiyor” diye belirterek mesleğini

severek ve isteyerek icra ettiğini vurgulamıştır. Burada benliği ile olan uyumluluğu gözlenmektedir.