Öğretmenliğin Meslek Olarak Özellikleri

Bu bölümde öğretmenin temel görevinin ne olması gerektiği, öğretmenin karşılaştığı başlıca sorunlar, öğretmenlerin mesleki projeleri gerçekleştirme durumu ve öğretmenlik mesleğini bırakma durumları değerlendirilmektedir.

3.10.1. Öğretmenin Temel Görevi Ne Olması Gerektiği

Öğretmenlerin işlevleri, toplumların ekonomik, sosyal ve kültürel gelişimi için son derecede önemli olup, kendine özgü özellikleri olan bir meslektir. İnsanlığa hizmet eden bu mesleğin görevleri her geçen gün artmaktadır. Öğretmen ise bu artan görevlerini düzenli olarak yerine getirebilmesi için öğretmenlik mesleğini iyi anlaması gereklidir. Yani mesleğinin görev ve sorumluklarının bilincinde olması gereklidir. Aşağıdaki tablomuzda öğretmenin asli görevleri konusunda önceliklerine göre verilmiştir:

Tablo 36. Öğretmenin Temel Görevi Ne Olması Gerektiği Durumu

Öğretmenin temel görevi ne olması gerektiği durumu Sayı %

Öğrencilere bilgi ve beceri kazandırmak 105 30

Öğrencilere meslek kazandırmak 9 2, 5

Öğrencileri hayata hazırlamak 168 48

Öğrencilere toplumsal - kültürel değerleri kazandırmak 50 14, 2

Toplumu bilinçlendirmek 14 4

Diğer 4 1, 1

Toplam 350 100

Tablo 36’a göre öğretmenin temel görevinin ne olması gerektiği konusunda büyük çoğunluğu “öğrencileri hayata hazırlamak” (%48) seçeneğinde yoğunlaştıkları

görülmektedir. Bunu takiben “öğrencilere bilgi ve beceri kazandırmak” (%30) oranı oluşturmakta ve yine “öğrencilere toplumsal- kültürel değerleri kazandırmak” (%14, 2) seçeneği de üçüncü önemli görev olarak belirtilmektedir.

Bir öğretmen: “Öğretmenlik mesleğinin temel görevi öğrencileri hayata kazandırmaktadır.” diye belirtmiştir. Yani öğretmenlik mesleği genel itibariyle bir bireye bilgi, beceri ve toplumsal - kültürel değerleri kazandırmaktır. Çalışmada bu bilinci taşıyan öğretmenlerin sayısı oldukça fazladır. Mesleği ile özdeşleşen öğretmen aynı zamanda mesleki bilince varmış bir bireydir. Çünkü her mesleğin kendine ait bir takım sorumlulukları vardır. Öğretmenlik mesleğinin bilincinde olan çalışmamızdaki öğretmenler, gelecek için yeni nesilleri hazırlama noktasında görevlerinin bilincindedir.

3.10.2. Öğretmenin Karşılaştığı Başlıca Sorunlar

Öğretmenlik mesleğinin başlıca sorunlarını şu başlıklar halinde toplayabiliriz. 1) Öğretmen Niteliğinin Düşüklüğü

2) Öğretmen Sayısının Yetersizliği 3) Ekonomik Sorunlar

4) Örgütlenmede Yaşanan Sorunlar

5) Öğretmenlerin Çalışma Şartlarının Zorluğu 6) Hizmet Öncesi Eğitimin Yetersizliği 7) Hizmet İçi Eğitimin Yetersizliği

8) Öğretmenin Değerlendirilmesinde Görülen Sorunlar

9) Öğretmenin Toplumsal Statüsünün Düşüklüğü (Taşkaya, 2008: 9)

Çalışmadaki öğretmenlerin ise mesleğini icra ederken karşılaşmış oldukları sorunlar aşağıdaki tabloda ana başlıklar halinde sıralanmıştır:

Tablo 37. Öğretmenin Karşılaştığı Başlıca Sorunlar Hakkındaki Görüşler

Öğretmenin karşılaştığı başlıca sorunlar Sayı %

Hiçbir sorunum yok 32 9, 1

Ücret yetersizliği/ekonomik sıkıntılar 199 56, 8

Özlük hakları 23 6, 5

Sosyal imkânların kısıtlılığı 55 15, 7

Çalışma ortamı 21 6

Mesleki doyumsuzluk 13 3, 7

Yaptığım işin yeteneklerimi geliştirmemesi 4 1, 1

Diğer 3 0, 8

Toplam 350 100

Tablo 37’de öğretmenlerin karşılaştığı başlıca sorunlar içerisinde büyük bir çoğunluğu birinci olarak “ücret yetersizliği/ ekonomik sıkıntılar (%56, 8), ikinci önemli sorun olarak ta “sosyal imkânların yetersizliği” (%15, 7), üçüncü sorun olarak ise “özlük hakları” (%6, 5) olarak belirtilmiştir. Burada mesleki doyumsuzluk(%3, 7), noktasında ciddi bir problem olduğu görülmemektedir. Yine öğretmenlik mesleğinin çalışma şartlarında herhangi bir sıkıntı yaşanmamaktadır.(% 6) Diğer yandan öğretmenin hiçbir sorunu olmadığını düşünenler ise (%9, 1) düşük orana tekabül etmektedir.

Çalışmamızdaki öğretmenlerin ücret yetersizliği ve sosyal haklar noktasında sıkıntılar yaşadığı görülmektedir. Ücret noktasındaki sıkıntıları şöyle belirten bir öğretmen: “Harcamalarım noktasında sıkıntılar yaşıyorum ve almış olduğum ücreti düşük buluyorum.” görüşünden de yola çıkarak bu durum daha iyi anlaşılmaktadır. Ücret yetersizliği/ ekonomik sıkıntılar sosyal imkânları da kısıtlayıcı hale getirmektedir. Burada anket görüşmelerimizden de yola çıkarak; öğretmenlik mesleği tatminkârlık noktasında mesleğin çalışma ortamı ve şartları, diğer mesleklere oranla daha iyi durumdadır diye izah edebiliriz.

3.10.3. Öğretmenlerin Mesleki Projeleri Gerçekleştirme Durumu

Bir toplumda mesleklere verilen olanaklar ölçüsünde bireyler mesleki projelerini gerçekleştirebilmektedir. Tablo 38’de öğretmenlerin mesleki projeleri ne derecede gerçekleştirdikleri verilmiştir.

Tablo 38. Öğretmenlerin Mesleki Projeleri Gerçekleştirme Durumu

Mesleki projeleri gerçekleştirmede kendini özgür hissetme durumu Sayı %

Evet, oldukça özgürüm 70 20

Evet, sınırlı da olsa bazı projelerimi uygulayabiliyorum 133 38 Kısmen, idarenin onaylayabileceği ölçüde uygulayabiliyorum 105 30

Hayır, hiçbir özgürlüğüm yok 42 12

Toplam 350 100

Tablo 38’e bakıldığında öğretmenlerin mesleki projeleri gerçekleştirme durumları genelde olumlu yöndedir. “Evet, sınırlı da olsa bazı projelerimi uygulayabiliyorum” (%38), “Kısmen, idarenin onaylayabileceği ölçüde uygulayabiliyorum” (%30), “Evet, oldukça özgürüm” (%20) seçeneğini tercih etmişlerdir.

Çalışmamızda mesleki projelerin ancak idarenin onaylayabileceği şekilde gerçekleşebildiği gözlenmektedir. Bir öğretmen bu konuda: “Tabi belli sınırlılıklar dâhilinde belli projeler gerçekleştirmek de olasıdır.” görüşünü ifade etmiştir. Bir öğretmenin kendini mesleğine adaması ve mesleği ile bütünleşmesi yenilikleri de beraberinde getirecektir. Yeni yetişen nesillerin yeni projelere daha meraklı olduğu anket görüşmelerimiz neticesinde tespit edilmiştir. Genç bir öğretmen ise bu konuda: “Öğretmen yetiştirme programları olmalı” olarak, diğer bir öğretmen ise: “Eğitim politikalarını hükümet değil, meclis başkanı ile eğitim şuraları birlikte belirlemeli” diye belirtmişlerdir. Toplum içerisindeki sosyo- ekonomik ve kültürel değişimler bu süreci tetikleyici bir hale getirmektedir, yenilenme ihtiyacı doğurmaktadır.

3.10.4. Öğretmenlik Mesleğini Bırakma Durumu

Öğretmenlik mesleğini seçmek, öğretmen olma sürecini etkileyen unsurlar ve bu mesleği bırakma durumunu etkileyen süreçler, öğretmenin mesleki ve bireysel yapısının

uygunluğunu göstermektedir. Mesleğini kendi kimliği ile özdeşleştiren öğretmen bu sadece kazanç işi olarak icra etmemekte, mesleğini benimsemektedir. Öğretmen mesleğini devam ettirme süreci içinde daha iyi bir imkâna sahip bir iş imkânı çıktığında mesleğinden ayrılma durumu ne olacaktır? Tablo 39’da ise çalışmamıza konu olan öğretmenlerimizin iyi bir iş imkânı çıktığında mesleğini bırakma durumları ne olacaktır, ifadelerimiz aşağıda gösterilmektedir.

Tablo 39. İyi Bir İş İmkânı Çıktığındaki Öğretmenlik Mesleğini Bırakma Durumu İyi bir iş imkânı çıktığında öğretmenlik mesleğini bırakma durumu Sayı %

Evet 106 30, 2

Hayır 244 69, 7

Toplam 350 100

Tablo 39 incelendiğinde öğretmenlerin büyük çoğunluğunun kendi mesleğinin dışında iyi bir iş imkânı çıktığında mesleğini terk etmeyeceği gözlenmektedir. (%69, 7), öte yandan böyle bir durumda mesleğini terk edeceklerin oranı (30, 2) ise düşük bir orana tekabül etmektedir.

Burada mesleki tatmin durumu önem teşkil etmektedir. Tablo 23’te öğretmenlerin büyük bir çoğunluğu mesleğinden memnun olduğu belirtilmişti. Meslek bir toplumun gerçeğidir, bununla birlikte birey mesleğini sevsin ya da sevmesin o mesleği toplumsal onaylanmışlık potansiyeli var ise devam ettirme durumu vardır. Sınıf öğretmenliği günümüz şartlarında yapılabilecek en iyi mesleklerden biri olarak görülmektedir. Bir öğretmen: “Garantili iş olma özelliğini taşıyan bu meslek, meslek bırakma eğilimini azaltmaktadır.” diye belirtmiştir. Mesleğe yönelik olumlu beklentiler, beklentilerin karşılanması öğretmen kimliği oluşumunda motive edici bir faktördür. Yaşanılan çevre ve koşullar, bireyin hedef ve amaçlarını şekillendirmektedir. Öğretmen ise daha kazançlı, yüksek prestijli ve çalışma ortamı bakımından rahat bir meslek bulduğunda belki de mesleğini terk edecektir. Öğretmenin mesleki kimliğini ne kadar taşıdığı ne kadar sahiplendiği bu noktada kararını etkileyecektir ve mesleki durumunu sergileyecektir.