Mersin Limanı GZFT Analizi

Mersin Limanı‟nı ve denizyolu yük taĢımacılığına iliĢkin literatürün karĢılıklı olarak değerlendirilmesinin sonunda, limanın güçlü ve zayıf olduğu yönler ortaya çıkmıĢtır. Bu bağlamda gelecek için göz önüne alınması gereken tehdit ve fırsatlar belirginleĢmektedir. GÜÇLÜ YÖNLER

Mersin Limanı‟na yönelik çalıĢmalar bakımından:

- Mersin Limanı‟nın, “ana konteyner limanı” olma potansiyeline sahip olduğu, DPT, TÜSĠAD, Denizcilik MüsteĢarlığı‟nın çalıĢmalarında da kabul edilmesi ve çeĢitli projelerle bu potansiyelinin hayata geçmesine yönelik çalıĢmaların yapılması

- 2008 yılında hazırlanan 1/100.000 ölçekli Mersin-Karaman Çevre Düzeni Planı‟nda, Mersin Limanı‟nı ile bağlantılı bir lojistik bölge ve tır parkı önerilmesi

Mersin Limanı‟nın Akdeniz‟deki konumu bakımından:

- Mersin Limanı‟nın Türkiye‟nin Akdeniz‟deki tek konteyner limanı olması Mersin Limanı‟nın Türkiye‟deki konumu bakımından:

- Türkiye‟nin AB ile Gümrük Birliği anlaĢması gereği, Mersin Limanı‟nı kullanan AB ülkelerinin gümrük vergilerinden muaf olması

- Yüksek ekonomik potansiyelden kaynaklanan stratejik konumu - Bakü-Ceyhan boru hattının limana katkısı

- Mersin Limanı‟ınn da bulunduğu Akdeniz Bölgesi‟nde elleçlenen konteyner miktarının yıllık büyüme oranının, dünya ortalamasının üzerinde olması

- Mersin Limanı‟nın Türkiye‟nin en geniĢ fiziksel alana sahip olması

- Türkiye‟nin transit taĢımacılıkta en yoğun iliĢkisi olan Irak‟ın yüklerinin en çok Mersin Limanı‟ndan taĢınması

Mersin kenti bakımından:

- Mersin kentinin tarihinden gelen dıĢ ticaret geleneği ve denizcilik konusunda deneyim sahibi firmaları ve sivil toplum örgütlerinin bulunması

- Limanda bulunan 19 rıhtımdan 8 tanesinin demiryolu bağlantısının olması ve bu bağlantılarla yurt içinde ve yurtdıĢında yükün dağıtılabilmesi

ZAYIF YÖNLER

Planlama ve yönetim bakımından:

- 2008 yılında hazırlanan Mersin-Karaman Çevre Düzeni Planı‟nda, limanın sadece plan sınırları kapsamında öneriler sunması, Limanın yurt çapında ve ulusaĢırı bölgeye uzanan hinterlandıyla ilgili önerilere yer verememesi

- 2008 yılında hazırlanan Mersin-Karaman Çevre Düzeni Planı‟nda, 1. derece hinterlandıyla ulaĢım bağlantısını güçlendirecek tedbirlere yer verilmesine karĢılık, demiryoluna iliĢkin yapısal bir öneride bulunulmaması

- Liman organizasyonundan kaynaklanan sorunların çözülebilmesi için yerel yönetim, sivil toplum ve özel sektörün söz sahibi olabileceği katılımcı bir yönetim modelinin eksikliği Limanın kent içindeki konumu bakımından:

- Mersin Limanı‟nın, kent yerleĢik alanında ve geniĢlemeye olanak vermeyen bir Ģekilde konumlanması

- Limanın 1. derece karayolları ile bağlantılarının yetersiz olması

- Limanda kombine taĢımacılığa yönelik demiryolu ve karayolu bağlantılarının zayıflığı ve buna bağlı olarak lojistik ikmal yapılamaması

- Liman giriĢ ve çıkıĢlarına yakın alanlarda kara taĢıma araçlarına yönelik park alanları sıkıntısı olduğundan, limana ulaĢımı sağlayan yol boyu araçların süresiz olarak park etmesi - Limanın bulunduğu çevreye zarar vermesi (içme suyunun kalitesizliği, drenaj kanalları ve arıtma tesisleri iĢlevlerini yerine getirmemesi ve limanın periyodik bakımında aksaklıklar yaĢanması)

Limanın içsel dinamikleri bakımından:

- Bazı yüklerin limanda uzun süre bekletilmesi, zaten kısıtlı olan fiziksel olanakların daha da zayıflaması

- Mersin Limanı‟nın altyapı sorunlarının (yetersiz rıhtım sayısı ve yetersiz üstyapı olanakları, eski ve iĢlevini yitirmiĢ usturmaçalar, yetersiz yollar ve meydanlar) varlığı

- Limanda günün gerektirdiği teknolojik donanımın eksiklerinin (bilgisayar uygulamaları ve telsiz ağı yok/etkin değil, makine ve donanım, eski ve yetersiz) olması

- Liman yönetiminden kaynaklanan bazı zaafların bulunması:

- Personel yönetimi: Kalifiye eleman olmaması, gereğinden fazla kiĢinin istihdam edilmesi ve gizli iĢsizlik yaratılması

- SatıĢ ve pazarlama: Limanın fiyat tarifesi, Doğu Akdeniz‟deki rakiplerinin çok üstünde olması. Buna ek olarak limanın tanıtımı ve pazarlanmasına dönük hiçbir faaliyetin bulunmaması: web sayfası, promosyonlar, reklam, tanıtım vs.

- ĠĢletme yönetimi: YavaĢ, bürokrasi yoğun ve çok baĢlı yönetim yapısı, gemiye ve yüke yönelik tüm iĢlerin aksamasına, yavaĢ ilerlemesine, verimsiz olmasına neden olması

- Limanda gemiye ve eĢyaya verilen zararın sigorta kapsamında olmaması FIRSATLAR

Türkiye‟nin uluslararası iliĢkileri bakımından:

- Türkiye‟nin AB‟ye tam üye olması durumunda bazı kotaların kaldırılmasının bölgelerarası ulaĢıma sağlayacağı olumlu katkı

- KKTC ile Kıbrıs Rum Kesimi‟nin ticari iliĢkilerini geliĢtirmek için atmıĢ oldukları adımların, Mersin Limanı‟nın bu ülkelerin ticareti bakımından kullanılmasında kolaylık sağlayabilmesi

- MEDA projeleri çerçevesinde geliĢtirilecek olan ulaĢım bağlantılarının Mersin Limanı‟nın besleyici ve ana limanlarla olan bağlantılarını güçlendirmesi

- Türkiye‟nin en büyük transit ticaret yaptığı ülke olan Irak ile ticari iliĢkilerin geliĢmesi, yeni bir sınır kapısının açılması durumunda, Mersin Limanı‟nın öneminin artacak olması. Akdeniz coğrafyasındaki konumu bakımından:

- Limanı geliĢtirmek için uygun koĢulların sağlanması durumunda Mersin Limanı‟nın doğu Akdeniz Bölgesinde ihtiyaç duyulan küresel liman gereksinimini karĢılayabilecek potansiyeli olması

- Kuzey-güney ve doğu-batı konteyner trafiğinde, uluslararası denizyolu konteyner taĢıyıcılarının hatlarının Doğu Akdeniz‟de yoğunlaĢması.

- Mersin Limanı‟nın mevcut yük trafiğinde önemli bir payı bulunmayan Türki Devletlerin yüklerini elleçlemek için Mersin Limanı‟nın konumunun uygun olması

- Doğu Akdeniz‟de yer alan ülkelerin ekonomik ve siyasi istikrarının sağlanması durumunda limanın potansiyelinin artması

- Mersin kentinde yer alan denizcilik kuruluĢlarının (gemi acenteleri, gemi iĢletmecileri, brokerler, yük taĢıyıcıları, kumanyacılar, sigorta-klas-gözetim, antrepo limanları, yat ve gezi teknesi iĢletmecileri, eğitim kurumları…) deneyim ve birikime sahip olmaları

- Mersin Serbest Bölgesi‟nin limanın yanı baĢında olmasının sinerjik bir etkiyle her iki iĢlev alanını da olumlu etkilemesi

- Doğu Akdeniz havzasında zengin iĢlevi olan ve geniĢ bir denizcilik piyasasına hitap edecek bir tersane bulunmaması, Mersin Limanı çevresinde liman ile bütünleĢmiĢ bir tersanenin varlığının, limanın geliĢme potansiyeli olması

TEHDĠTLER

Akdeniz‟deki konumu bakımından:

- AB ülkelerince Akdeniz‟de oluĢturan MEDA projesine, Türkiye‟nin AB tam üye adayı statüsünde değil, Akdeniz ülkesi kimliğiyle katılması.

- Mersin Limanı‟nın daha çok besleme gemilerle ve aktarma yoluyla dünya ticaretine eklemlenmesi, büyük ölçekli konteyner gemilerinin uğrak yapamaması

- Orta Doğu ülkelerinin yaĢadıkları sorunların devam etmesi, Mersin Limanı‟nın transit yük potansiyelinin geliĢmesini engellemesi ya da yavaĢlatması

- 2000‟li yıllardan sonra Ambarlı‟da bulunan özel limanların hinterlandlarının giderek geniĢlemesi

Limanın iyi hizmet sunmasını engelleyen koĢullar bakımından:

- Plan hiyerarĢisi içinde Mersin kentini içine alan en üst ölçekli plan, 1/100.000 ölçekli Mersin-Karaman Çevre Düzeni Planı‟dır. Bu planı destekleyecek, girdi verecek üst ölçekli bir planın olmaması nedeniyle, bu plan kapsamındaki öneriler, limanın küresel bir liman olması vizyonunu destekleyememektedir. Sadece plan sınırlarını kapsayan alan için öneriler sunulduğundan, Mersin‟in mevcut ve potansiyel hinterlandıyla olan bağlantısı konusunda kalıcı çözüm üretme konusunda yetersiz kalmaktadır.

Mersin Limanı‟nın geliĢtirilmesi ve pazar payının arttırılmasına yönelik çalıĢmalar üzerinde vakit kaybedilirken, rakip limanların sürekli yeni projelerini yaĢama geçirmeleri

- Fiyatlandırma konusunda iyi strateji izlenememesi nedeniyle müĢterilerin rakip limanları tercih edebilmesi

- Limana kara ve demiryolu bağlantısı yapılmıĢ olmasına karĢın, ulaĢtırma sistemleri arasında bağlantı sağlanmadığından yükün dağılımında yaĢanan sorunların, özellikle transit yük sahiplerinin baĢka ülkelerin limanlarına yönelmesine neden olabilmesi.

Değerlendirme

Limanların rekabeti konusunda literatürde değerlendirilen konular ve Mersin Limanı‟nın öznel koĢulları çerçevesinde değerlendirmeler yapılarak GZFT analizi hazırlanmıĢtır. Bu analiz, AHS uygulamasında değerlendirilen konu baĢlıkları ile paralellik taĢımaktadır. Bu paralellik, Mersin Limanı‟nın üzerinde çalıĢılmaya değer bulunan tez konusu bakımından da ufuk açan bir analiz olmuĢtur. Bu bağlamda, bu tez çalıĢması üzerinde durulan araĢtırma sorusu da netlik kazanmıĢtır. Bu soru Ģöyledir: “Mersin Limanı rekabet koşullarının

iyileştirilmesi durumunda Doğu Akdeniz Bölgesi’nde gereksinim duyulan küresel liman olabilir mi?”

Bu araĢtırma sorusu, hem GZFT analizinde hem de liman rekabeti literatüründe yapılan değerlendirme sonunda Ģu alt sorularla birlikte yorumlanmıĢtır:

Mersin limanı coğrafi konumuna ilişkin olanaklarının iyileşmesi durumunda Doğu Akdeniz bölgesi‟nde ihtiyaç duyulan küresel liman ihtiyacını karĢılayabilir

Mersin limanı fiziksel olanaklarının iyileşmesi durumunda Doğu Akdeniz bölgesi‟nde ihtiyaç duyulan küresel liman ihtiyacını karĢılayabilir

Mersin limanı iyi yönetilmesi durumunda Doğu Akdeniz bölgesi‟nde ihtiyaç duyulan küresel liman ihtiyacını karĢılayabilir

Mersin limanı maliyetlerinin düşürülmesi durumunda Doğu Akdeniz bölgesi‟nde ihtiyaç duyulan küresel liman ihtiyacını karĢılayabilir

Bu araĢtırma sorularını değerlendirmek üzere AHS (Analitik HiyerarĢi Süreci) yöntemi seçilmiĢtir. Bu yöntemin seçim gerekçeleri ve nasıl uygulama yapıldığına 6. ve 7. bölümlerde kapsamlı bir biçimde değimilmiĢtir.