MEB Bursundan Faydalanma Hakkının Etkisi Üzerine GörüĢler

MEB‟e bağlı Resmi Okullarda Yatılılık, Bursluluk, Sosyal Yardımlar ve Okul Pansiyonları Yönetmeliği (2016)‟nin 10.(1).a) maddesindeki “Her yıl tespit edilen parasız yatılılık veya bursluluk kontenjanlarının %10‟u 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu ve 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu kapsamına giren öğrencilere … ayrılır” hükmüne ve yönetmelikte bu çocukların akademik baĢarı durumlarına iliĢkin herhangi bir ibare olmamasına bağlı olarak uygulama da kuruluĢ bakımı altında olan çocuklardan genel olarak sınava girenlerin tamamı bursluluk hakkından faydalanmaktadır. Bursun ailesiyle birlikte yaĢayıp herhangi özel bir durumu olmayan çocuklara akademik baĢarı ve maddi durum endeksli olarak verilmesi akademik baĢarıya olumlu anlamda katkıda bulunmaktadır.

AraĢtırmaya katılan çocuk ve kuruluĢ personeli katılımcılardan bazıları bursluluktan faydalanma hakkının çocuklar üzerindeki etkisinin özellikle EÇ1 ve KPE8‟nde belirttiği gibi hakkaniyetin sağlanması ve akademik baĢarıya etkisi bakımından olumsuz olduğunu, çocuğu emek ve çaba harcamadan bir Ģeyler elde etmeye ve hazırcılığa alıĢtırmanın temeli olduğunu belirtmektedir:

Bana göre burs hakkı da haksız mesela dışarıda bir sürü insan var bizden daha kötü durumda olan insanlar da var kuruma gelmeyip ailesi falan daha kötü durumda olan insanlar var. Bir şeyler emek ederek geliyorlar ama bizim burada yediğimiz önümüzde yemediğiniz arkamızda da sonuçta o bursu almasakta bir şey kaybetmeyiz yani verilen maaş da harçlık da yine aynı şekilde işte bayramı açlığı aylık gelen harçlık gibi. Mesela burs alması için öğrencinin sadece sınava girmesi yetiyor adını soyadını yazıp sallayıp çıkıyor yani bu kadar yani bursu alıyor. Buda işte yine çocuğu rehavete düşürüyor ve şükür sağlamıyor ya da diğer insanların halinden anlamıyor haksız kazanç oluyor bir nevi bu hani adaletli de görünmüyor. İlerdeki yaşamında da bu etkili olacak yani. Sanki hayatı böyle gidecekmiş gibi

118 düşünüyor artık burada kalanlar sürekli el bebek gül bebek yetiştirildiği için

olayı gibi düşünün yani zannediyor ki hayatı boyunca böyle geçecek yattığı yerden para kazanacak diye düşünüyor. Küçüklüğünden itibaren çocuk (EÇ1).

Devlet bursluluk sınavlarında bir okuldaki her sınıftan 2 kişi kazanıyorsa biri bizim çocuk biri de normal hakkıyla kazanan çocuk. Yani bu bile aslında bana göre olmaması gereken bir şey çünkü çocuk hak etmeden bir şeyler kazanıyor…(KPE8).

Katılımcılardan okul personeli ve çocuklardan bazıları bursluluktan faydalanma hakkının çocuktan çocuğa değiĢkenlik gösterebilmesine rağmen çocukların bursunu kendilerini geliĢtirecek sosyal, kültürel ve akademik faaliyetler için kullanmaları durumunda akademik baĢarılarına da katkı sağlayacağını belirtmektedir:

Burs hakkından yararlanmanın akademik başarıya etkisine değinecek olursak aslında olumlu bir şey hatta eğitime devam eden aile yanında kalan çocuklara göre bir adım öne geçiriyor onları. Çünkü diğer çocuklardan daha fazla harçlıkları oluyor temel ihtiyaçlarının dışında kalan bir ödenek oluyor. Burada çocuğu yönlendirmek lazım çocuğun tabii ki kendi parasının

olması güzel fakat kurumunda olumsuz alışkanlıklara imkan

tanıyabilmesinden kaynaklı olarak kaygıları olabiliyor. Bu konuda eğer süreç iyi yönetilebiliyorsa çocukla açık iletişime dayalı bir ilişki varsa burs faydalı. Yani kendini gidip geliştirebilmesine yönelik kullanabileceği tiyatroya gider, sinemaya gider, kitap alır. Ama gidip sigara alıyor veyahut başka bir şekilde sürekli vaktini boşa harcayacak şekilde parasını harcıyorsa olumsuz etkisi olur (OP1).

Bu bursun olması iyi yandan da kötü yandan da insanlar için daha iyi akademik başarı yönünden olması çok iyi yani misalen dediğimiz gibi insanlar bursu akademik başarısını yükseltmek için kullanabilirler de bu bakımdan alan kişiye göre değişir…(EÇ2).

AraĢtırmaya katılan her kategorideki katılımcılar ise uygulama da bu tip ihtiyaçların kuruluĢ tarafından karĢılanmakla birlikte bursun çocuklar tarafından bu tip ihtiyaçlar için çok nadir olarak kullanıldığını belirtmektedir:

…maddi açıdan maddi ihtiyaçlar kurum tarafından karşılansa da çocukların birikim yapması açısından o para iyi bence (KÇ4).

… bizim burada yediğimiz önümüzde yemediğiniz arkamızda da sonuçta o bursu almasakta bir şey kaybetmeyiz (EÇ1).

… Bursluluktan alınan parayı alıp kullanan çocuk sayısı çok az yani işte test kitabı alıp çözüyor ama genel olarak çocuklar o parayı yiyorlar ya abur cubur alarak yiyorlar ya da kıyafet alarak yiyorlar bunlar zaten kurum tarafından karşılanıyor ama çocuğun ekstra bir durumu oluyor belki de olumsuz alışkanlığı olan bir çocuğun daha fazla yapmasına sebep oluyor mesela sigara içen bir çocuk için bursluluğun gelmesi bir avantaja dönüşüyor çocuk bakış açısında sigaraya daha rahat ulaşabiliyor. Ben genel

119 olarak olumsuz olduğunu düşünüyorum özellikle bir başarı elde edilmeden

kazanılan için söylüyorum bursluluk durumu (KPK12).

Yani 5 sınıfta olan bir çocuk benim oğlum 3 oldu diyelim senin yani bu çocuk ne yapacak yani parayı zaten onlar bakım evlerinde kalmıyorlar mı geziye gittiğinde harçlık veriliyor kıyafet de veriliyor her şey veriliyor yok ben doğru bulmuyorum. O kadar küçük yaşta böyle kolay kazanmaya alışırsa bu çocuğu siz topluma kazandırmazsınız bu çocuğu topluma kazandırmak mümkün değil yani nasıl olsa geliyor der (OP4).

Katılımcı çocuklar EÇ2 ve KÇ2 bursluluğun uygulamadaki Ģeklinin sınava girecek çocukların sınavda stres yapmamasına ve daha rahat olarak sınava odaklanmasına yol açtığını, çocukların kuruluĢ bakımı sonrasındaki hayatlarına birikim yaparak olumlu etki ettiğini, çocukların akademik baĢarı elde etme hedefiyle sınava girmelerinin çocukların akademik baĢarılarına daha fazla olumlu etki edebileceğini ve çocukların bunu deneyimleyerek yaĢamlarına aktarabileceklerini belirtmektedir:

Ben 5 sınıfta girdim 6 sınıfta almaya başladım bursu. misalen yani bir birikimimiz oluyor. Bu birikim üniversiteye gitmeyecek insan için bile kendisinin hayata atılmasına yetecek bir parayla çıkıyorlar bu evlerden bursluluk yani bu bakımdan iyi. Akademik başarıya bir katkısı olmuyor ama yani sonuçta bir birikimi oluyor insanın ona güvenerek de bir şey yapmaya çalışıyor yani insan. Misalen abilerim yurttan çıktıktan sonra burs ile beraber evlerini dizdiler, ev tuttular arkadaşlarıyla beraber yani bu para verilmeseydi bunu yapamazlardı. Burs normalde çalışkan öğrenciye veriliyor yurtta kalanlar adını yazsa bile bunu alabiliyor. Sınav bakımından insanlar rahat giriyor. Yani rahat çözüyor yani çözmek isteyen çözüyor çözmek istemeyen çözmüyor o sınava girip ama diğer insanlar bunu bilmiyor yani bunun olacağı yok yani kendilerinde ondan dolayı onlar daha stresli giriyorlar sınava ama bizde öyle bir sıkıntı olmuyor yani sonuçta. Akademik başarı bakımından olumsuz tabii bu başarıyı arttırmak yerine tam tersine düşürüyor misalen o sınava çalışmıyor çalışmayarak giriyor o sınava ama bir düşünce olsaydı yani akademik başarıyı düşünerek girseydi insan ona çalışarak girer… (EÇ2).

… Burs almayı akademik başarıyla ilgili değil de gelecekle ilgili biriktirilmesi, altına alınması bu anlamda güzel çünkü üniversiteye gidecekler mesela bir arkadaşım da altın alıyor. Üniversitede bana imkanım olur kullanırım gezerim her türlü şeyi sağlarım kendime diye (KÇ2).

… Ama bursu kazanmanın akademik başarıya etkisi bence kesinlikle olumsuz. Mesela kız sınava hiç çalışmıyor. Diyor ki Aman tek parayı düşünüyor diyor ki zaten bir adımı yazıp çıksam da zaten her şekilde gelecek diyor kazanacağız diyor çalışmıyor mesela o sınava çalışsa kendisinin yapabildiğini görüp iyi bir puan aldığını görse derki yani ben yapabiliyorum deyip daha da çalışayım liseyi de daha iyi bir okulda okuyabilirim gibi (KÇ2).

AraĢtırmaya katılan özellikle çocuk olmak üzere, kuruluĢ ve okul personeli katılımcılar bursun mantığı gereği baĢarılı olan çocuklara verilmesi gerektiğini

120

belirtmektedir. Katılımcılar bursluluk sistemi hakkındaki görüĢlerini bursun baĢarısızlık durumunda sonlandırılabileceği, faydalanabilmek için koruma ve bakım altında kalanlar için ayrı bir puan kıstasının veya kuruluĢlar arası ayrı bir kontenjan değerlendirmenin olması gerektiğini ve burstan faydalanmanın çocuğun belirli bir yeterliliğe sahip olduğu lise döneminde olması gerektiği Ģeklinde belirtmektedir:

Burs hakkından yararlanma bence belirli bir düzeyde olmalı. Normal düzeyin biraz altına çekebilirler ama herkesin kazanması biraz saçma yani. Yani bir ders başarısı sınırı olması gerekiyor bence … bu sınav başarısı da kontenjan konularak da olabilir. Mesela Hatay’dan 10 kişi girmiş baraj 70 ya da 65 olmalı mesela 5 kişi alınacak 5 kişi alınmalı bir sınırı olmalı (EÇ3). Bu sistemin de bence çocuk evlerinde yani burada kalanların da bir şey de değerlendirilmeli. Tamam diğerleri kadar yüksek değil de yine bir seviye belirlenmeli bence her neyse 100 200 300 değil de Hani normalde 450 alan herhalde kazanıyor ya hani bir 350 olsa sınırlandırılabilir diye düşünüyorum (KÇ2).

… Onlara da şöyle bir şey getirilebilir kendi aralarında bir puanlama getirerek hiç diğer çocukları karıştırmadan diğerleri 500 alıyorsa sen 300 puan alırsan bursluluğunu alacaksın. Bunlar daha da olumlu etkiler çocuğu. Çocuk diyor ki: ben adımı yazayım çıkayım zaten alacağım ki bana verecekler düşünce bu böyle olduğu sürece biz akademik başarıyı şey yapamayız ya bulamayız yüksek seviyelere getiremeyiz (KPK10).

Burs hakkı, her çocuğa verilmemeli. Başarısızlık durumunda kesileceği bilinse çocukların başarıya daha çok önem vereceğini düşünüyorum. (OP3). Bursun ilkokuldan verilmeye başlanması bence erken oluyor. Liseden başlamalı diye düşünüyorum…(OP4).

AraĢtırmaya katılan katılımcıların ifadelerinden çocuklar açısından iyi niyetle yaklaĢılan bu uygulamanın çocuklara kuruluĢ bakımından bir birikimle ayrılma imkânı sunması bakımından olumlu olmakla birlikte çocukların herhangi bir akademik baĢarı göstermeden bursluluktan faydalanabilmeleri açısından ise akademik baĢarıyı olumsuz etkilediği anlaĢılmıĢtır.

3.6.3. MEB’e Bağlı Özel Okullardan ve Kurslardan Ücretsiz Faydalanma