C) Marmara Bölgesi’nde Faaliyet Gösteren Türk Çeteleri
C.5. Marmara Bölgesi’nde Şekavet Eden Diğer Türk Çeteleri
Mütareke Dönemi’nde Marmara Bölgesi’nde birçok Türk, Laz ve Çerkez çetesi şekavet eylemiş ve bölge halkına mezalim uygulamıştır. 28 Mayıs 1919’da 6 kişilik Arnavut Şuayb Çetesi Tuzla istasyonuna yakın bir mesafede bulunan Avaklı(?) Çorbacı’nın ağılını basmış ve Çorbacı’nın 200 lirasını gasp etmiş, Eyüp Ağa’dan da 100 lira talep etmiştir466. 5 Kasım 1919’da Ömerli kazasının Hüseyinli karyesinden 3 kişi, Arnavut, Laz ve Çerkezlerden müteşekkil 35 kişilik bir çete tarafından dağa
461 BOA, DH-KMS, 61–1/78, Lef: 2, 3, 4; Rüştü’nün ifadesinin alınamadığı ve bunun sebepleri
hakkında bkz, BOA, DH-KMS, 61–1/76, Lef: 2, 3, 4, 5; Rüştü Çetesi hakkında bir başka belge için, bkz, BOA, DUİT, 178/24, Varak: 1, 2, 3.
462 BOA, DH-KMS, 60–2/30, Lef: 3.
463 BOA, DH. MB. HPS, 100/15, Lef: 2; Birinci Divan-ı Harb-i Örfî Reisi de muhakemelerin
gecikmesinin 46 şahsın cinayet evraklarının Divan-ı Harb-i Örfî’ye sevk edilmesinden kaynaklandığını belirtmiştir. Bkz, Aynı Belge, Lef: 5; Rüştü Çetesi efradı yakalandıklarında üzerlerindeki paralara el konulmuştur. Mahkûmlardan bazıları tahliye edilince paralarını geri istemişlerdir. Yetkililer ise mahkûmlardan alınan 8.560 kuruşun merkez livada bulundukları sırada iaşelerine kullanıldığı cevabını vermiştir. Maliye Nezareti ise mahkûmlardan alınan paraların geri iade edilmesinin münasip olacağını bildirmiştir. Bkz, BOA, DH. MB. HPS, 136/31, Lef: 1, 4, 18; Rüştü Çetesi’ne mensup bir kafileden Rizeli Süleyman namında birisi Mülkiye Tevkifhanesi’ne sevk edilirken kaçmıştır. Açılan ateş neticesinde de ölmüştür. Bkz, BOA, DH. EUM, AYŞ, 57/14.
464 BOA, MV, 221/169; Ormanlılı Şeref hakkında bir belge için, bkz, BOA, DH. EUM, AYŞ, 25/1. 465 BOA, MV, 222/210.
kaldırılmıştır467. 14 Mayıs 1921’de Arnavut Rüstem, Çerkez Mehmet ve Yalvaçlı Mehmet çeteleri Köstenbol köyünü muhasara etmiş ve Şerif Ahmet’in hanesini yağmalamışlar, kendisini de dağa kaldırmışlardır468. Rum Müdafaa-i Milliyesi
tarafından da Kuvâ-yı Milliye ile mücadele etmek maksadıyla Çerkez Hamit’e 200 kişilik bir çete kurdurulmuştur. Rum Müdafaa-i Milliyesi, Çerkez Hamit Çetesi’ne 1500 lira para yardımında da bulunulmuştur469. Ayrıca Arnavut Şaban liderliğindeki bir çete de Marmara Bölgesi’nde şekavet etmiştir. Marmara Bölgesi’nde faaliyet gösteren çetelerden bir kısmı yakalanmış ve Divan-ı Harpteki muhakemeleri neticesinde çeşitli cezalara çarptırılmışlardır. Mesela yakalanan Arnavut Şaban müebbet, Arnavut Recep, Arnavut Seydi ve Arnavut Rıfat gibi çeteciler de 3 sene hapis cezasına çarptırılmışlardır470.
8 Ekim 1919’da bir Laz çetesi tarafından Alemdar’da Paşaköylü Dimitri öldürülmüştür471. 27 Haziran 1921’de Rizeli İsmail’in de başında bulunduğu 8 kişilik bir çete İstinye’de bir bakkal dükkânını yağmalamış, bakkal sahibini de yaralamışlardır. Şikâyet üzerine de çetenin yakalanmasın için derhal takibata başlanmış ve neticede Rizeli İsmail’in de içinde bulunduğu çete efradından bazıları yakalanmıştır472. 11 Temmuz 1921’de 30’a yakın mevcutlu bir Laz çetesi Ali Bahadır köyünden Kürt Şaban Ağa’nın hanesini basmışlardır. Daha sonra da Buzhane köyüne saldırmışlardır473. 21 Ağustos 1921’de de Rum ve Lazlardan müteşekkil bir çete Ali Bahadır köyünden Debreli İzzet Bey’i 15.000 lira fidye karşılığında dağa kaldırmışlardır474. 26/29 Eylül 1921’de Karapolat Çetesi avanesiyle birlikte Balıkesir’in Gökgün’den Hacı Mehmet oğlu Hacı Osman’ı darp etmiş, 190 lira ve 30 kuruşunu gasp etmiştir. Çakır oğlu İbrahim’in de bir miktar parasını gasp edip yedi baş beygirini almış ve köyden 1.700 lira hazır etmelerini istemiştir475.
467 BOA, DH. EUM. AYŞ, 24/29. 468 BOA, DH. EUM. AYŞ, 53/90.
469 TİTE, Kutu No: 55, Gömlek No: 69, Belge No: 69. 470 BOA, DUİT, 178/24, Varak: 1, 2, 3.
471 BOA, DH-KMS, 24/60.
472 BOA, DH-KMS, 61–2/25, Lef: 1, 10. 473 BOA, DH-KMS, 61–1/64.
474 BOA, DH-KMS, 61–2/24, Lef: 1, 3, 6, 8. 475 BOA, DH-KMS, 60–3/36, Lef: 5.
Bahsettiğimiz bu çetelerin yanında Adalı Kerim476, İsmail Kaptan477, Kuru İbrahim478, Kuru Ali, Abbas’ın Mehmet, Harhar Ali, Hışır Mehmet, Hüsnü,
Taşköprülü Nuri, Kuru İbrahim ve Kazım gibi çeteler479 Marmara Bölgesi’nde
faaliyet göstermişler, hem Türk halkı hem de Hıristiyan halkına karşı zulümler ika eylemişlerdir.
İstanbul Hükümeti, çetelerin önüne geçilmesi noktasında takibatlar düzenlemiş ve birçok çeteciyi yakalamaya da muvaffak olmuştur. 25 Ekim 1921 tarihli bir belgeye göre Üsküdar ve havalisinde Mehmet oğlu Süleyman, Hasan oğlu Ali, Ahmet oğlu Abdullah, Mahmut oğlu Ahmet, Musa oğlu Ali, Mustafa oğlu Cemal, Satılmış oğlu Şakir, Hüseyin oğlu Mehmet, Çerkez Mehmet, Hakkı Reis, Mehmet oğlu Hüseyin, Laz Ali, Tevfik Çavuş, Mustafa oğlu Murat, Ahmet oğlu Mevlit, Hasan Hüseyin oğlu İsmail, Âdem oğlu Yakup, Rıza oğlu Ragıp, Ahmet oğlu Halit ve Hüseyin oğlu Mustafa adlı çeteciler maiyetleriyle birlikte yakalanmışlardır480.
476 BOA, DH. EUM. AYŞ, 11/10.
477 Bu çetenin Kuvâ-yı Milliye’ye taraftar olduğu hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Kandilli,
Çavuşbaşı, Karanlıkdere, Bozadere ve Değirmendere cihetlerinde icrâyı şekavet eylemiştir. Kandilli’de Ermenilerden bazılarını kaçırıp geri verilmesi karşılığında fidye almıştır. Bkz, BOA,
DH-KMS, 61–2/1.
478 BOA, DH-KMS, 52–2/42. 479 Yüce, Kocaeli Tarih, s. 64.
SONUÇ
Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra Osmanlı topraklarına yönelik işgallerin başlaması Rum ve Ermenileri heyecanlandırmıştır. Rumlar ve Ermeniler “ortak düşman” olarak addettikleri Türk halkına karşı birlik içerisinde hareket etmişlerdir. Rum Patrikhanesi ve Ermeni Patrikliği nihaî hedefleri için birbirlerini desteklemişlerdir. Nitekim Mütareke Dönemi’nde “Megali İdea” hedefi doğrultusunda oluşturulan Rum çetelerinin faaliyetlerine Ermeni çeteleri tarafından da yardım edilmiştir. Rum ve Ermeni çeteleri Marmara Bölgesi’nde Türk halkını imha siyaseti uygulamışlardır. Şehir ve köyleri birer birer basmışlar, kadın-kız, çoluk-çocuk demeden katletmişlerdir. Türk halkını topraklarından göçe zorlamak, boşalan yerlere kendi yandaşlarını iskân ettirmek, bu suretle de Avrupa kamuoyunda bölgedeki Rum nüfusunu Türk unsurdan fazla göstermeye çalışmışlardır.
Mütareke Dönemi’nde Marmara Bölgesi’nde faaliyet gösteren milis kuvvetleri ve müfrezeleri de bölgedeki Rum ve Ermenilerin zulümlerinin önüne geçme gayretlerinin neticesi teşekkül etmiş teşkilatlardır. Karakol Cemiyeti’nin büyük katkısı bulunan bu milis kuvvetleri ve müfrezeleri Marmara Bölgesi’ndeki Rum ve Ermeni çeteleriyle mücadele etmişlerdir. Bölgede Rum ve Ermeni faaliyetlerini en aza indirmek için gayret göstermişlerdir. Yunanlıların bölgedeki faaliyetleri karşısında da azimle mücadele etmiş ve Yunanlılara ciddî kayıplar verdirmişlerdir. Bu milis kuvvetleri ve müfrezeleri çalışmaları boyunca Yunan, Rum ve Ermeni çetelerinin zulümlerinden bıkmış olan Türk unsur tarafından maddî ve manevî birçok destek görmüşlerdir. Bu milis kuvvetleri ve müfrezeleri, Türk olan fakat Türklere zulmeden çetelerle de mücadele etmişlerdir. Milis kuvvetleri ve müfrezeleri Kuvâ-yı Milliye ile de ilişki içerisinde olmuşlar ve Millî Mücadele’nin başarıya ulaşmasında ciddî katkılar sağlamışlardır.
KAYNAKÇA
Arşiv Belgeleri
- Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE) - Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
—Babıâli Evrak Odası (BOA, BEO)
—Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Asayiş Kalemi (BOA, DH. EUM. AYŞ)
— Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Evrak Odası (BOA, DH. EUM. VRK)
— Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Kalem-i Umûmi (BOA, DH. EUM. KLU)
— Dâhiliye Nezareti Mebâni-i Emîriye ve Hapishaneler Müdüriyeti (BOA, DH. MB. HPS)
— Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye MH. (BOA, DH. EUM. MH) — Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi (BOA, DH-ŞFR)
— Dosya Usûlü İradeler Tasnifi (BOA, DUİT)
— Dâhiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye-i Vilâyât Müdüriyeti (BOA, DH. UMVM)
— Dâhiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (BOA, DH. KMS) —Meclis-i Vükela Mazbataları (BOA, MV)
Gazeteler ve Dergiler
‐ Açıksöz ‐ Alemdar ‐ İfham ‐ İkdam ‐ İleri ‐ İrade-i Milliye ‐ İzmir’e Doğru ‐ Peyam‐ Peyam-ı Sabah ‐ Takvim-i Vekâyi ‐ Vakit
‐ Yenigün
‐ Harp Tarihi Vesikaları Dergisi
Kitaplar
‐ Adıvar, Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Özgür Yayınları, İstanbul– 2004.
‐ Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele –Mutlakıyete Dönüş (1918–1919)-, Cilt: 1, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara–1998. ‐ Akyüz, Yahya, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu 1918–1922,
TTK, Ankara–1975.
‐ Apak, Rahmi, İstiklal Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, TTK, Ankara–1990.
‐ Arşiv Belgelerine Göre Balkanlar’da ve Anadolu’da Yunan Mezalimi II Anadolu’da Yunan Mezalimi, Devlet Arşivler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara–1996.
‐ Atatürk, M. Kemal, Nutuk (1919–1927), Yay. Haz: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara–2005.
‐ Atatürk, M. Kemal, Nutuk-Vesikalar-, Cilt: 3, On dördüncü Basım, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul–1973.
‐ Balcıoğlu, Talia, Adapazarı Tarihi ve Coğrafyası, Işıl Matbaası, İstanbul– 1952.
‐ Bayar, Celal, Ben de Yazdım –Millî Mücadele’ye Giriş-, Cilt: 5, Sabah Kitapları, İstanbul–1997.
‐ Bayar, Celal, Ben de Yazdım –Millî Mücadele’ye Giriş-, Cilt: 6, Sabah Kitapları, İstanbul–1997.
‐ Bayar, Celal, Ben de Yazdım –Millî Mücadele’ye Giriş-, Cilt: 7, Sabah Kitapları, İstanbul–1997.
‐ Belen, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, Başbakanlık Basımevi, Ankara–1973. ‐ Beyatlı, Yahya Kemal, Siyasî ve Edebî Portreler, Baha Matbaası, İstanbul–
1976.
‐ Bıyıklıoğlu, Tevfik, Trakya’da Millî Mücadele, Cilt: I, Üçüncü Basım, Ankara–1992.
‐ Cebesoy, Ali Fuat, Kuva-yı Milliye’nin İç Yüzü, Temel Yayınları, İstanbul– 2002.
‐ Cebesoy, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, İstanbul– 2000.
‐ Criss, Bilge, İşgal Altında İstanbul, İkinci Basım, İletişim Yayınları, İstanbul–1994.
‐ Çelebi, Mevlüt, Millî Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara–2002.
‐ Çukurova, Bülent, Kurtuluş Savaşı’nda Haberalma ve Yeraltı Çalışmaları, Ardıç Yayınları, Ankara–1994.
‐ Dönmez, Cengiz, Millî Mücadele’ye Karşı Bir Cemiyet: İngiliz Muhipleri Cemiyeti, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara–1999.
‐ Ertürk, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, Hazırlayan: Samih Nafiz Tansu, Nurgök Matbaası, İstanbul–1957.
‐ Gökbel, Asaf, Millî Mücadele’de Aydın, Coşkun Matbaası, Aydın–1964. ‐ Gökbilgin, M. Tayyip, Millî Mücadele Başlarken, Cilt: II, TTK, Ankara–
1965.
‐ Güler, Ali, İşgal Yıllarında Yunan Gizli Teşkilatları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara–1988.
‐ Güner, Zekai, Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1 Aralık 1918–13 Mayıs 1920), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara–1998.
‐ Hiçyılmaz, Ergun, Kaldırın Şafakları İpsiz Recep, (Yayınevi ve Tarih Yok).
‐ Jaeschke, Gotthard, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Çev: Cemal Köprülü, TTK, Ankara–1991.
‐ Jaeschke, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918–11 Ekim 1922), TTK, Ankara–1989. ‐ Kalkavanoğlu, İlyas Sami, Millî Mücadele Hatıralarım, Ekicigil Yayınevi,
İstanbul–1957.
‐ Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt: 1, İkinci Basım, TTK, Ankara–1986.
‐ Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt: 2, TTK, Ankara–1968.
‐ Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, Cilt: 3, Emre Yayınları, İstanbul–1995. ‐ Karaçam, Nazif, Ulusal Kurtuluş Savaşında Trakya, (Yayım Yeri ve Tarih
Yok).
‐ Kazmaz, Süleyman, İpsiz Recep, Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, Ankara–1996.
‐ Mevlanzade Rıfat, İttihat Terakki İktidarı ve Türkiye İnkılâbının İç Yüzü, Yedi İklim Yayınları, İstanbul–1993.
‐ Müderrisoğlu, Alptekin, Kurtuluş Savaşı’nın Malî Kaynakları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara–1990.
‐ Özalp, Kazım, Millî Mücadele 1918–1920, Cilt: 1, TTK, Ankara–1985. ‐ Özdemir, İlter, Yahya Kaptan, Körfez Gazetesi Yayınları, Gebze–1977. ‐ Özel, Sabahattin, Millî Mücadele’de İzmit-Adapazarı ve Atatürk, Derin
Yayınları, İstanbul–2005.
‐ Özkan, Hülya, İstanbul Hükümetleri Karşıtı Faaliyetleri (4 Mart 1919–16 Ekim 1920), Genelkurmay Basımevi, Ankara–1994.
‐ Öztüre, Avni, İzmit Tarihi –Nikomedia Yöresindeki Yeni Bulgularla-, Çeltüt Matbaası, İstanbul–1981.
‐ Selek, Sabahattin, Millî Mücadele –Ulusal Kurtuluş Savaşı-, Cilt: 1, Ağaoğlu Yayınevi, İstanbul–1970.
‐ Serez, Mehmet, Atatürk ve Millî Mücadele’de Tekirdağ, Tekirdağ Valiliği Yayınları, Tekirdağ–2004.
‐ Simavi, Lütfi, Osmanlı Sarayı’nın Son Günleri, Hürriyet Yayınları, İstanbul-ty.
‐ Sofuoğlu, Adnan, Kuvâ-yı Milliye Dönemi’nde Kuzeybatı Anadolu (1919– 1921), Genelkurmay Basımevi, Ankara–1994.
‐ Sofuoğlu, Adnan, Millî Mücadele Dönemi’nde Kocaeli, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara–2006.
‐ Sonyel, R. Salahi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt: I, Üçüncü Basım, TTK, Ankara–1995.
‐ Şapolyo, Enver Behnan, Kuvâ-yı Milliye Tarihi Gerilla, Yıldız Matbaacılık, Ankara–1957.
‐ Şehidoğlu, Süreyya, Millî Mücadele’de Adapazarı-Bolu, Düzce-Hendek ve Yöresi Ayaklanmaları, Bilgi Basımevi, Ankara–1970.
‐ Taner, Nuri, Yalova’da Millî Mücadele 1920–1922 Günlüğü, Ortipa Yayıncılık, İstanbul–1996.
‐ Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: 1, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul–1991.
‐ Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: 3, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul–1991.
‐ Temel, Mehmet, İşgal Yıllarında İstanbul’un Sosyal Durumu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara–1998.
‐ Tevetoğlu, Fethi, Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, İkinci Basım, TTK, Ankara–1991.
‐ Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler Mütareke Dönemi 1918– 1922, Cilt: 2, İletişim Yayınları, İkinci Basım, İstanbul–2003.
‐ Türk İstiklal Harbi I Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Üçüncü Basım, Genelkurmay Yayınları, Ankara–1999.
‐ Uras, Şükrü, Yahya Kaptan, Akba Yayınevi, İstanbul–1968.
‐ Yalkın, M. Razi, Bulgar Sadık, Anlatan: M. Sadık Poğda, İkinci Basım, Gün Basımevi, İstanbul–1944.
‐ Yalkın, M. Razi, Hazırlayan: Serpil Sürmeli, Bir Türk Casusunun Mütareke Hatıraları, Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Erzurum–2007.
‐ Yönsel, Agâh-Şemsettin Arıkan, Karamürsel, Yayım Yeri ve Tarih Yok. ‐ Yüce, Rifat, Kocaeli Tarih ve Rehberi, Türk Yolu Matbaası, İzmit–1945. ‐ Zürcher, Eric Jan, Millî Mücadele’de İttihatçılık, İletişim Yayınları,
İstanbul–2003.
Makaleler
‐ Adnan Sofuoğlu, “Anadolu Üzerindeki Yunan Hedefleri ve Mütareke Dönemi Fener Rum Patrikhanesinin Faaliyetleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: X, sayı 28, Mart–1994.
‐ Ahmet Emin Yaman, “Anadolu’da Kongre Kararlarında Silahlı Direniş Güçlerinin Malî Finansmanı ile İlgili Hükümler”, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 1, Mayıs–1988.
‐ Azmi Nihat Erman, “Millî Mücadele Döneminde Kocaeli Bölgesinde Çeteler”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 70, Kasım–2002.
‐ Cevdet Küçük, “Millî Mücadele”, İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt: 30, İstanbul–2005.
‐ Cevdet Yakup Baykal, “İstiklal Harbi’nin İlk Şehidi: Yahya Kaptan”, Tarih ve Coğrafya Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, 1959.
‐ Doğan Ersoy, “Alaşehir Kuva-yı Milliye Hareketi’nin Malî Kaynakları”, Millî Mücadele’de Alaşehir Kongresi (6–25 Ağustos 1919), Anadolu Matbaacılık, İzmir–1988.
‐ Dursun Gök, “Türk-Yunan İlişkileri ve Megali İdea”, Selçuk Üniversitesi Ata Dergisi, Sayı: 8, Konya–1998.
‐ Ertuğrul Zekai Ökte, “Yunanistan’ın İstanbul’da Kurduğu Gizli İhtilal Cemiyeti: Kordus”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 40, Ocak–1971. ‐ Fahri Can, “Birinci Dünya Savaşı’ndan Sonra İlk Millî Kuvvet Nasıl
‐ Fahri Can, “Birinci Dünya Savaşı’ndan Sonra İlk Millî Kuvvet Nasıl kuruldu?”, Yakın Tarihimiz, Cilt: 1, (Yayım Yeri ve Tarih Yok).
‐ Fahri Can, “Karakol Cemiyeti Nasıl kurulmuştu?”, Yakın Tarihimiz, Cilt: 4, (Yayım Yeri ve Tarih Yok).
‐ Fahri Can, “Kurmay Albay Bakkal Todori’nin Hikâyesi”, Yakın Tarihimiz, Cilt: 2, (Yayım Yeri ve Tarih Yok).
‐ İhsan Birinci, “İpsiz Recep Çetesi”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 2, Cilt: 2, Sayı: 10, 1 Kasım 1966.
‐ İhsan Birinci, “Millî Mücadele İçin Kurulan Cemiyet ve Çeteler”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 7, Cilt: 2, Sayı: 9, 1 Ekim 1971.
‐ İhsan Birinci, “Millî Mücadele İçin Kurulan Cemiyet ve Çeteler–2”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 7, Cilt: 2, Sayı: 10, 1 Kasım 1971.
‐ İhsan Birinci, “Yahya Kaptan–2”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 14, Cilt: 1, Sayı: 2, 1 Şubat 1978.
‐ Mehmet Okur, “İtilaf Devletleri’nin İstanbul’daki Faaliyetleri, Osmanlı Hükümetleri Üzerindeki Baskıları ve Hükümetlerin Tutumu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XIX, Sayı: 57, Kasım–2003.
‐ Mehmet Okur, “Millî Mücadele Dönemi’nde Fener Rum Patrikhanesinin ve Metropolitlerin Pontus Rum Devleti Kurulmasına Yönelik Girişimleri”, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 29–30, Mayıs-Kasım 2002.
‐ Metin Ayışığı, “Bir Askerî Mahkeme: İstanbul Birinci Divânı Harbi Örfîsi”, Yedinci Askerî Tarih Semineri Bildirileri, Cilt: 1, Genelkurmay Yayınları, Ankara–2000.
‐ Mucize, Ünlü, “Mütareke Yıllarında İstanbul Merkezli Pontusçu Faaliyetler”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 2004–2.
‐ Osman Akandere, “11 Nisan 1920 (1336) Tarihli Takvim-i Vekâyi’de Kuvâ-yı Milliye Aleyhinde Yayınlanan Kararlar”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 12, Sayı: 24, Ankara–2003.
‐ Rahmi, Çiçek, “Millî Mücadele’de Ermeni-Rum-Yunan İttifakı’nın Anadolu Basınındaki Yankıları”, Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 3, Cilt: 2, Sayı: 6, Kasım 1990.
‐ Şevket Rado, “Birinci Umumî Harpte ve Mütareke Günlerinde İstanbul”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 7, Cilt: 1, Sayı: 2, 1 Mart–1971.
‐ Şevket Rado, “Mütareke Günlerinde İstanbul”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 7, Cilt: 1, Sayı: 3, 1 Nisan–1971.
‐ Şevket Rado, “Mütareke Günlerinde İstanbul”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 7, Cilt: 1, Sayı: 4, 1 Mayıs 1971.
Tezler
‐ Alkan, Hakan, Tarihsel Süreç İçerisinde Fener Rum Patrikhanesi ve Türkiye, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara–1996.
‐ Atalay, Bülent, Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Siyasî Faaliyetleri 1908–1923, Yayınlanmış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul–2001.
‐ Başer, Edip, Mütareke’den Sonra İstanbul Hükümetleri ve Trakya Politikaları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara–2000.
‐ Bayın, Bilgen, Millî Mücadele Dönemi’nde Edirne 1918–1922, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne–2005.
‐ Çam, Yusuf, Millî Mücadele’de İzmit Sancağı, Yayınlanmış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara–1991.
‐ Erdem, Ş. Can, Sadrazam Damat Ferit Paşa, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul–2002.
‐ Erdöl, Neşe, Mondros’tan Samsun’a İstanbul’un Ekonomik, Sosyal, Kültürel Durumu ve Mustafa Kemal Paşa (30 Ekim 1918–19 Mayıs 1919), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İstanbul–2003.
‐ Hülagu, Orhan, Millî Mücadele Dönemi’nde Bursa ve Havalisi (1918– 1922), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul–1994.
‐ Karabucak, Hakan, Millî Mücadele’de İvrindi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir–2002. ‐ Ortak, Şaban, Millî Mücadele’de İzmit Mutasarrıfı Ali Suat Bey ve
Faaliyetleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Erzurum–1998.
‐ Özel, Turgut, Kocaeli Yarımadası’nda Millî Mücadele ve Yahya Kaptan, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul–1996.
‐ Toker, Hülya, Mütareke Dönemi’nde İstanbul Rumları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara–2004.
‐ Turan, Bünyamin, İzmit Livası’nda Yunan Mezalimi (1920–1921), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya–1996.
‐ Yetim, Fahri, Millî Mücadele Dönemi’nde Mitingler 1918–1920, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir–1994.
‐ Yıldıztaş, Mümin, Mütareke Dönemi’nde Suç Unsurları ve İstanbul Hapishaneleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul–1997.
EKLER
EK–1
BOA, DH. EUM. AYŞ, 41/3, Lef: 4.
İpsiz Recep Reis’in, İstanbul Hükümeti tarafından, hükümete başkaldırmakla suçlandığı ve tenkil edilmesi için Binbaşı Lütfi Bey kumandasında Kemal Reis gambotunun Kefken’e gönderildiği hakkında bir belge.
EK–2
BOA, DH. EUM. AYŞ, 15/42, Lef: 7.
Rumların çete hareketlerini görmezden gelen Yunanlıların, Türk halkını komite teşkil edecekleri bahanesiyle tevkif etmeye kalkıştıkları hakkında bir belge.
EK–3
BOA, DH-KMS, 60–2/31, Lef: 4.
Istranca ve havalisinde icra-yı şekavet eyleyen Rüştü Çetesi’nin 28 Nisan 1921’de Karaburun’a gelerek Yeniköy’e ahalisinde 187 lira alması müteakibinde Kunduracı Espro İstanbul’a gelmiş ve doğruca Patrikhane’ye gitmek suretiyle durumu ihbar etmiş ve nihayetinde Yunan Sefarethanesi ile Patrikhane’nin işbirliği ve desteğiyle Boğazköylü Bahari kumandasında bir çete vücuda getirilmiştir. Bu husustaki belgeden bir kısım.
EK–4
BOA, DH-KMS, 60–2/30, Lef: 3.
Yakalanan çete reisi Rüştü’nün şifahi ifadesine göre; Tarabya, Büyükdere ve Yenimahalle Rumlarının hafi çete teşkilatı vücuda getirdiğini ve çetenin başına da Yunan Süvari Binbaşısı olan Apostol getirildiği hakkında bir belge.
EK–5
BOA, DH-KMS, 60–2/58, Lef: 10.
Rum ve Ermeni çetelerinin, Yunan-İngiliz desteğiyle yürüttüğü kışkırtma faaliyetleri neticesinde Rumlar, mesela, Kemerburgaz’da “biz burada hükümet ve jandarma istemeyiz, ya siz çekilip gidiniz veyahut biz sizi çekilmeye mecbur edeceğiz” diyecek kadar yüreklendiklerini gösterir belge.
EK–6
BOA, DH. EUM. AYŞ, 41/35, Lef: 12.
Karabıyık Dimitri Çetesi, Trakya Bölgesi’nde uyguladığı katliam boyunca Patrikhane tarafından desteklenmiştir. Nitekim yakalandığında, üzerinden çıkan bazı evraklarda Keşan Metropolitliği’nin mührü resmiyesi bulunmuştur. Bu belge Keşan Metropoliti’nin Dimitri’ye hitaben “Sevgili evladım Dimitri! Keşan metropolitliğine gelesin ve geniş geniş konuşalım Keşan’da” dediği belgedir.
EK–7
BOA, DH-KMS, 60–2/51, Lef: 2.
Istranca civarındaki Rum çeteleri’nin Yunan Hattı Fasıl Kumandanlığı tarafından iaşe edildiğini gösterir bir belge.