Marmara Bölgesi

Yönetim Yapısı

Genel olarak ülke ölçeğinde değerlendirildiğinde sayı olarak en çok kırmızı et iĢletmesi Marmara ilinde bulunmaktadır. Bunların önemli bir bölümü de Ġstanbul ilinde faaliyet göstermektedir. Ġstanbul ilinde çok sayıda iĢletme olmasına karĢılık bunlardan büyük ölçekli 6 iĢletme ile görüĢme yapılmıĢtır. Ġlde anket yapılan iĢletmelerinin dördü anonim Ģirket ikisi ise limitet Ģirket yapısındadır. Bursa ve Bilecik ilindeki birer iĢletme anonim Ģirket yapısında olup Balıkesir ilindeki iki iĢletme de limitet Ģirket yapısındadır.

Firmaların Ġzlediği Stratejiler

Marmara bölgesindeki iĢletmelerin tamamına yakını pazar payını artırma, büyüme ve kârlılık stratejisi üzerinde çalıĢtıklarını belirtmiĢlerdir. Bölgedeki büyük ölçekli firmaların stratejilerinin baĢında ise imaj, personele yönelik uygulamalar ve kalite konuları gelmektedir. Bu stratejilerin uygulanmasındaki en önemli neden özellikle Ġstanbul ilindeki firmaların ulusal boyutta faaliyet gösteren ve markalaĢmıĢ iĢletmeler olmasıdır.

Üretim

Marmara bölgesindeki iĢletmeler Ege bölgesinde olduğu gibi tamamen tüketici ürünleri üzerine yoğunlaĢmıĢlardır. Buradan hareketle Türkiye‟de kırmızı et sektöründe tüketici ürünlerinin ağırlıklı olarak Marmara ve Ege bölgelerinde üretildiği, Anadolu bölgelerinde ise ağırlıklı olarak karkas et üretimi gerçekleĢtirildiği tespit edilmiĢtir. Tüketici ürünlerinin yoğun olduğu Marmara bölgesinde büyük ölçekli karkas et üreticileri de bulunmaktadır. Bu iĢletmeler diğer firmalara hammadde tedarik etmektedir. Bursa, Bilecik illerindeki iĢletmeler ile Balıkesir ilindeki iĢletme sadece karkas et üretmektedir. Ġstanbul ilinde de bir adet karkas et üreten büyük ölçekli bir firma bulunmaktadır.

Marmara bölgesindeki iĢletmeler Ege bölgesindeki iĢletmelerde olduğu gibi makine ve ekipman olarak modern bir yapı arz etmektedirler. Bölgedeki iĢletmeler gerek karkas et ve gerekse Ģarküteri ürünleri üretiminde büyük ölçekli, ulusal boyutta tanınan ve ürünlerini pazarlayan firmalar oldukları için modern teknolojiyi bünyelerinde barındırmaktadırlar.

Bölgedeki iĢletmelerin yapıları incelendiğinde genellikle kurulu kapasiteleri büyük iĢletmeler oldukları ve tam kapasite ile çalıĢtıkları görülmektedir. Sadece Ġstanbul ilinde karkas et üretimi yapan firma %50 kapasite ile çalıĢmasına karĢılık, yıllık üretim miktarı 15000 ton/yıl‟dır. Bunun yanında Bilecik ilindeki karkas et üreten firma da yıllık 15000ton/yıl üretim yapmakta ve tam kapasite ile çalıĢmaktadır.

Balıkesir ilindeki firmalar bölgedeki diğer iĢletmelere göre küçük ölçekli iĢletmeler olup kurulu kapasiteleri 500 ton/yıl ile 1000 ton/yıl arasında olmasına karĢılık bu iĢletmelerde tam kapasite ile çalıĢmaktadır.

ĠĢletmelerin hammadde temini incelendiğinde bölgedeki iĢletmelerin beĢi hammadde ihtiyacının tamamını üreticilerden karĢılamaktadır. Ġstanbul illindeki iki firma hammadde temininin %70‟ini kendi çiftliklerinden karĢılamaktadır. Genel olarak incelendiğinde ise bölgede üreticilerden temin edilen hammadde oranı %61‟dir (Çizelge 6.7). Bölgede Ġstanbul ilinde bulunan firmalardan biri hammadde ihtiyacının tamamını aracı Ģahıslardan temin etmektedir.

Çizelge 6.7. Marmara Bölgesinde Hammadde Temini

Hammadde temini Oran (%)

Kendi üretimi 17,0

Üreticiler 61,0

Aracı Ģahıs 9,0

Aracı firma 13,0

Toplam 100.0

Bölgedeki bazı firmalar kırmızı eti kendi kesimleri yanı sıra, diğer firmalardan karkas et olarak da temin etme yoluna gitmektedirler. Bu firmalar genellikle Ģarküteri ürünleri üreten firmalardır.

Bölgedeki iĢletmelerin üç adedi dıĢındakiler tamamıyla iç piyasaya ürün sunmaktadırlar. Bu üç firmadan bir tanesi %2 kapasiteyle fason, diğerleri ise %20 ve %70 kapasiteyle fason olarak çalıĢmakta üretimlerinin geri kalanını iç piyasaya

sunmaktadırlar. Ġstanbul ilinde bulunan bir firma üretimlerinin %20‟lik kısmını, kendi Ģirket grubuna bağlı iĢtiraklere üretim yapmak suretiyle fason üretimde bulunmaktadır.

Üretimde dikkate edilen kriterler incelendiğinde genellikle iĢletmeler ilk sırada piyasa talebinin olduğunu vurgulamıĢlardır. Bölgedeki iĢletmelerin üretimde dikkat ettikleri ikinci en önemli kriter ise stok durumudur. Özellikle Ġstanbul ilindeki firmaların çoğu bu iki faktörü ön planda tutmaktadırlar. Bu iĢletmeler genellikle Ģarküteri ürünleri ürettiklerinden ve sipariĢ üzerine çalıĢtıklarından dolayı kendilerine gelen talep doğrultusunda hareket etmektedirler. ġarküteri ürünlerinin uzun süre depolarda saklanması da ürün kalitesinin bozulmasına neden olduğu için stok durumu firmalar için ikinci en önemli kriter olarak vurgulanmıĢtır. Bölgedeki iĢletmeler genellikle büyük ölçekli ve ulusal boyutta tanınan firmalar oldukları için bu iki kritere ek olarak hijyen ve müĢteri memnuniyetine de önem verdiklerini belirtmiĢlerdir.

Fiyatlandırma

Bölgedeki iĢletmeler fiyatlandırma stratejisi olarak genellikle maliyete dayalı fiyatlandırma ile birlikte rekabet fiyatlandırmasını da uyguladıklarını belirtmiĢlerdir. Üretilen ürünlerin tüketicilere yönelik olması ve iĢletmelerin ulusal boyutta ürünlerini pazarlamaları nedeniyle tek bir fiyatlandırma stratejisi izlemenin yetersiz olacağını belirtmiĢlerdir. Özellikle zincir market perakendecileri de rekabetin yoğun olmasından faydalanarak bazen iĢletmeleri maliyetlerinin altında fiyat belirlemelerine zorlamaktadırlar. Bazı iĢletmeler bunun yanı sıra belirli dönemlerde talebe göre de fiyatlandırma stratejisi uyguladıklarını belirtmiĢlerdir.

Tutundurma

Marmara bölgesindeki firmalardan özellikle karkas et üretiminde bulunanlar tutundurma faaliyetinde bulunmadıklarını belirtmiĢlerdir. Bölgedeki ve özellikle Ġstanbul ilindeki büyük ölçekli bir firma ulusal çapta televizyon, dergi ve gazete reklamları gibi büyük ölçekli tutundurma faaliyetinde bulunmaktadır. Diğer iĢletmeler genellikle yerel tv, radyo ve gazetelerde reklam yöntemini uygulamaktadırlar. Bu firmaların tercih ettikleri ve sık kullandıkları bir yöntemde mağaza içi tadım panelleridir.

Bölgedeki iĢletmelerden özellikle karkas et üretiminde bulunanların araĢtırma ve geliĢtirme faaliyetinde bulunmadıkları kaydedilmiĢtir. Diğer beĢ firma özellikle Ġstanbul

ilinde bulunan ve tüketici ürünleri üretmekte olanlar araĢtırma ve geliĢtirme faaliyetinde bulunduklarını belirtmiĢlerdir.

Firmalar marka olarak genellikle Ģirket isimleriyle aynı olan markaları kullanmaktadırlar. Bu markalarda genellikle ulusal bazda tanınan markalardır. Bu firmaların oldukça eski olmaları ve Ģirket isimleriyle tanınmaları nedeniyle ürün çeĢitlerinde farklı marka kullanımını tercih etmemektedirler.

Bölgedeki iĢletmelerden sekiz adedinde ISO 9001 kalite güvence belgesinin bulunduğu tespit edilmiĢtir. Sadece Balıkesir ilindeki iki firmada ISO 9001 belgesi bulunmamaktadır. Bunun nedeni olarak bu iĢletmelerin küçük ölçekli olup bölgesel çapta üretimde bulundukları gösterilebilir. Ġstanbul ilindeki altı firma ile Bilecik ilindeki firma ile toplam yedi firma HACCP sistemini de uygulamaktadırlar. Balıkesir ve Bursa illerindeki toplam üç firmanın bu sistemi uygulamadıkları tespit edilmiĢtir. Bu da Marmara bölgesindeki iĢletmelerin diğer bölgelere göre daha geliĢmiĢ yapıda olduklarını göstermektedir.

Dağıtım

Marmara bölgesinde de Ege bölgesinde olduğu gibi doğrudan satıĢ en önemli dağıtım kanalı olarak ortaya çıkmıĢtır (Çizelge 6.8). Hatta bölgedeki üç firma sadece bu yöntemle ürünlerinin dağıtımını gerçekleĢtirdiklerini belirtmiĢlerdir.

Çizelge 6.8. Marmara Bölgesinde Kırmızı Et Dağıtım Sistemi

Dağıtım Oran (%) Firma-doğrudan satıĢ 80 Firma-toptancı-perakendeci 60 Firma-perakendeci 30 Firma-kasap 20 Firma-komisyoncu-toptancı-perakendeci 10

Doğrudan satıĢ yöntemini genellikle firmaların bayileri gerçekleĢtirmektedir. Bir firmanın ise ayrı bir organizasyon olarak dağıtım Ģirketi bulunmaktadır. Doğrudan satıĢtan sonra tercih edilen ikinci dağıtım kanalı ise toptancı üzerinden ürünü perakendecilere ulaĢtırmaktır. Ulusal boyutta çalıĢan firmalar bu yöntemle ürünlerinin dağıtımını gerçekleĢtirmektedirler.

Bölgedeki iĢletmelere ait kapasite kullanımı, hammadde temini ve ürünleri pazarlamada kullandıkları dağıtım kanalları Çizelge 6.9‟da özet olarak verilmiĢtir.

Çizelge 6.9. Marmara Bölgesindeki ĠĢletmelerde Kapasite Kullanımı, Hammadde Temini ve Dağıtım Kanalları

Ġller Kapasite Kullanımı

Hammadde Temini Dağıtım

Bursa 11 ton/gün Üretici Perakendeci+Kasap

Bilecik 41 ton/gün Üretici Toptancı+Perakendeci+

Komisyoncu +Doğrudan SatıĢ Balıkesir 0,2-2,7

ton/gün Üretici Toptancı+Perakendeci+Doğrudan SatıĢ

Ġstanbul 5-96 ton/gün Kendi

ĠĢletm.+Üretici+Aracı ġahıslar+Diğer Firmalar Toptancı+Perakendeci+ Komisyoncu+Kasap+Doğrudan SatıĢ Pazarlama Stratejileri

Marmara Bölgesinde iĢletmelerin büyük çoğunluğu hem üretim hem de müĢteri odaklı iĢletmeler iken, sadece bir iĢletme tamamen üretim odaklı, iki iĢletme ise tamamen müĢteri odaklı iĢletmelerdir. ĠĢletmelerin tamamı için marka imajı çok önemlidir. ĠĢletmelerin tamamı hedef pazara etkin bir Ģekilde ulaĢırlarken, sadece üç adedi hedef pazara ulaĢmada bazen sorunlar yaĢamaktadırlar. Bölgedeki iĢletmelerin çoğu ekonomik ve aynı zamanda da kaliteli ürünler üretmektedirler. Üç iĢletme yüksek kaliteli ürünler üretirken, bir iĢletme sadece ekonomik ürünler üretmektedir. ĠĢletmelerden üç adedi tamamen satıĢ ağırlıklı üretim yaparken, dört adedi tamamaen pazarlama yönetimi ağırlıklı ve diğer dört adedi de hem pazarlama yönetimi ve hem de satıĢ ağırlıklı üretim yaptıklarını belirtmiĢlerdir. ĠĢletmelerden sadece üç adedinde hiç pazarlama araĢtırması yapılmazken, beĢ iĢletmede düzenli, iki iĢletmede ise dönemsel olarak pazarlama araĢtırması yapılmaktadır. Bölgedeki iĢletmelerin büyük çoğunluğunda yeni ürün geliĢtirme faaliyetleri yüksek iken, iki iĢletmede düĢük ve iki iĢletmede orta düzeydedir. Dört iĢletmede tutundurma faaliyetleri düĢük düzeyde iken, beĢ iĢletmede orta düzeydedir. Sadece bir iĢletme tutundurma faaliyetlerinde bulunmamaktadır. ĠĢletmelerin ikisi dıĢında tamamı bölgesel dağıtımın yanında, ulusal ve uluslar arası dağıtım yapmaktadırlar. Sadece iki firma bölgesel dağıtım yapmaktadır. Üç iĢletmede düzenli olarak pazarlama planı yapılırken, üç iĢletmede pazarlama planı yapılmamaktadır. Diğer beĢ iĢletme de orta düzeyde pazarlama planı yapılmaktadır.