Ege Bölgesi

Yönetim Yapısı

Ege bölgesinde sayı olarak en çok kırmızı et iĢletmesi Afyon ilinde bulunmaktadır. Ġldeki dokuz firmanın ikisi anonim Ģirket yapısında olup diğerleri limitet Ģirkettir. Ġzmir ilinde ise iki adet büyük ölçekli anonim Ģirket kırmızı et sektöründe faaliyet göstermektedir. Bölgede birer adet Kütahya ve UĢak illerinde küçük ölçekli limitet Ģirket yapısında kırmızı et firması bulunmaktadır.

Firmaların Ġzlediği Stratejiler

Ege bölgesindeki firmalar Ġç Anadolu bölgesindeki firmalar gibi birçok stratejiyi izlemektedir. Afyon ilindeki firmaların genel olarak öncelikle üzerinde yoğunlaĢtığı konu kârlılık ile birlikte pazar payını artırarak büyümek olarak ortaya çıkmıĢtır. Bunun en önemli nedeni bu ildeki firmaların genel olarak küçük ölçekli olmasıdır. Buna karĢılık birçok firma da ulusal boyutta ürünlerini pazarlamakta ve tanınan markalar haline gelmektedirler. Ġzmir ilindeki firmalar hem bölgesel anlamda hem de ulusal anlamda önemli iĢletmeler olduğu için baĢta kalite ve imaj olmak üzere tüm stratejiler üzerinde yoğunlaĢmaktadırlar. Günümüz modern pazarlama anlayıĢında bu iki kriter daha fazla önem arz etmektedir.

Üretim

Ege bölgesindeki iĢletmeler Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Ġç Anadolu bölgelerinde bulunan iĢletmelere göre daha farklı yapıda olup tamamen tüketici ürünleri üzerine yoğunlaĢmıĢlardır. Bölgede özellikle Afyon ilindeki iĢletmeler sucuk, salam ve sosis ürünleri üzerine yoğunlaĢmıĢlardır. Ġldeki dört iĢletme ise sadece sucuk üretmektedir. Bunda en önemli etken ise Afyon ilinde üretilen sucukların meĢhur olmasıdır. Ġlde ulusal bazda tüketici tarafından tanınan üç adet marka bulunmaktadır.

Bölgedeki en büyük iki iĢletme Ġzmir ilinde üretim faaliyetinde bulunmaktadır. Bunlar geniĢ ürün yelpazesiyle tüm pazara ürün sunmaktadırlar. Kütahya ve UĢak illerindeki iĢletmeler küçük ölçekli olup ağırlıklı olarak sucuk üretmektedirler.

Ege bölgesindeki iĢletmeler makine ekipman olarak modern bir yapı arz etmektedirler. Özellikle sucuk, salam, sosis vb. ürünlerin üretimi ve paketlemesi yapıldığı için modern teknoloji birçok firmada bulunmaktadır.

Bölgede iĢletme yapılarına bakıldığında özellikle Afyon ilinde uzmanlaĢmaya gidildiği görülmektedir. Bazı iĢletmelerin kapasitesi düĢük olarak gözükse bile tek bir ürün ürettiği için önemli bir pazara hitap etmektedirler. Afyon ilinde iki firmanın kapasitesi 1000 ton/yıl‟ın altında olmasına karĢılık diğer yedi iĢletme bu kapasitenin üstünde çalıĢmakta olup, en büyük iĢletmenin kapasitesi 7000 ton/yıl‟dır. Kullanılan kapasitelere bakıldığında 3300 ton/yıl ile tam kapasite çalıĢan firmanın yanında %10-25 kapasiteyle çalıĢan firmalarda bulunmaktadır. Ortalama olarak bakıldığında ilin toplam kapasite kullanım oranı %54‟tür. Ġzmir ilindeki Türkiye‟nin en büyük et entegre tesislerinden birisi olan iĢletmenin kapasitesi 30 000 ton/yıl olup tam kapasiteyle çalıĢmaktadır. Ġldeki diğer iĢletme yıllık 100 bin ton kapasiteye sahip olmasına karĢılık mevcut pozisyonlarında değiĢiklik yapılması planlandığı için oldukça düĢük kapasiteyle çalıĢmaktadırlar. UĢak ilindeki iĢletme tam kapasiteyle, Kütahya ilindeki iĢletme ise %75 kapasiteyle çalıĢmaktadır.

Hammadde temini incelendiğinde bölgedeki illerden Afyon‟daki bir iĢletme hammadde ihtiyacını tamamen kendi çiftliğinden karĢılamaktadır. Bölgedeki iĢletmelerden üç tanesi hammadde ihtiyacının tamamını üreticilerden karĢılamaktadır. Genel olarak incelendiğinde ise bölgede üreticilerden temin edilen hammadde oranı %66,5‟dir (Çizelge 6.4). Bölgede aracı Ģahısların ve firmaların oranı oldukça düĢük seviyededir. Bunun en önemli nedeni Ege bölgesindeki hayvancılık iĢletmelerinin modern yapıda olmaları ve pazara yönelik üretimde bulunmalarıdır.

Çizelge 6.4. Ege Bölgesinde Hammadde Temini

Hammadde temini Oran (%)

Kendi üretimi 17.3 Üreticiler 66.5 Aracı Ģahıs 13.1 Aracı firma 3.1 Toplam 100.0

Bölgedeki iĢletmelerin üç adedi dıĢında kalan tümü tamamıyla iç piyasaya kendi markasıyla ürün sunmaktadır. Afyon ilindeki iĢletmelerden sadece biri %25 kapasiteyle fason çalıĢtığını belirtmiĢtir. UĢak ilindeki tek iĢletme de %20 oranında fason üretimde bulunduğunu ifade etmiĢtir. Bölgedeki iĢletmelerden sadece Ġzmir ilindeki firma ihracat yapmakta olup oran olarak %5 civarındadır. Aynı zamanda bu iĢletme %5 oranında uluslararası fast-food zinciri olan bir iĢletmeye fason üretimde bulunduğu kaydedilmiĢtir.

Üretimde dikkat edilen kriterler incelendiğinde genel olarak ilk sırayı Ġç Anadolu bölgesinde olduğu gibi piyasa talebi almaktadır. Sadece Ġzmir ilindeki firma kaliteyi ilk sırada vermiĢ ve ikinci sırada ise sağlık ve hijyeni dikkate aldıklarını belirtmiĢtir. Bunun nedeni ise firmanın ulusal bazda tüketicilerin marka memnuniyetini ön planda tutma çabasıdır. Piyasa talebi, fiyatlar vb. faktörler daha sonra dikkat edilen kriterlerdir. Bu firma hariç tutulup genel eğilim incelendiğinde ikinci dikkat edilen kriterin fiyat uygunluğu olduğu tespit edilmiĢtir. Bunu izleyen diğer kriter ise iĢletme sermayesidir.

Fiyatlandırma

Ege bölgesindeki firmalar fiyatlandırma stratejisi olarak maliyete dayalı fiyatlandırma ile birlikte rekabet fiyatlandırmasını da uyguladıklarını belirtmiĢlerdir. Bölgedeki bazı iĢletmeler talebe göre de fiyatlandırma stratejisini dikkate aldıklarını belirtmiĢlerdir. Bunlar büyük ölçekli ve ulusal bazda faaliyet gösteren firmalardır. Büyük iĢletmeler tek bir fiyatlandırma stratejisi izlemenin yetersiz olduğunu belirtmiĢ, özellikle kırmızı et sektöründe yaĢanan yoğun rekabetin bu üç fiyatlandırma yöntemini de dikkate alması gerektiğini vurgulamıĢlardır.

Tutundurma

Bölgedeki firmaların yedi adedi hiç bir tutundurma faaliyeti yapmadıklarını belirtmiĢlerdir. Bunun nedeni olarak küçük ölçekli iĢletme olmaları ve ulusal düzeyde üretimde bulunmamaları gösterilebilir. Firmalardan üç adedi bölgesel bazda tutundurma faaliyetinde bulunduklarını belirtmiĢlerdir. Bu firmalar ağırlıklı olarak yerel tv, radyo ve gazetelerde reklam yöntemini uygulamaktadırlar. Ġzmir ilindeki iki adet ve Afyon ilindeki bir adet firma ulusal çapta televizyon, dergi ve gazete reklamları gibi büyük ölçekli tutundurma faaliyetlerinde bulunmaktadır.

Ege Bölgesindeki firmalar genel olarak incelendiğinde, iĢletmelerin yarısından fazlasının araĢtırma ve geliĢtirme faaliyetinde bulundukları tespit edilmiĢtir. Bu firmaların çoğu büyük ölçekli iĢletmeler olup ulusal bazda tüketici ürünleri üretimine ağırlık veren iĢletmelerdir.

Bölgede firmaların kullandıkları markalar genellikle Ģirket isimlerinden farklı olup birçoğu ulusal bazda tanınmaktadır. Özellikle Afyon ilindeki iĢletmeler sucuk ürünleriyle, Ġzmir ilindeki firmalar ise tüm ürün grubuyla tanınmaktadır. Diğer bölgelerden farklı olarak bu bölgedeki firmalar tek marka ile piyasada bulunmaktadırlar.

Bölgedeki iĢletmelerin sadece beĢinde ISO 9001 kalite güvence belgesi bulunduğu tespit edilmiĢtir. Özellikle Afyon ilinde ulusal bazda çalıĢan firma sayısının yüksek olmasına karĢılık sadece iki firmada bu belge olması önemli bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır. Afyon ilindeki bu iki iĢletme aynı zamanda HACCP sistemini de uygulamaktadırlar. Kalite güvencesi olan iĢletmelerin -bir firma hariç- HACCP sistemi de uyguladıkları tespit edilmiĢtir.

Dağıtım

Bölgede en önemli dağıtım sistemi olarak doğrudan satıĢ yönteminin kullanıldığı tespit edilmiĢtir. Ġç Anadolu bölgesinde karkas üreticisi firma çokluğundan dolayı doğrudan satıĢ yapan firma oranının yüksek olduğu belirtilmiĢti, fakat Ege bölgesinde karkas üreten firma olmamasına karĢılık iĢletmelerin yaklaĢık %77‟si doğrudan satıĢ yapmaktadır (Çizelge 6.5). Bunda en önemli etken birçok iĢletmenin isim yapmasından dolayı talep baskısının olmasıdır. Doğrudan satıĢtan sonra tercih edilen ikinci dağıtım kanalı ise toptancı üzerinden ürünü perakendecilere ulaĢtırmaktır. Firmalar ağırlıklı olarak ulusal bazlı faaliyette bulundukları için bu sistemi tercih etmektedirler.

Çizelge 6.5. Ege Bölgesinde Kırmızı Et Dağıtım Sistemi

Dağıtım Oran (%) Firma-doğrudan satıĢ 76.92 Firma-toptancı-perakendeci 61.54 Firma-perakendeci 38.46 Firma-komisyoncu-toptancı-perakendeci 15.38 Firma-kasap 15.38

Kütahya ilinde firma ve Afyon ilindeki iki firma pazar olarak kendi illerindeki müĢterilere ürünlerini sunmaktadır. Diğer firmalar ise ulusal boyutta ürünlerini

sunmaktadır. Genel olarak değerlendirildiğinde en önemli pazarın Ġstanbul ili olduğu tespit edilmiĢtir. Bunun dıĢında firmalar kendi bölgelerine de ağırlık vermektedirler. Uluslararası bazda dağıtım da yapan firma ise sadece Ġzmir ilindeki sektör liderliğine oynayan iĢletmedir.

Bölgedeki iĢletmelere ait kapasite kullanımı, hammadde temini ve ürünleri pazarlamada kullandıkları dağıtım kanalları Çizelge 6.6‟ da özet olarak verilmiĢtir.

Çizelge 6.6. Ege Bölgesindeki ĠĢletmelerde Kapasite Kullanımı, Hammadde Temini ve Dağıtım Kanalları

Ġller Kapasite Kullanımı

Hammadde Temini Dağıtım Afyon 0.2-12 ton/gün Kendi ĠĢletm.+Üretici+ Aracı ġahıslar Toptancı+Perakendeci+Doğrudan SatıĢ

Ġzmir 35-82 ton/gün Kendi ĠĢletm.+ Aracı ġahıslar

Toptancı+Perakendeci+Komisyon cu+Kasap+Doğrudan SatıĢ

Kütahya 0,2 ton/gün Üretici Komisyoncu+Toptancı+Perakende

ci+Kasap+Doğrudan satıĢ

UĢak 0,3 ton/gün Kendi

ĠĢletm.+Üretici

Doğrudan SatıĢ

Pazarlama Stratejileri

Bölgedeki iĢletmelerin sadece beĢ adedi tamamen üretim odaklı çalıĢırken, geriye kalan diğer iĢletmelerin büyük çoğunluğu müĢteri odaklı üretimde bulunmaktadırlar. Bölgedeki iĢletmelerin sadece üç adedi için marka imajı önemli olmayıp, bir iĢletme için orta düzeyde, diğer tüm iĢletmeler için çok önemli düzeydedir. ĠĢletmelerden ikisi hedef pazara ulaĢmada sorunlar yaĢamaktadırlar. Diğer iĢletmeler hedef pazara etkin bir Ģekilde ulaĢabilmektedirler. ĠĢletmelerden üç adedi tamamen yüksek kaliteli ürünler üretmekte olup, diğer iĢletmelerin tamamı hem ekonomik ve hem de kaliteli ürünler üretmektedirler. Bölgedeki iĢletmelerden sadece iki adedi pazarlama yönetimi ağırlıklı çalıĢırken, iki adedi hem satıĢ hem pazarlama, geriye kalan iĢletmelerin tamamı satıĢ ağırlıklı çalıĢmaktadır. Bölgedeki iĢletmelerden üç adedinde düzenli olarak pazarlama araĢtırması yapılırken, diğer iĢletmelerin üç adedinde dönemsel olarak yapılmakta, diğer iĢletmelerin tamamında düzenli olarak pazarlama araĢtırması yapılmamaktadır. Üç adet iĢletmede yeni ürün geliĢtirme faaliyetleri yüksek, üç iĢletmede orta düzeyde ve yedi iĢletmede düĢük düzeydedir. Bölgedeki iĢletmelerden

sadece iki adedinde yoğun tutundurma faaliyetleri bulunurken, diğer iĢletmelerin hemen hepsinde tutundurma faaliyetleri düĢük düzeydedir. ĠĢletmelerden dört adedi bölgesel dağıtım yaparken, diğer iĢletmelerin tümü bölgesel dağıtımın yanında ulusal dağıtım yapmaktadırlar. ĠĢletmelerin sekiz adedinde pazarlama planı hiç yapılmazken, iki adedinde düzenli olarak, üç adedinde ise dönemsel olarak yapılmaktadır.