Bilgi devrimi küresel sınırları ortadan kaldırmış ve uzağı yakın etmiştir. Genişleyen bilgisel sınır, üretimden pazarlamaya her alanda rekabeti kaçınılmaz hale getirmiştir.
Tüketicinin talebi değişirken piyasadaki ürün çeşitliliği de artmıştır. Müşteri talep ettiği ürün ya da hizmeti dünyanın farklı noktalarından temin edebilmektedir. Bu noktada mal ve hizmet sunucuları tercih edilebilirliği sağlamak için diğer rakiplerinden farklılaşmak zorunda kalmaktadır.
İçinde bulunulan bilgi çağını anlatmak için hız ve değişim kavramlarından bahsetmek yeterlidir (Tutar, 2017:73). Küreselleşmeyle birlikte bilgiye ulaşmanın kolaylaşması, iletişim ve bilişim teknolojilerinde yaşanan hızlı değişimler, ekonomi alanında gerçekleşen gelişmeler, rekabetin küresel hale gelmesi, değişen kuşaklarla birlikte farklılaşan tüketici ihtiyaçları ve bilinçli müşterilerin zorlaşan memnuniyeti (Çağlar, 2015:14) işletmeleri hatta kentleri, ürün ve hizmetleri açısından diğer tüm rakiplerinden farklılaşmaya zorlamaktadır. Tüm bu farklılaşma süreçleri içerisinde, esas amacı fark yaratmak olan marka kavramı öne çıkmaktadır (Barış, 2015:120).
Kökeni Anglo-Saksonlara dayanan marka kelimesi önceleri köylüler tarafından büyük baş hayvanları birebirinden ayırmak için kullanılan damgalama işlemi için kullanılırken (Selvi, 2007:5) IXX. yüzyıldan itibaren, ambalaj ve ürünlerin üzerinde yer alan çeşitli etiketler, ürünleri birbirinden farklılaştıran logo, simge, isimler için kullanılmaktadır. Farklılaşan bu ürünler ise işletme ve organizasyonları birbirinden
ayırmaya yardımcı olurlar (Ar, 2007:5). Marka, ürünün ayrılmaz bir parçası olan ve ürüne kimlik katan özelliklerin tümüdür (Pahwa, 2017:2). Marka kalite, iş hacmi ve dürüstlük gibi ürün, hizmet ya da işletmeye dair tanıtıcı işaretler içeren bir kimlik ya da bir kişiliktir (İslamoğlu ve Fırat, 2016:9).
Türk Patent ve Marka Kurumu marka kavramını şu şekilde tanımlamaktadır: “Bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dâhil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her türlü işarettir” (Türk Patent ve Marka Kurumu, 2019:1).
Amerikan Pazarlama Derneği’ nin (AMA) tanımına göre ise marka, bir satıcının malını veya hizmetini diğer satıcılardan farklı olarak tanımlamak için kullandığı isim, terim, tasarım, sembol veya herhangi başka bir özelliktir (Common Language Marketing Dictionary, y.y). Marka, pazarlama iletişimini oluşturan öğeler (reklamlar, logolar, reklam müzikleri, vb.) ile ilişkilendirilen hissedilebilir bir kavramdır (Dunn ve Davis, 2004:242-245).
Feldwick'e (2002) göre bir marka, tüketici açısından ürün ya da hizmetin diğer ürün ve hizmetlerden daha çekici ve çarpıcı algılanmasını sağlayan, tüketicilerin akıllarında kalıcı yer edinmesini kolaylaştıran ve tüketicide satın alma isteği oluşturan algılar bütünüdür. Algı kavramı kişiden kişiye değişen öznel bir olgudur dolayısıyla markanın yarattığı imaj da kişiden kişiye farklı algılanabilir. Öyle ki tek yumurta ikizleri bile bir marka hakkında tamamen aynı görüşe sahip olamamaktadırlar.
Bir marka içerdiği somut değerlerin ötesinde, hedeflenen algılar gibi soyut değerleri de içerdiğinden markayı bir vaat olarak tanımlamak mümkündür (Akkılıç, 2016:80).
Markalar, aynı kâğıt bir para gibi kurgulanmış birer gerçekliktir, insanların onlar hakkındaki görüşleri ile değer kazanırlar.
Markalar tüketicilerin algıladıkları riski ve karmaşıklığı azaltarak ürün ya da hizmetin müşteride yaratacağı ilgiyi arttırırlar (Kotler ve Pfoertsch, 2010:19). Bu nedenle marka; ürün ya da organizasyon ile müşteri arasında kurulan iki taraflı bir iletişim olarak da tanımlanabilir (Peker, 2006:17; Aktuğlu, 2004:11). Bu iletişimde marka
tüketiciler açısından; ürünün etiketi, ambalajı, rengi, tasarımı, algılanan kalitesi ve tüketiciye sunduğu faydaların tamamını içine alan bir unsurdur. Markalara ait yapılan tanım ve açıklamalar rakiplerden farklılaşmak için kullanılan yöntemler üzerine yoğunlaşır ve özellikle tüketicilere markayı satın almaları durumunda elde edecekleri faydaları anlatır. Tüketiciler markaya ait algılarını bu tanım ve açıklamalar ile oluştururlar. Tüketicide oluşturulmak istenen algıyı yaratabilmek için markayı doğru tanımlamak çok önemlidir (Ar, 2007:8).
Yapılan marka tanımlarından da anlaşılacağı üzere her şey marka olabilir. Tarihi değerleri ile bir kent, akıllarda aşkı ve sevdayı hatırlatan şarkılarıyla bir sanatçı, romanlarıyla bir yazar ya da verdiği eğitimleriyle bir kurum… (Ahmet Hamdi İslamoğlu ve Fırat, 2016:9) marka olarak akılda kalabilir.
Çoğunlukla marka ve ürün kavramları birbirine karıştırılmaktadır. Pek çok kişi marka kavramından bahsederken, aslında markanın en bildiği özelliği olan ismini düşünmektedir (Knapp, 2003:5). Ancak her marka en az bir ürüne sahipken, her ürünün bir markası olmayabilir. Özellikle B2B ürünlerinde markasız ürünlere sıkça rastlanmaktadır (Kotler ve Pfoertsch, 2010:10-19). Yani marka ise ürünün üst elemanıdır denebilir. Ürün somut özelliklerle tanımlanabilecek bir maddedir ancak marka ürünün somut özelliklerinin yanında tüketicide yarattığı çağrışımlar, kalite ve imaja yönelik algılar, saygınlık hissi ve hatta toplumsal statü algısı gibi soyut özelliklerinin de toplamıdır (Akkılıç, 2016:80-81). Özetle marka ve ürün arasındaki farklılık tüketicinin hissettiği duygusal değerlerdir denilebilir.
Bir ürünü marka olarak kabul edebilmek için, ürüne ait işaret, yazı, renk, sembol ve benzeri kimlik bilgilerinin tüketiciler tarafından bilinmesi gerekmektedir. Örneğin Arçelik firmasının simgesi gibi. Bu tip bilgilerin, tüketicilerin dimağında bir karşılık bulması, tüketicilerde duygusal değeri olması esas amaçtır (Karabulut, 2013:6).
Tüketicilerde markanın yarattığı duygusal değer, markayı pazardaki rakiplerinden ayırarak tüketiciyi o markayı satın alma davranışına yönlendirir.
Markalar içinde bulundukları pazara göre yerel markalar, ulusal markalar, bölgesel markalar ve küresel markalar olarak dört grupta ele alınabilir. Bir ülkenin bir
bölgesindeki tüketicilere hitap eden markalar yerel markalar olarak adlandırılırlar.
Yerel markalara yöre markası denildiği de olur. Yöresel markalar, yöresel ürünler ile sıkça karıştırıldığından bu tür ürünlerin coğrafi işaret tescili ile koruma altına alınması gerekir. Diğer yandan bir ülkenin bütününe hitap eden markalar ise ulusal markalar olarak tanımlanırlar. Bu markaların pazarlama iletişimi çalışmaları ulusal medya aracılığı ile yürütülür. Ayrıca bir ürünün içinde bulunduğu ülkeyi kapsayan bölgeye (Orta Doğu, Avrupa vb. gibi) hitap etmesini sağlayan markalar ise bölgesel markalar olarak nitelenirler. Belirlenmiş bu uluslararası bölgelerde aynı marka kimliği ile tüketicilere ulaşmaya çalışırlar. Dünyanın çeşitli bölgelerinde aynı kişilik ve kimlik özelliklerini koruyarak varlığını devam ettiren markalar ise küresel markalar olarak bilinirler (Barış, 2015:121).