Manevi Tazminat

Türk Medeni Kanunu’nun 174. maddesinin ikinci fıkrası “ Boşanmaya sebep

olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevi tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.” hükmüne yer

vermiştir.

Yürürlükten kaldırılan 743 sayılı önceki Türk Medeni Kanunu’nun 143. maddesinin hükmüne göre, manevi tazminat talep edebilmek için, davacını kusursuz olması gerekmektedir. Davalının kusur koşulundan ise söz edilmemişti632.

Yürürlükte olan Türk Medeni Kanunu’ndaki düzenlemenin eski 143. maddeye göre, önemli değişikliklerinden biri maddedeki davacının kabahatsiz olması koşulunun çıkartılması ve buna karşılık davalının kusurlu olması koşulunun getirilmesidir633.

Hem önceki Türk Medeni Kanunu hem de yürürlükte olan Türk Medeni Kanunu, boşanma halinde taraflara sadece maddi değil, manevi tazminat isteminde bulunma hakkı da tanımıştır634. Aslında boşanma bir haksız fiil değildir. Ancak, boşanma sebebi olan olaylar aynı zamanda bir haksız fiil ilişkisi doğumuna yol açmış ve bu yüzden

630 _{KAÇAK, Davalar, 20.}

631 _{YETİK, 72.}

632 _{KAÇAK, Davalar, 28; GÜRSOY / BULUT, 258.}

633 _{KIRMIZI, 64.}

manevi zarar doğmuş ise, manevi tazminat istenebilir635. Boşanma sonucunda taraflardan biri çoğu zaman, üzüntüye kapılmak ve ruhsal çöküntüye uğrama sorunuyla karşı karşıya kalmaktadır636. Dolayısıyla manevi tazminat, boşanmada manevi zarara uğrayan kişinin bozulan ruh dengesini yeniden kurmak için bir denkleştirme yoludur637. Diğer bir ifade ile, manevi tazminat manevi zararın giderilmesini amaçlar638. Yargıtay bir kararında639 “ Manevi zararda ödettirilecek para miktarı ne bir tazminat, ne de

cezadır. Çünkü eşya hukukuna ilişkin bir cezanın karşılanması amaç edinilmediği gibi, kusurlu olana yalnız hukukun ihlalinden dolayı yapılan bir kötülük de değildir. Tersine, amaç zarara uğrayanda huzur duygusu doğurmaktır.” demiştir.

Boşanmaya sebep olan olaylar nedeniyle, kişilik hakkı ağır bir zarara uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan, manevi tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir640.

Taraflardan birisinin diğerinden manevi tazminat isteyebilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu şartlar kural olarak maddi tazminattaki şartların aynısıdır. Fakat ondan farklı olarak manevi tazminatta zarara ilişkin şart bazı özellikler taşımaktadır641. Türk kanun koyucusu manevi tazminata karar verilebilmesi için, Türk Medeni Kanunu’nun 24. maddesinde aranan hukuka aykırılık unsurunu aramamıştır. Bunun yerini boşanmanın kesinleşmiş olması şartına bırakmıştır642. Bu şartlar ayrı başlıklar altında incelenecektir.

635 _{HATEMİ / KALKAN OĞUZTÜRK, 113.}

636 _{SERİN OF, 53.}

637 _{CEYLAN, 93.}

638 _{ŞİMŞEK, 33.}

639 _{YHGK, 21.01.1987, E.1987/4-613, K.1987/33 (www.kazanci.com 25.12.2012).}

640 _{ÖZUĞUR, 1171.}

641 _{ZEVKLİLER, 845; ZEVKLİLER / HAVUTÇU / GÜRPINAR, 357.}

a. Boşanmaya Karar Verilmiş Olmalıdır

Manevi tazminat, boşanmaya dayalı bir hak olduğundan dolayı, bu konu ile ilgili talebin kabulü için öncelikle boşanmaya karar verilmiş olması gerekmektedir643. Başka bir anlatım ile, boşanma reddedilecek olursa, evlilik birliği devam ettiğinden tazminat talebi de reddedilecektir644.

b. Talep Şartı

Boşanma sebebiyle manevi tazminata karar verilebilmesi için, taraflardan birisinin manevi tazminat talebinde bulunması gerekmektedir. Hakim resen karar veremez645. Maddi tazminatta olduğu gibi, manevi tazminat da boşanma davası görülürken istenebileceği gibi, daha sonra açılacak ayrı bir davayla da istenebilir646. Yargıtay bir kararında647 “ Boşanma davasında, yargılama bitene kadar, manevi

tazminat talebinde bulunulabilir. Yargılama bittikten sonra vuku bulan manevi tazminat talebini muhtevi dilekçenin reddi gerekir. Bu nitelikte bir karar manevi tazminat yönünden kesin hüküm oluşturmaz. Boşanma davasından sonra manevi tazminat talebi yeni bir davadır.” diyerek bunu teyit etmiştir.

Boşanan eşin, Türk Medeni Kanunu’nun 174. maddesine dayanarak manevi tazminat davası açmazsa bile, şartları gerçekleşmiş ise, boşanma davası dışında bağımsız bir dava ile, Türk Borçlar Kanunu’nun 58. maddesi göre tazminat talebinde bulunabileceği doktrinde savunulmaktadır648. Yalnız manevi tazminata sebep oluşturan

643

CEYLAN, 95.

644 _{KAÇAK, Davalar, 30.}

645 _{KAÇAK, Davalar, 30.}

646 _{AKINTÜRK / ATEŞ KARAMAN, 301; ÖZUĞUR, 1171.}

647 _{Y2HD, 11.01.1996, E.1995/13618, K.1996/186 (www.kazanci.com 25.12.2012).}

olay için Türk Borçlar Kanunu’nun 58. maddesine dayanarak tazminat alan eş, aynı olaydan dolayı ikinci defa boşanma davasında manevi tazminat isteyemez649.

c. Davalı Tarafın Kusurlu Olması

Taraflardan birinin manevi tazminat isteyebilmesi için diğer tarafın kusurlu olması şarttır. Ancak, kanun koyucu davalının kusurunun ağır olmasını aramamıştır650. Başka bir ifade ile, manevi tazminat isteyen eşin tamamen kusursuz olması şart değildir651. Burada önemli olan kusurun ağır olup olmaması değil, davalı tarafın diğer tarafın kişilik hakkına saldırıda bulunurken kusurlu olmasıdır652. Yargıtay bir kararında653 “ Türk Medeni Kanununun 174/2. maddesi, boşanmaya sebebiyet vermiş

olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğrayan tarafın, kusurlu olandan manevi tazminat isteyebileceğini öngörmüştür.” diyerek bunu teyit etmiştir.

Akıl hastalığı veya eşlerin karakterlerinin uyuşmaması sonucu ortaya çıkan evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebine dayanan boşanma davalarında manevi tazminata hükmedilmesi mümkün değildir654. Yargıtay bir kararında655 “ Hareketleri

iradi olmayan kocaya kusur yüklenmeyeceğine göre, kadının maddi ve manevi tazminat istemi reddedilmelidir.” diyerek bunu teyit etmiştir.

Türk kanun koyucu, boşanma sonunda ödenecek manevi tazminat açısından sadece zararın ağırlığını öngörmüş, buna karışık kusurun ağırlığı aranmamıştır. Böylece,

649 _{ŞİMŞEK, 34.}

650 _{DURAL / ÖĞÜZ / GÜMÜŞ, 145; ÖZTAN, Aile, 493; ZAPATA, 153.}

651 _{ÖZTAN, Aile, 493.}

652 _{AKINTÜRK / ATEŞ KARAMAN, 299.}

653 _{YHGK, 19.03.2008, E.2008/2-252, K.2008/267 (www.kazanci.com 26.12.2012).}

654 _{CEYLAN, 99.}

diğer eş hafif kusurlu olsa da, ondan manevi tazminat istenebilecektir. Fakat kusursuz olan eşten bu tazminat istenemez656.

Davacının kusuru ile davalının kusuru eşit ise ya da davacının kusuru davalınınkinden daha fazla ise, manevi tazminat söz konusu olmaz657. Yargıtay bir kararında658 “ Boşanma sebebiyle maddi ve manevi tazminata hükmedilebilmesi için,

diğer koşulların yanı sıra, tazminat talep eden tarafın, boşanmada kusursuz ya da diğerine oranla az kusurlu olması zorunludur. Taraflar eşit kusurlarıyla boşanmaya sebep olmuşlarsa, maddi ve manevi tazminata hükmolunamaz.” diyerek bunu teyit

etmiştir.

d. Tazminat İsteyen Tarafın Kişilik Hakkının Zedelenmiş Olması

Kişinin manevi değerlerinde ortaya çıkan her zarara dayanarak manevi tazminata hükmedilemez. Manevi tazminat istenebilmesi için, her şeyden önce boşanmaya sebep olan olaylar istemde bulunan tarafın kişilik hakkını zedelenmiş olmalıdır659. Sadece boşanma tek başına manevi tazminat isteme hakkını vermez Yargıtay bir kararında660 “

Salt boşanma manevi tazminat gerektirmez. Davacı kocanın, davalı karısının şahsiyet haklarına tecavüz teşkil eden bir söz ve davranışının bulunmadığı anlaşıldığına göre davalının manevi tazminat talebinin reddi doğrudur.” diyerek bunu vurgulamıştır.

Manevi zarar sebebiyle kişilik hakkının zedelenmesi, kişinin ruhsal yapısında acı, üzüntü, ruhsal bunalım yaratmaktadır. Kişi varlığında meydana gelen bu azalma parayla ortadan kaldırılamaz. Fakat manevi tazminat ödenmesiyle belirli bir oranda olsa

656 _{ZEVKLİLER / ACABEY / GÖKYAYLA, 935; ZEVKLİLER, 845.}

657 _{DURAL / ÖĞÜZ / GÜMÜŞ, 145,146.}

658

Y2HD, 26.05.2001, E.2010/7953, K.2011/9213 (www.kazanci.com 26.12.2012). Yargıtay’ın aynı konu ile ilgili kararı Y2HD, 07.11.2005, E.2005/12862, K.2005/15091 (YKD, C. 32, S.4, 2006, s. 568).

659 _{AKINTÜRK / ATEŞ KARAMAN, 300.}

da bir manevi tatmin duygusu sağlanacaktır661. Yargıtay bir kararında662 “ Türk Medeni

Kanununun 174/2. maddesi, boşanmaya sebebiyet vermiş olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğrayan tarafın, kusurlu olandan manevi tazminat isteyebileceğini öngörmüştür. Toplanan delillerden evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına sebep olan olaylarda tazminat isteyen kadının ağır ya da eşit kusurlu olmadığı, bu olayların kişilik haklarına saldırı teşkil ettiği anlaşılmaktadır. O halde mahkemece, tarafların sosyal ve ekonomik durumları, tazminata esas olan fiilin ağırlığı ile hakkaniyet kuralları dikkate alınarak kadın yararına uygun miktarda manevi tazminata hükmedilmesi gerekir.”

diyerek boşanan kadına manevi tazminat hükmedilmesi gerektiğini belirtmiştir.

e. Boşanma İle Zarar Arasında İlliyet Bağının Bulunması

Manevi tazminata hükmedilebilmesi için boşanma ile davacının talep ettiği manevi zararın arasında uygun illiyet bağının bulunması gerekmektedir. Davalı eşin boşanmaya sebep olan kusurlu davranışlarından doğan bir manevi zarar meydana gelmelidir663.

Hakim manevi tazminat olarak paradan başka bir şeye karar veremez. Buna ek olarak manevi tazminatın miktarını hakim belirler664. Hakim bu miktarı belirlerken boşanmaya yol açan olayın ağırlığını göz önünde tutacaktır. Ayrıca manevi tazminatın miktarı davalının mali gücüyle orantılı olması gerekmektedir665. Yargıtay bir kararında666 “ Bir tarafın zenginleşmesine yol açacak sonuçlar doğurur miktarda

manevi tazminat takdiri, müesseseyi amacından saptırır. Hakim, tazminat miktarını saptarken, bir yandan kişilik hakları zedelenen tarafın, ekonomik ve sosyal durumunu ve

661

CEYLAN, 95.

662 _{YHGK, 19.03.2008, E.2008/2-252, K.2008/267 (www.kazanci.com 25.12.2012).}

663 _{CEYLAN, 100.}

664 _{DURAL / ÖĞÜZ / GÜMÜŞ, 146.}

boşanmada kusur bulunup bulunmadığını ve varsa kusur derecesini, fiilin ağırlığını; öbür yandan da, kişilik haklarına saldırıda bulunanın kusur derecesini, ekonomik ve sosyal durumunu göz önünde bulundurmak zorundadır.” diyerek manevi tazminatının

miktarının belirlenmesinde önemli olan hususları belirtmiştir. Türk Medeni Kanunu’nun 176. maddesinin ikinci fıkrasının hükmüne göre, hakim belirlediği manevi tazminatın irat biçiminde ödenmesine karar veremez.

Manevi tazminat, maddi tazminattan tamamen müstakildir. Manevi tazminat, ortada maddi tazminata yol açan bir sebep olmasa da istenebilir667.

Türk Medeni Kanunu’nun 178. maddesinin hükmüne göre, maddi tazminatta olduğu gibi, manevi tazminat talep etme hakkı da boşanma hükmünün kesinleşmesinden bir yıl sonra zamanaşımına uğrayacaktır.