Maddi Tazminat

Türk Medeni Kanunu’nun 174. maddesinin birinci fıkrası “ Mevcut veya

beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddi tazminat isteyebilir.” hükmüne yer vermiştir.

Yukarıdaki maddenin birinci fıkrasının hükmüne göre, kusuru bulunmayan ya da daha az kusurlu olan taraf, boşanma yüzünden uğramış olduğu zararın kısmen giderilmesi amacıyla maddi tazminat isteyebilir594. Maddi tazminat uygulamada, boşanma hukukunda en çok karıştırılan ve Yargıtay bozma kararlarına konu oluşturan tazminat türüdür595.

Maddenin yeni düzenlemesine göre, önceki düzenlemeden farklı olarak 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren açılacak olan boşanma davalarında, davacının kusursuz olması mutlak şartına gerek kalmaksızın, daha az kusurlu olan tarafın da maddi veya manevi tazminat veya her ikisini de talep etmek hakkı kabul edilmiştir596.

Yukarıdaki maddeye bakıldığında, eski Türk Medeni Kanunu’ndan farklı olarak tazminat davalarında eş kelimesi yerine taraf kelimesi kullanılmıştır. Madde gerekçesinde maddi ve manevi tazminat davalarında boşanma kararından sonra da açılabilen davalar olduğu boşanmadan sonra da boşanmış eşlere halen eş demenin mümkün olmayacağı, bu sebeple maddedeki eş sözcüğü yerine taraf sözcüğünün daha uygun olacağı şeklinde açıklama yapılmıştır597.

594

AKINTÜRK / ATEŞ KARAMAN, 295.

595 _{ŞİMŞEK, 29.}

596 _{ÖZUĞUR, 1107.}

Taraflardan birinin diğerinden maddi tazminat isteyebilmesi için, bazı şartların bulunması gerekmektedir. Bunlar:

a. Boşanmaya Karar Verilmiş Olmalıdır

Türk Medeni Kanunu’nun 174/I hükmünde, boşanma yüzünden ifadesiyle maddi tazminat takdirinde boşanmaya karar verilmiş olması gerektiğini düzenlemiştir598. Maddi tazminat, boşanmaya dayalı bir haktır. Bu talebin kabul edilmesi için boşanma kararına ihtiyaç vardır. Böylece, boşanma davasının reddedilmesi halinde maddi tazminata karar verilmesine olasılık yoktur599. Yargıtay bir kararında600 “ Davalı, maddi tazminatı

boşanmanın kabulü halinde istediğinden ve dava da reddolunduğundan tazminata hükmolunamaz.” diyerek bunu teyit etmiştir. Boşanma davası devam ederken davacının

ölmesi halinde de durum böyledir. Yargıtay bir kararında601 “ Boşanma davası devam

ederken davacının ölmesi nedeniyle evlilik birliğinin sona ermesi halinde, mahkemece davacının mirasçıları lehine Türk Medeni Kanunu’nun 174. maddesi uyarınca maddi ve manevi tazminat hükmedilmesi yasaya aykırıdır.” diyerek bunu vurgulamıştır.

Maddi tazminat talebi, boşanma davasının feri niteliğindedir. Bu talep yargılamanın her aşamasında ileri sürülebilir602.

b. Talep Şartı

Görüldüğü üzere, maddi tazminata ancak boşanmaya karar verilmesi halinde hükmolunabilir. Buna ek olarak açık talep olmadan mahkeme kendiliğinden maddi tazminata karar veremez. Talep boşanma davası kesinleşmeden her an yazılı olarak

598 _{DİNÇ, 657.}

599 _{CEYLAN, 77; KICALIOĞLU, 75.}

600 _{Y2HD, 26.03.2003, E.2003/2652, K.2003/4291 (www.kazanci.com 20.12.2012).}

601 _{Y2HD, 17.10.2011, E.2011/16598, K.2011/15889 (YKD, C. 38, S.1, 2012, s. 27).}

yapılabileceği gibi, sözlü açıklamanın duruşma tutanağına geçirtilmesi şeklinde de olabilir603. Yargıtay bir kararında604 “ Medeni Kanunun 143/1. maddesinde yazılı

münasip maddi tazminatın hüküm altına alınabilmesi için; öncelikle bu konuda bir isteğin bulunması, boşanma nedeniyle mevcut ve hatta muntazar bir menfaatin haleldar olması ve istekte bulunanın boşanmada kusurlu olmaması gerekir. Bu maddi tazminat boşanmanın fer'i niteliğinde olup, yargılamanın her aşamasında yazılı veya sözlü istenmesi mümkündür.” diyerek maddi tazminata karar verilmesi için davacının tazminat

talebinde bulunması gerektiğini belirtmiştir.

Boşanma davasına dayanarak maddi tazminat talebine bulunmak, kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardandır. Bu talep ancak hak sahibi kişi tarafından ileri sürülebilir. Ayrıca talepte bulunan taraf, yargılama aşamasında bu hakkın bir kısmından ya da tamamından vazgeçebilir605.

c. Mevcut veya Beklenen Menfaatlerin Boşanma Yüzünden Zedelenmiş Olması

Maddi tazminat isteyebilmenin en başta gelen şartı, boşanma yüzünden eşlerden birinin mevcut ya da beklenen bir menfaatinin zedelenmiş olmasıdır606. Mevcut menfaatten maksat, evlilik birliği boşanmayla ortadan kalkmamış olsaydı, kusursuz ya da daha az kusurlu olan tarafın sağlamaya devam edecek olduğu yarardır607. Yargıtay bir kararında608 “ Toplanan delillerden boşanmaya sebep olan olaylarda davalı-davacı

kocanın kusuru bulunmamaktadır. Evlilik birliğinin kendi kusuru olmaksızın bozulmuş

603 _{ŞİMŞEK, 29.}

604 _{Y2HD, 22.10.1993, E.1993/8938, K.19993/9751 (www.kazanci.com 23.12.2012).}

605 _{KAÇAK, Nazif, Boşanma Davalarında Maddi ve Manevi İle Yoksulluk Nafakası, Ankara 2006,}

21.

606 _{ZEVKLİLER / HAVUTÇU / GÜRPINAR, 354.}

olması yüzünden en azından Türk Medeni Kanununun 185. ve 186. maddelerinden kaynaklanan mevcut menfaatleri zedelenmiş olup, tarafların sosyal ve ekonomik durumları ve hakkaniyet ilkesi dikkate alınarak davalı-davacı koca yararına uygun miktarda maddi tazminat verilmesi gerekir. Maddi tazminat isteğinin reddi doğru görülmemiştir.” diyerek boşanmayla kocanın mevcut menfaatlerinin zedelenmesi için

onun yararına maddi tazminat hükmolunması gerektiğini belirtmiştir.

Boşanma durumunda tarafın ayrı bir ev açmasının gerektirdiği masraflar mevcut bir menfaatin zarara uğramasına örnek olarak gösterilebilir609.

Beklenen menfaat, boşanma sırasında henüz doğmamıştır. Fakat eğer evlilik devam etse idi büyük bir olasılık ile doğacaktı hususu olası menfaatleri ifade etmektedir610. Beklenen menfaate boşanma yüzünden kaybedilen miras hakları örnek olarak gösterilebilir611.

Boşanma sebebiyle eşin menfaatinin zedelenmiş olması için zararın bulunması gerekir. Zararın hukuka aykırı bir eylem sonucu doğması halinde tazminat söz konusu olur. Eğer eylem hukuka aykırı değil ise, tazminat istenemez612. Buna ek olarak, davalının, boşanma sebebinde kusurlu olması gerekir. Kusuru ile boşanmaya sebep olmayan eşten tazminat istenemez. Örneğin, davacının akıl hastası olması halinde, çekilmezliğin oluşmasında kusurlu bulunamadığı için ondan tazminat istenmesi mümkün değildir613.

609 _{ZAPATA, 152.}

610 _{ZEVKLİLER / ACABEY / GÖKYAYLA, 923; GÜRSOY / BULUT, 284.}

611 _{OĞUZMAN / DURAL, 145.}

612

KICALIOĞLU, 75.

Türk kanun koyucusu, davalının kusurunun ağır olmasını aramamıştır. Başka bir anlatım ile, burada önemli olan kusurun ağır olup olmaması değil, davalı tarafın diğer tarafın kişilik hakkına saldırıda bulunurken kusurlu olmasıdır614.

Hakimin zedelenen menfaatleri tespit ederken, içinde yaşanılan toplumu, eşlerin eğitim düzeylerini, sosyal statülerini ve somut olayın özelliklerini göz önünde bulundurması gerekmektedir615.

Büyük miktardaki harcamalar da mevcut menfaatin zedelenmesi olarak kabul edilmektedir. Buna karışık, evlenme öncesi veya sırasında, evlilik sözleşmesi amacıyla

yapılmış harcamalar, bu anlamda bir kayıp olarak kabul edilmez616.

d. Maddi Tazminat İsteyen Tarafın Boşanmada Hiç Kusurunun Bulunmaması Ya Da Kusurunun Daha Az Olması

743 sayılı önceki Türk Medeni Kanunu’na göre, maddi tazminat isteyen tarafın, boşanmada kusursuz olması gerekirdi. Kusurlu taraf, zarara uğrasaydı bile maddi tazminat isteyemezdi617.

Yürürlükte olan Türk Medeni Kanunu bu hükmü biraz yumuşatmıştır. Gerçekten yeni düzenleme daha az kusurlu olan tarafa da tazminat isteminde bulunma imkanı tanımıştır618. Maddi tazminat isteyebilme için gerekli kusursuzluk, doktrinde de kabul edildiği gibi, mutlak bir kusursuzluk değildir. Çünkü bir boşanmada taraflardan birinin hiç kusurunun bulunmaması nadiren rastlanacak bir durumdur619. İnsan tabiatına ve

614 _{AKINTÜRK / ATEŞ KARAMAN, 299.}

615 _{GÜRSOY / BULUT, 283,284; ŞİMŞEK, 30.}

616 _{ZEVKLİLER, 835.}

617 _{ZEVKLİLER, 836.}

yaşam gerçeklerine uygun olmayan bu ağır şart 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile kaldırıp daha az kusurlu eşin de tazminat alabileceği hükme bağlandı620. Yargıtay bir kararında621 “ Boşanma yüzünden zarara uğrayan, diğerinin maddi desteğini yitiren

kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan maddi tazminat isteyebilir. Mahkemece, tarafların sosyal ve ekonomik durumları araştırılmalı, kusurları dikkate alınarak hakkaniyet ilkesi çerçevesinde talep eden taraf yararına uygun miktarda maddi tazminata karar verilmelidir.” diyerek bunu vurgulamıştır.

Tarafların eşit kusurlu olmaları halinde maddi ve manevi tazminat taleplerinin reddi gerekmektedir622. Yargıtay bir kararında623 “ Boşanma sebebiyle maddi ve manevi

tazminata hükmedilebilmesi için, diğer koşulların yanı sıra, tazminat talep eden tarafın, boşanmada kusursuz ya da diğerine oranla az kusurlu olması zorunludur. Taraflar eşit kusurlarıyla boşanmaya sebep olmuşlarsa, maddi ve manevi tazminata hükmolunamaz.”

diyerek bunu vurgulamıştır.

e. Boşanma İle Zarar Arasında İlliyet Bağı Bulunması

Maddi tazminat isteyebilmek için evliliğin sarsılmasına yol açan bir davranış tek başına yeterli değildir. Kusurlu sayılabilmek için böyle bir davranış ile boşanma olayı arasında da uygun illiyet bağının bulunması gerekmektedir624. Diğer bir ifade ile, davalı eşin eylemi ile ortaya çıkan zarar arasında doğrudan bir bağlantı bulunmalıdır625.

Yukarıdaki şartların geçekleşmesi halinde, boşanan eş maddi tazminat talebinde bulunabilir. Türk kanun koyucusu maddi tazminatın miktarını tespit için kesin ölçütler

620 _{ŞİMŞEK, 30.}

621 _{Y2HD, 06.10.2005, E.2005/11062, K.2005/13623 (www.kazanci.com 20.12.2012).}

622

KAÇAK, Davalar, 22.

623

Y2HD, 26.05.2011, E.2010/7953, K.2011/9213 (www.kazanci.com 20.12.2012).

624 _{ZEVKLİLER / ACABEY / GÖKYAYLA, 925.}

belirlememiştir. Kusursuz ya da daha az kusurlu eşin boşanma sebebiyle mevcut veya beklenen menfaatlerinin zedelendiğinin tespiti, hakimin takdir yetkisine dayanmaktadır. Hakim bu yetkiyi kullanırken, her somut olayda, içinde yaşanılan toplum, ülkenin ekonomik şartları, eşlerin sosyal statüleri, eğitim durumları, evliliğin süresini ve eşlerin yaşlarını göz önünde bulundurmalıdır626. Yargıtay bir kararında627 “Boşanma sebebiyle

maddi tazminata hükmetmek durumunda olan hakim; kusurun ağırlığını, tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına, çalışma koşullarına, kadının evlenme şansını ortalama yaşam süresini ve irat şeklinde verilmeme halinde paranın peşin sermaye değerini göz önünde tutmak ve somut verilere değinmek zorundadır.” diyerek bunu teyit etmiştir.

Hakimin evlenmeden önce ve boşanmadan sonra meydana gelen olayları illiyet bağının kurulmasında dikkate almaması gerekir628.

Diğer taraftan eşler tazminat miktarı konusunda anlaşabilirler. Fakat anlaşmanın geçerli olabilmesi için hakimin onayı gerekmektedir629.

Ayrıca, taleple bağlılık kuralı (talepten fazlaya hükmetme yasağı), uyarınca tazminat belirlenirken talep miktarı aşılamaz630.

Türk Medeni Kanunu’nun 176. maddesinin ikinci fıkrasına göre, maddi tazminat toptan veya durumun gereklerine göre irat şeklinde ödenmesine karar verilebilir. Anılan maddenin son fıkrasında ise, hakim, istem halinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen maddi tazminat gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabileceği hükmünü getirmiştir.

626

GÜRSOY / BULUT, 284.

627 _{Y2HD, 16.11.1998, E.1998/10394, K.1998/12271 (www.kazanci.com 22.12.2012).}

628 _{KIRMIZI, Ali E., Boşanmanın Sonuçlarından Maddi ve Manevi Tazminat, YLT}

(Yayınlanmamış), İstanbul 2009, 36.

629 _{UYANIK ÇAVUŞOĞLU, Ayfer, Türk Milletlerarası Özel Hukukunda Boşanma, 1. Bası, İstanbul}

Türk Medeni Kanunu’nun 178. maddesi uyarınca, evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Böylece, maddi tazminat boşanma kararının kesinleşmesinden sonraki bir yıl içinde istenebilir631.