Mali Yönetim

Personel seçimi gerçekleştikten sonra personel seçimi kadar önemli bir konu da başarılı personeli kurumda tutabilmektir. Yüksek performanslı işgücünü elinde tutmanın en önemli araçlarından birisi çalışanların performanslarını değerlendirmektir. Düzenli şekilde değerlendirmenin amacı örgüt amaçları doğrultusunda kişisel denetimi mümkün kılmaktır. Örgüt amaçlarının başarısını destekleyen performans değerlendirme tekniğini seçmek ve çalışanların performansına yönelik beklentiler ile örgüt misyonu arasında bir bağlantı kurmak önemlidir (Holland vd., 2009, s. 66).

Seçilen personelin ücretlendirmesi de kentten kente değişebilmektedir. Birçok kent çalışanı maaşlarını kent yönetimlerinin vergi gelirine uygun olarak almaktadır. Kent yönetimlerinin gelir ve gider oranı eşit olmalıdır. Özel sektördeki kadar yaygın olmamasına rağmen bazı kent yönetimlerde teşvik primi mevcuttur. Maaş ödeme planı genelde kadro sınıflandırmasına bağlı olarak gerçekleşmekte ve bu çerçevede belli özelliklere sahip bazı pozisyonlara aynı oranda ödeme yapılmaktadır. Kent yönetimleri arasında muhtemelen en çok tanınan ‘An across-the board adjustment’ olarak anılan ücretlendirme yönteminde her çalışan maaşının belirli yüzdesini kazanmakta ya da kaybetmektedir. Yönetici açısından bu yöntem kolay bir şekilde uygulanmakta ancak her çalışanın aynı performans seviyesinde değerlendirilmesi çalışanların moralinde bir düşmeye neden olabilmektedir. Son 30 yıldır ise kamu yönetimlerinde performansa dayalı ücretlendirme ve teşvik ödemelerine dayalı sistemler yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır (England vd., 2011, s. 279).

Birçok eyalet, belediyelerinden denk bütçe içinde faaliyetlerini sürdürmelerini talep ederler ve belediyelerin bütçe açığı vermelerine izin vermezler. Eyaletlerin yasal sınırlamaları belediyelerin gelir sağlama kapasiteleri üzerinde ciddi kısıtlamalar yaratır.

Devlet yardımları üzerindeki federal yönerge ve denetimler de bu kısıtlamalar arasında yer almaktadır (England vd., 2011, s. 308). Yerel yönetimler finansal yetki ve yardım açısından büyük oranda eyalet devletlerine bağlıdırlar. Federal devlete bağlılıkları ise eyalet devletlerine göre çok daha azdır. Yerel yönetimleri sadece eyaletler vergi ve harç toplama, borçlanma ve harcama yapmaya yetkilendirebilirler (Bowman ve Kearney, 2009, s. 270). Bu çerçevede yerel yönetimlerin büyük oranda eyalet yönetimleri ile ilişki içinde olduğu, federal yönetimin yerel yönetimler üzerinde tam bir söz hakkı bulunmadığı ancak doğrudan ve dolaylı olarak kendi politikaları çerçevesinde yerel yönetimleri yönlendirebildiği söylenebilir (Ömürgönülşen, 2009, s.371).

Gelirler: Yerel yönetimlerin başlıca gelir kaynaklarını kendi öz kaynakları olan vergiler, satışlar ve vergi dışındaki gelirlerden oluşturmaktadır. Yerel yönetimlerin kendi öz kaynakları dışında yer alan diğer devlet birimlerinden yapılan ödemeler de önemli gelir kaynakları arasında yer almaktadır (Rafuse, 1991, s. 16-20). Tarihsel olarak yerel yönetimler emlak vergisine gelir sağlamanın temel aracı olarak bakmışlardır. Son yıllarda ise kentlerin mevcut işlemlerinin finansmanında emlak vergisinin önemli rolü biraz azalmış ve hükümetler arasındaki ödenekler (devlet yardımları) belediyelerin en önemli gelirleri haline gelmiştir. Kentlerin, eyalet yasaları ve tarihsel eğilimler nedeniyle bağlı oldukları gelir kaynaklarının derecesi oldukça farklılaşabilmektedirler.

Örneğin birçok eski kuzeydoğu kentlerinin gelirleri batı kentlerine kıyasla daha çok emlak vergisine dayanmaktadır (England vd., 2011, s. 309). Tablo 15’de kentlerin 2006-2007 dönemine ait gelir kaynaklarına ilişkin oranlar yer almaktadır. 2006-2007 döneminde ABD’de yer alan kentlerin gelir kaynaklarının büyük kısmı diğer devlet birimlerinden yapılan aktarmalardan ve kentlerin kendi öz kaynaklarından oluşmaktadır.

Diğer devlet birimlerinden yapılan aktarmalar arasında ise eyalet devletlerinden yapılan aktarmaların önemli yer tuttuğu görülmektedir. Kentlerin kendi öz kaynakları arasında yer alan vergilerden emlak vergisi ise en önemli vergi kaynağı durumundadır.

Tablo 15. ABD’de Kentlerin Gelir Kaynakları 2006-2007

Gelir Kalemleri 2006-2007($)

Genel Gelirler

Diğer devlet birimlerinden yapılan ödemeler

Federal Devlet Eyalet

Diğer yerel yönetimler Kendi öz kaynakları

Vergiler Emlak Satışlar Kazançlar Diğer

Giderler ve kullanım ücretleri

Kamu Hizmet Gelirleri (Su, elektrik, vb.) Diğer Gelirler

389.084.690

102.538.904 20.503.852 72.752.608 9.282.444 286.545.786 176.496.583 85. 163.581 48. 492.661 24. 758.639 18. 081.702 110.049.203 71.505.087

47.616.689

Toplam Gelir 508.206.466

Kaynak: 2007 Census of Governments: Finance, Table 2.

Harcamalar: ABD’de yerel yönetimlerin yönetim yapıları eyaletten eyalete değişebildiği için harcama çeşitlerinin de eyaletten eyalete değişebilmesi şaşırtıcı gözükmemektedir (Schroeder, 2006, s. 322). Yerel yönetimlerin harcamalarının büyük çoğunluğunu bayındırlık hizmetleri, kamu güvenliği, personel ve sermaye projeleri oluşturur. Diğer harcama kategorileri arasında ise hizmetler, ekipman vb. yer almaktadır. Sağlanan hizmetlere göre yönetim birimlerinin harcamaları değişmektedir.

Örneğin eğitim, park ve dinlenme hizmetlerinden her belediye ya da county sorumlu değildir (Swain, 2007, s. 73).

Tablo 16. ABD’de Kentlerin Harcamaları 2006 – 2007

Harcama Kalemleri 2006-2007($)

Hükümetlerarası Harcamalar Dolaysız Harcamalar

Dolaysız Genel Harcamalar Eğitim

Kamu Refahı

Hasta haneler Sağlık

Ulaşım

Kamu Güvenliği Çevre ve Konut Devlet Yönetimi Diğer

Diğer Harcamalar

11.322.956 466.529.759 361.494.923 47.161.941 11.352.259 12.952.996 7.836.070 40.182.034 77.663.657 75.559.334 29.742.539 59.044.093 105.034.836

Toplam Harcama 477.852.715

Kaynak: 2007 Census of Governments: Finance, Table 2.

Tablo 16’ da görüldüğü gibi kentlerin harcamaları arasında kamu güvenliğinin önemli payı bulunmaktadır. Çevre ve konut harcamaları da kamu güvenliğinden sonra gelen önemli kalemler arasındadır. Eğitim harcamaları ise kütüphane harcamalarını da içine alarak önemli kalemler arasındadır. Eğitim harcamaları içinde vurgulanması gereken konulardan birisi ise birçok kentin kamuya ait okullarının finansmanında sorumluluğunun olmayışıdır. Hatta eğitim ve bazı hizmetler genellikle diğer yerel yönetim birimleri tarafından sağlanmaktadır. Örneğin yerel eğitimle bağımsız okul yönetimleri ilgilenmektedir. Kütüphaneler ise genellikle özel bölge yönetimleri tarafından yönetilmektedir (England vd., 2011, s. 317).

Bütçe Yapma: Yerel yönetimlerde finansal yönetim beş temel görevi kapsamaktadır. Bu görevler bütçe yapma, muhasebe, nakit yönetimi, borç yönetimi ve gelir yönetiminden oluşmaktadır. Her biri hem birlikte hem de ayrı ayrı mali yönetime önemli katkıda bulunmaktadır (Mikesell, 2007, s. 27). Bütçe, finansal yönetim ve mali planlama surecinin en önemli parçasıdır. Yerel yönetimler artan hizmet taleplerini bütçe yaparak ve finansal yönetim aracılığıyla denkleştirirler. Bütçe yapma paranı nasıl elde edeceğine

ve harcayacağına karar verme sürecidir. Finansal yönetim ise satın alma, kayıt tutma gibi çeşitli görevleri içermektedir. Bütçe yapma süreci hazırlık, onaylama, uygulama, kontrol ve gözden geçirme aşamalarından oluşmaktadır. İçinde bulunulan yılın bütçesi uygulanırken önceki yılın bütçesi kontrol edilir ve gelecek yılın bütçesine ilişkin hazırlıklara başlanır (Swain, 2007, s. 67).

Birçok belediyede, belediye başkanı, belediye bütçesini hazırlar ve onay için meclise sunar. Genellikle belediyenin bütçesinde, belediyenin kategoriler halinde gelir kaynaklarının planı, kategoriler ve hizmet alanları için hangi kaynakların harcanacağı bilgileri yer alır. Bütçe yapma sureci basit bir hesaplama işlemi değildir. Çeşitli faaliyetler için finansal kaynakların tahsisi işlemi politika yapma faaliyetidir. Bütçe belediyenin ya da kentin yapmak istediği politika ve programları yansıtır. Ancak kaynaklar genelde tüm çıkar gruplarını memnun edecek seviyede olmadığı için anlaşmazlıklar kaçınılmaz olarak ortaya çıkmaktadır. Belediye düzeyinde bütçe yapma genellikle yönetici merkezli bir süreçtir. Özellikle büyük kentlerde belediye bütçesi belediye başkanının bütçesidir. Bu yargı aynı zamanda birçok orta ölçekli kent için de geçerlidir. Belediye meclisi ise bütçeyi onayında en son yetkili mercidir (England vd., 2011, s. 318-20).