Bilgi Teknolojileri Yönetimi

belediye borçlarının devlet tarafından üstlenilmesi, gelir kaynağı olarak borçlanmanın belediyeler tarafından gerekli gereksiz kullanılması ile sonuçlanmıştır. Bu şekilde borçlanan ve kendi kaynakları ile borçlarını ödeyemeyen belediyelerin borçları ise hazineye geçmiştir (Öner, 2006, s. 225). Bu çerçevede ülkemizde belediyelerin borçlanmasına ilişkin temel olarak 5393 Sayılı Belediye Kanunu ile bazı sınırlandırmalar getirilerek çeşitli kriterler ortaya koyulmuştur.

5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun 68. maddesinde belediyelerin borçlanmasına ilişkin hükümlere göre dış borçlanma ancak yatırım programında yer alan projelerinin finansmanı amacıyla 4749 Sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde yapılabilir. Tahvil ihracı ise yatırım programında yer alan projelerin finansmanı için ilgili mevzuat hükümleri uyarınca yapılır. Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin % 50’sinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, faiz dâhil iç ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamını aşamaz ve bu kuruluşlar, iç borçlanmayı en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin %10’unu geçmiyorsa belediye meclisinin kararı; %10 ‘unu geçiyorsa meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve İçişleri Bakanlığının onayı ile yapabilir.

Belediyelerin iç ve dış borç stok tutarı en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamını aşamaz ibaresine ilişkin bir istisna getirilmiştir. Buna göre ileri teknoloji ve büyük miktarda maddî kaynak gerektiren alt yapı yatırımlarında Devlet Plânlama Teşkilatı Müsteşarlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kabul edilen projeler için yapılacak borçlanmalarda iç ve dış borç stok tutarının hesaplanmasında yer alan sınırlandırma yer almamaktadır.

Belediyeler de günümüzde işlemlerinin büyük çoğunluğunu bilgisayarlar aracılığıyla sürdürmekte ve maddi olarak büyük değerlere ulaşan gelir ve tahsilât, muhasebe, emlak vergisi, abone hizmetleri, vb. işlemlerinde bilgisayarları kullanmaktadırlar (Erdi vd. , 2005, s. 3). Bilgi teknolojilerinde hızlı gelişmeyle birlikte belediyelerde teşkilat yapılarını bu gelişmeye uydurmaya başlamışlardır. Özellikle il belediyeleri ve büyükşehir belediyelerinin birçoğunun teşkilat yapısına ‘bilgi işlem müdürlüğü’ adı altında müdürlükler eklenmeye başlanmıştır. Bilgi işlem müdürlüğü olmayan belediyelerde ise ilgili hizmetler mali hizmetler müdürlüğü gibi çeşitli müdürlükler tarafından yerine getirilmektedir. Belediyelerde bilgi teknolojilerinin yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanması genel ifade ile belediye hizmetlerin elektronik olarak sunulmasını ifade eden e-belediye kavramının ortaya çıkması ile mümkün olmuştur.

E-belediye bilgi iletişim teknolojileri aracılığıyla daha şeffaf, etkin ve verimli; vatandaş odaklı ve vatandaş katılımına açık bir olguyu ifade etmektedir. Bu çerçevede e-belediye kavramı belediyenin hizmetlerini elektronik olarak sunmasının ötesinde vatandaş odaklı bir hizmet anlayışının benimsenmesi, yeni bir yapının oluşturulması ve bilgi teknolojilerini anlayan ve kullanabilen personel kaynağının yetiştirilmesi gibi bir dönüşümü ifade etmektedir (Polat, 2006, s. 10). E-belediye ile belediyenin hızlı etkin ve şeffaf bir şekilde işleyişi sağlanacak ve her düzeyde vatandaşın yönetime katılım imkânları artacaktır (Karbuz, 2003, s. 75). E-devletin temel işlevi hizmet alanına ilişkin çeşitli verileri, bilgi iletişim teknolojileri vasıtasıyla toplayıp bu verileri işleyerek kente faydalı olacak bilgi ve hizmete dönüştürmektir (Şat, 2012, s. 250). E-belediyenin Tablo 12’de görüldüğü gibi hizmetlerin sağlanmasında etkinlik ve verimlilik sağlanması, vergi adaletin sağlanması, performans ölçümünün kolay bir şekilde gerçekleştirilmesi, bilgiye dayalı karar verme mekanizmalarının gelişimi gibi belediye açısından çeşitli işlevleri yer alırken kaliteli hizmet sunumu, vatandaşın temel alındığı hizmet, her gün her saat hizmet ve daha saydam ve hesap verilebilir hizmet gibi vatandaş açısından da bazı işlevleri bulunmaktadır. Bu işlevlere gün geçtikçe yenilerini eklemek mümkün gözükmektedir.

Tablo 12. E-Belediyenin Vatandaş ve Belediye Açısından İşlevleri E-Belediyenin Belediye Açısından

İşlevleri

E-Belediyenin Vatandaş Açısından İşlevleri

Hizmetlerin sağlanmasında etkinlik ve verimlilik

Kaliteli Hizmet

Vergi adaletinin sağlanması Vatandaş odaklı hizmet

Performans Ölçümü 7 gün 24 saat hizmet

Bilgiye dayalı karar verme mekanizmalarının gelişimi

Daha saydam ve hesap verebilir yönetim

Kaynak: Polat, 2006, s. 10.

E-belediyenin aşamaları ise Polat (2006, s. 12)’a göre tek yönlü bilgi verme, karşılıklı iletişim, çevrimiçi işlem olmak üzere 3 aşamadan oluşmaktadır. Tek yönlü bilgi verme belediyelerin faaliyet raporları, stratejik planları, performans raporları, duyurular gibi bilgilerin sunulmasını içerir. Karşılıklı iletişim, var olan bilgilerin sunulmasından ziyade abone numarası girerek su, elektrik ya da doğalgaz faturası sorgulama gibi bilginin kişilerin ihtiyaçlarına göre uyarlanarak sunulmasıdır. E-belediyenin üçüncü aşaması olan çevrimiçi işlem ise kredi kartı ile borç ödeme, sistem üzerinden belediye ihalelerine ya da belediyenin yapmış olduğu katılma, çeşitli aktivitelere başvurma ya da rezervasyon yaptırma gibi faaliyetleri içermektedir. Backus (2001, s. 6-7) ise e-devletin aşamalarını dört grupta ele almıştır. Birinci aşama olan bilgi aşamasında basılmış bilgiler, politikalar, haberler, yasalar, yönetmelikler, telefon numaraları, ekonomik veriler vb. bilgilere erişim sağlanır. İkinci aşama olan etkileşim aşamasında vatandaşlar e-mail ile çeşitli sorular sorabilir, çeşitli form ve dokümanları indirebilirler.

Üçüncü aşama olan işlem aşamasında vatandaşlar ya da kurumlar vergi borçlarını ödeyebilmekte, bilet alabilmekte ve kamu ihalelerine katılabilmektedirler. Son aşama olan dönüşüm aşamasında ise tüm kamu hizmetleri için entegre olmuş bir web sitesi (portal) bulunmakta ve vatandaşlar tek bir adresten tüm hizmetlere ulaşabilmektedirler¹⁵.

15 West (2004, s. 17 ) e-devlet dönüşüm aşamalarını bilgi, kısmi hizmet sunumu, tek durak ve interaktif demokrasi olmak üzere dört aşamada ele almıştır. İnce (Aktaran: 2001, s. 48) ise e-devlet aşamalarını bilgi sağlama, karşılıklı iletişim ve online işlemler olmak üzere üç başlık altında ele almıştır.

Parlak ve Sobacı (2008, s. 243-244) e-devlet uygulamalarına ilişkin yapmış oldukları çalışmada e-devlet hizmeti kategorileri ve bu kategoriler altında yer alan 14 kriter belirleyerek Türkiye’de yer alan büyükşehir belediyelerinin web siteleri üzerinden sunmuş oldukları e-devlet hizmetlerini belirledikleri kriterler çerçevesinde mevcut ya da yok şeklinde değerlendirmişlerdir. Yazarların araştırmada kullanmış oldukları ana kategoriler ve kriterler aşağıdaki gibidir:

1- Bilgi Verme Hizmetleri: Kurumsal ve İşlevsel Bilgiler, Hizmet Alanlarına Ait Bilgi Aktarımı, Meclis Kayıtlarına ve Kararlarına Ulaşım, Yasal Düzenlemeleri Elde Etme.

2- İletişim Hizmetleri: E-İletişim, Bilgi Edinme, Yerel Gündem 21.

3- Online Hizmetler: Lisans ve Karar Verme, Fatura Ödeme, Vergi Ödeme, İhale, Bilet Satış ve Rezervasyon, Kamuoyu Yoklaması, Anket.

E-belediyenin kent bilgi sistemleri ve belediye ağ sayfası (web) olmak üzere iki aracı bulunmaktadır (Saraçbaşı, 2010, s. 96-98). Kent bilgi sistemleri ‘kentin fiziksel, ekonomik ve sosyal yapısına ilişkin verilerin toplanması, yapılandırılması, işlenmesi ve sunumu ile farklı kurumlarca üretilen bilgilerin bütünleştirilmesini sağlayarak kent yönetiminde ussal kararların alınmasını destekleyen bir bilgi sistemidir (Akdeniz, 2004:

54). Kent Bilgi Sistemi içerisinde belediyeler açısından coğrafi bilgi sistemleri önemli bir yer tutmaktadır. E-Belediyenin araçlarından olan ağ sayfası ile daha önce belirttiğimiz gibi belediyeler bazı hizmetlerini web siteleri aracılığıyla vatandaşlarına sunmaktadırlar. Türkiye’de belediyelerin büyük çoğunluğunun web siteleri karşılıklı etkileşim sağlamaktan ziyade bilgi akışı sağlamaktadır. Belediyelerin web aracılığıyla vatandaşlarına sunmuş olduğu çeşitli bilgiler ve hizmetler bulunmaktadır. Bu hizmetler ve bilgiler belediyeden belediyeye değişmekle birlikte orta ölçekli yani nüfusu 100.000 ile 250.000 arasında belediyelerde genellikle aşağıdaki başlıkları içermektedir:

- Su, emlak vergisi, ilam ve reklam vergisi vb. borç ödeme (Bazı belediyelerde kredi kartı ile borç ödeme sistemi bulunmaktadır),

- Ruhsat başvurusunda bulunma, - Sicil sorgulama,

- Rayiç değerlere ilişkin bilgi edinme,

- İhalelere ilişkin bilgi edinme, - Şikâyet ve önerilerinizi bildirme,

- Bilgi Edinme Kanunu kapsamında çeşitli bilgiler edinme,

- Belediyelere ilişkin kurumsal bilgiler (Teşkilat yapısı, faaliyet raporları vb.) edinme, - Belediye başkanı ve kente ilişkin bilgiler edinme,

- Meclis ve encümen kararlarına ilişkin bilgiler edinme,

- Belediye ya da halk otobüsü güzergâhlarına ilişkin bilgiler edinme, - Çevre temizlik tarifelerine ilişkin bilgi edinme,

- Kent rehberine erişim sağlama.

- Nikâh başvurusunda bulunma.

Türkiye’de yerel yönetimlerde e-devlet uygulamalarına ilişkin çeşitli kurumlar tarafından raporlar yayınlanmaktadır. Bunlardan bir tanesi de İç İşleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan ‘e-Devlet (Yerel) Uygulamaları Anketi Raporlaması’ dır. Ankete toplam 2.950 belediyeden 2.666 belediye katılmıştır. Ankette yer alan sorulardan bazıları ve bu sorulara verilen yanıtlar aşağıdaki gibidir:

- Belediyeye ait web sitesi var mı? sorusuna % 97 belediye var % 3 belediye yok, - Belediyede istek ve şikâyet başvuruları elektronik olarak sisteme kabul edilip ilgili

birime iletilerek takibi yapılmakta mıdır? sorusuna ise % 47’si evet, % 53’ü hayır, - İnteraktif kent rehberi internet sitenizde kullanılmakta mıdır? sorusuna % 80’i evet,

% 20’si hayır,

- -Uygulamakta sorumlu olduğunuz belediye temel mevzuatı internet ortamında sunulmuş mudur? sorusuna % 34’ü sunulmuştur, % 66’sı ise sunulmamıştır,

- GIS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) tamamlanmış mıdır? sorusuna ankete katılan belediyelerden % 3’ünde tamamlandı, % 83’ü tamamlanmadı, % 14’ü ise çalışmalar kısmen devam ediyor,

- Belediyede e-Devlet uygulamaları ile ilgili gerçekleştirilen projelerinizin performansı hakkında geri bildirim almak için kullanıcı memnuniyeti anketi uyguladınız mı?

sorusuna ise % 7’si evet, % 93’ü ise hayır yanıtını vermişlerdir.