Makro Faktörler

1.6.2.1 Aile

Çocuğun aileden aldığı eğitimin onu hayatı boyunca etkilediğini yapılan araĢtırmalar kanıtlamıĢtır. KiĢilerin doğumundan itibaren en çok babasından ve diğer aile bireylerinden rol model alma bazında etkilendikleri görülmüĢtür. Bu nedenle giriĢimci ruha sahip bireylerin bulunduğu ailelerde yetiĢmenin çocukların giriĢimcilik yeteneklerine katkıda bulunmaktadır(Çelik ve Akgemci, 1998: 28-38).

KiĢilerin giriĢimcilik yolunda aile yapılarının da önem derecesi hayli fazladır. Aileden alınan ahlaki değerlerin giriĢimcilik yeteneği üzerinde üç türlü etkisi bulunduğu keĢfedilmiĢtir. Bu etkiler( Ġraz,2005: 176) ;

TeĢvik edici ( olumlu etki ), Kararsızlık ( yaratıcı etki ), Kısıtlayıcı etki ( olumsuz etki ).

Şekil 4: Aile Yapısının Girişimcilik Üzerindeki Etkisi Aile

GiriĢimcilik Kararsızlık ( yaratıcı etki )

TeĢvik edici ( olumlu etki )

Kısıtlayıcı etki ( olumsuz etki )

47

TeĢvik edici etki:

Aile, çocuğu hayatını serbest kazanma ve kendi isini kurma konusunda teĢvik eder. Aile reisi giriĢimci ise veya yakın akraba ile aile çevresinde giriĢimci kiĢiler var ise, bu kiĢiler çocuğa örnek biçilir.

Kısıtlayıcı etki:

Aile içinde maddi imkânsızlıkların oluĢturduğu etki veya tarıma dayalı hayat çocuğun giriĢimci olmasını engellemektedir. Çocuğun horlanması tek basına baĢarma arzusunu törpülemektedir.

Kararsızlık yaratıcı etki:

Aile, özellikle modern toplumlarda çocuğu toplumsallaĢtırmak yerine eğitim ve formel toplumsallaĢtırma rolünü üzerine alır. Uzun süre okula devam etmesi beklenen ve baĢarılması güç islere zorlanan bu çocuklar ailede aldıkları eğitim yeterli olmadığı için ikilemde kalırlar(Ġraz, 2005:177).

Ailenin çocuklarının giriĢimcilik niyetlerinde ki etkisini araĢtırmacılarda bazıları ise iki nedenle açıklayabilmektedir; rol model olma ve aile desteği. Ailesi giriĢimci olan çocukların ileride kendi iĢletmelerini kurması ihtimali yüksektir. Kendisine ait bir iĢte çalıĢan giriĢimci ebeveynin çocuğunun da benzer eğilimler göstermesi yapılan birçok araĢtırmada karĢılaĢılan bir gerçektir. Bu rol model etkisidir. Aile destek ise; ailenin bu yolda bireye finansal ve manevi yönden destek vermesidir(Wang ve Wong, 2004:165).

Ailenin etkileri rol ve destekle kalmamaktadır. Anne-baba meslekleri, kardeĢler arası doğum sırası, anne- babanın sosyal statüleri, yetiĢtirme tarzları, ailenin değer yönetimi, çocuk sayısı gibi unsurlarda ailenin etkilerini oluĢturmaktadır(Neider, 1987:29).

1.6.2.2 Çevre ve Kültürel Yapı

Bireylerde giriĢimcilik olgusunun ortaya çıkmasını etkileyen faktörlerden biri de çevre olmuĢtur. GiriĢimciliğin bulunduğu çevrenin sosyal, politik, ekonomik, teknolojik ve kültürel koĢulları giriĢimciliğin yapısını oluĢturan önemli çevresel etkenler arasındadır(Özden vd, 2008:232).

Çevrenin yanında o çevrenin değerlerini ve normlarını oluĢturan kültürel doku da giriĢimciliği etkileyecektir çünkü tüm özellikleriyle aslında giriĢimcilik, toplumsal ve

48 dolayısıyla bir kültür olgudur. DüĢünüldüğünde Ģüphesiz ki bir Türk giriĢimcisi bir Çin giriĢimcisinden, bir Çin giriĢimcisi de Ġngiliz veya Amerikalı giriĢimciden farklı olacaktır.

Bu konuda 80‟ler de araĢtırma yapan Hofstede kültürün giriĢim ve giriĢimcilik üzerindeki etkisini incelediği çalıĢamasında beĢ boyut bulmuĢ ve onları Ģöyle sıralamıĢtır(Hofstede, 1981):

• Bireyci/ Kollektivist Eğilimler; bireyin ya da grubun çıkarlarının önemsenme derecesini ifade ederler.

• Güç Mesafesi; bir ülkedeki bağımlılık iliĢkilerini ifade eder.

• Belirsizlikten Kaçınma; bir kültürün üyelerinin belirsiz ve bilinmeyen durumlardan kaynaklanan korku hissini ifade etmektedir.

• Uzun Dönem Eğilimi; bir ülkeyi ihtiyaçların kısa ve uzun dönem tatmini arasındaki değiĢikliğe göre tanımlar.

• Erkeksi /DiĢil Eğilimler; açık bir Ģekilde farklılaĢan toplumdaki sosyal cinsiyet rollerini tanımlar.

1.6.2.3 Din

Toplumun kültürel yapısını belirleyen unsurlardan biri olan dini değerlerin giriĢimsel faaliyetlerin üzerindeki etkisini ilk inceleyen kiĢi Max Weber olmuĢtur. Weber bu kitabında “Protestan Ahlakı” ile kapitalizm olgusu üzerinden giriĢimciliğin dini değerlerle iliĢkisini irdelemiĢtir( Weber ,1997: 16-17)

Weber‟in giriĢimcilik ile Protestan ahlakını bağdaĢtıran düĢüncesini TanyaĢ kitabında Ģöyle açıklamıĢtır. “Ġnanan, Tanrı‟yla olan iliĢkisinde kendini diğer varlıklardan soyutlanmıĢ gördüğü için Tanrı karĢısında varlığını “birey” olarak tanımlar güçlü bir bireyselliğe ulaĢır. Bu güçlü bireysellik aynı zamanda ekonomik aktörün giriĢimciliğini ortaya çıkarır ve idame ettirir.”( TanyaĢ,2007: 74)

Weber elde etme güdüsünün, kazanç tutkusunun ve kuru kâr hissinin hiçbir Ģekilde tam anlamıyla kapitalizmi yansıtmadığını ifade etmiĢtir. Weber‟in kapitalizm tanımlaması burada modern endüstriyel tasarım üzerinedir. Weber‟e göre tarih boyunca çeĢitli toplumlar kapitalizme benzeyen etkinlikler içinde bulunmuĢlardır. Kâr ve kazanç tutkusu ise her çağ ve her toplumda varlığını korumuĢtur. Fakat kapitalizmin diğerlerinden farkı fetihle,

49 spekülasyonla ve macerayla gerçekleĢtirilen kâr tutkusunun, kazanma hırsının yani kendi deyimiyle akıldıĢı bu güdülerine gem vurmasıdır. Kapitalizm, bürokratik örgütlenen iĢletmelerde iĢverenler tarafından rasyonel bir Ģekilde yönetilen ücretli emeğe dayanmaktadır ve iĢverenler bu emeği kullanarak kâr yapmanın ve sermaye biriktirmenin peĢindedirler. En fazla kâr elde etme isteği, sadece olabildiği ölçüde kâr elde etmek değil, aynı zamanda sınırsız birikim yapma isteğidir(www.e-akademi.org )

1.6.2.4 Yasal ve Ġdari yapı

Ülkelerin bürokratik ve yasal çerçevelerinin giriĢimcilik üzerindeki etkisi yadsınamaz. Bir ülke için giriĢimcilik karĢıtı bir yapılanma mevcut ise, hükümet ve yasal yapı giriĢimci yapıya destek değil köstek oluyorsa bu durum giriĢimsel faaliyetlerin artmasına değil azalmasına neden olacaktır. Bürokratik yapının desteği, yasal düzenlemelerin giriĢimciler lehine olması ve ekonomi politikalarının teĢviki ile giriĢimcilik ülke içinde geliĢip yaygınlaĢacaktır(Ġraz,2005:178).