Mülteci Misafirhaneleri Yönetmeliği

Mülteci Misafirhaneleri Yönetmeliği’nin209 1. maddesinde yönetmeliğin amacı aynısıyla “...değişik ülkelerden kaçak veya pasaportla Yurdumuza gelerek yabancı

207 _{EKŞİ, “Yabancılar Hukukuna İlişkin Temel Konular”, s. 71.} 208 _{EKŞİ, “Yabancılar Hukukuna İlişkin Temel Konular”, s. 71.} 209 _{RG, 29.4.1983/18032.}

ülkelerden birine gönderilmek veya yurdumuzda kalmak isteği ile iltica hakkı talebinde bulunan yabancı kişilerin haklarında yapılan işlem sonuçlanıncaya kadar geçecek süre içerisinde geçici barındırılma, iaşe, ibate ve diğer masrafların karşılanmasına ilişkin esas ve usulleri belirlemektir” biçimindedir.

Mülteci misafirhaneleri, ihtiyaca göre belirlenen illerde, Emniyet Genel Müdürünün teklifi İçişleri Bakanının onayı ile kurulur (md. 7). Misafirhaneler, misafirhane amiri tarafından idare edilir (md. 10) ve misafirhanenin yönetim kadrosu, misafirhane amiri210, misafirhane amir yardımcısı211, idari ve destek hizmetler bürosu212, güvenlik

210 _{Misafirhane amirinin görev ve sorumluluğuYönetmeliğin 10. maddesinde belirtilmiştir. Anılan}

maddeye göre amirin görev ve yetkileri aşağıdaki biçimdedir; Misafirhane amirinin görevleri aşağıda gösterilmiştir.

a. Yetki ve sorumluluğuna verilen misafirhanenin hizmetlerine mevzuata uygun ve düzenli bir şekilde yürütülmesine,

b. Misafirhanede görevli personelin, görevlerini yerine getirip getirmediklerinin izlenmesi ve denetlenmesine, izin işlerinin tedvir edilmesine,

c. Barındırılan mültecilerin ve sığınmacıların birbirleriyle olan temas ve davranışlarının izlenmesi ve izlettirilmesine,

d. Mültecilerin ailevi sıkıntıları ve psikolojik sorunları ile ilgilenilmesine ve boş zamanlarının değerlendirilmesine,

e. Misafirhane İç Hizmet Yönergesi hükümlerinin uygulanmasının sağlanmasına, f. Misafirhanede hizmetlerin yürütülmesine ilişkin görev talimatlarının yapılmasına, g. Misafirhanenin güvenlik işleri için haftalık nöbet çizelgelerinin hazırlanmasına, h. Misafirhane binasının dahili hizmetleri için iş kolları kurulmasına,

ı. Misafirhane binasının ihtiyaçlarının karşılanmasına, barındırılanların iaşe ve diğer masraflarının, sağlık hizmetlerinin ve diğer hususların düzenli ve koordineli şekilde yürütülmesine,

j. Barındırılacak mülteci ve sığınmacıların milliyetleri, ailevi ve sosyal durumlarını dikkate alarak yerleşim planı yapılmasına ve uygulanmasına,

k. Misafirhane binasının fiziki güvenliği ve mülteci sığınmacıların güvenliklerinin sağlanmasına, l. Mülteci ve sığınmacıların dosyalarının düzenlenmesine,

m. Misafirhanenin işletilmesiyle ilgili hesap sonuçlarının aylık ve yıllık değerlendirilmesinin yapılarak il emniyet müdürlüğüne verilmesine

ilişkin iş ve işlemleri yürütmektir.

Yukarıdaki görevlerin yerine getirilmesinde misafirhane amiri il emniyet müdürüne karşı sorumludur.

211 _{Misafirhane amir yardımcısının görev ve sorumluluğu Yönetmeliğin 11. Maddesinde}

düzenlenmiştir. Anılan düzenlemeye göre, Misafirhane amir yardımcısı, misafirhane amirinin bulunmadığı zamanlarda onun tabii vekilidir. Amirin kendisine verdiği görevleri yapar.

Misafirhane amiri sorumlulukları kendisine ait olmak üzere görevlerinden bazılarını amir yardımcısına devredebilir.

Misafirhane amir yardımcısı kendisine verilen görevlerin yerine getirilmesinden amirine karşı sorumludur.

212 _{İdari ve destek hizmetler bürosunun görevleri Yönetmeliğin 12. maddesinde düzenlenmiştir.}

Anılan düzenlemeye göre görevler aşağıdaki gibidir;

a. Misafirhanenin temizlik, bakım, onarım işlerini yapmak,

b. Ayniyat yönetmeliğine uygun olarak demirbaş eşya defterini tutmak,

c. Odalardaki demirbaş eşyaları belirleyen demirbaş eşya listelerini hazırlayarak duvarlara asmak, d. İlgili mevzuata göre gerekli sayımları yaparak düşümü gerekenleri bildirmek,

e. Esas anbar defterini düzenleyerek giren-çıkan eşyayı yönetmelik hükümleri gereği işleme tabi tutmak,

f. Misafirhane yemekhanesi, yatakhanesi ve gazinosunu düzenlemek, yerleşim ve oturma planları hazırlamak,

bürosu213, sağlık ve sosyal hizmetler bürosundan214 (md. 8) oluşmaktadır. Misafirhaneler A tipi ve B tipi olarak ikiye ayrılmaktadır. Kapasitesi 100’ün üzerinde olanlar A tipi, 100’ün altında olanlar ise B tipi olarak kabul edilmektedir (md. 9). Misafirhanelerde, yemekhane, çamaşırhane, istirahat ve okuma salonu bulunmaktadır (md. 18-21).

Mülteci ve sığınmacıların misafirhaneye kabulü ancak İçişleri Bakanlığının onayı ile gerçekleşir. Onay alınmadan bu kimselerin misafirhaneye kabulü kural olarak olanaklı değildir. Ancak kimi acele durumlarda İçişleri Bakanlığının talimatı ile onay daha sonra alınmak üzere, misafirhaneye mülteci alınabilmektedir (md. 15). Bu maddede belirtilen İçişleri Bakanlığından “onay alınması”nın hukuki niteliği idari vesayet yetkisidir. İdari vesayet yetkisi, yerinden yönetimin en önemli sakıncası olan, devletin birliği ve kamu hizmetlerinde aranan tutarlılığın bozulmasını önlemek amacıyla devletin ve onu temsil eden merkezin, yerinden yönetim kuruluşlarının

g. Mülteci ve sığınmacıların iaşesi için gıda maddelerinin satın alınması, depolanması ve sarfına ait işlemleri yapmak,

h. Misafirhaneye ait her türlü satınalma ve depolama işlemlerinin muntazam yapılmasını sağlamak, ı. Depoları düzenlemek, depo mevcudu tabelasını düzenli olarak tutmak ve kontrol etmek,

j. Besin kalori değerini hekimlikle işbirliği yaparak hesaplatmak ve buna göre günlük yemek listelerini hazırlamak,

k. Misafirhanede kantin ilgili yönetmelik esaslarına göre kurulması ve işletilmesini sağlamak, fiyat listesi ve maliyet hesaplarını düzenlemek,

l. Misafirhane ile ilgili hesap sonuçlarının aylık ve yıllık değerlendirilmesini yapmak, ile görevlidir.

213 _{Güvenlik bürosunun görevleri Yönetmeliğin 13. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddeye göre}

büronun görevleri aşağıdaki biçimdedir;

a. Misafirhane binası içinde ve dışında Koruyucu Güvenlik Özel Talimatı esaslarına göre her türlü güvenlik önlemlerini almak,

b. Hazırlanacak nöbet çizelgelerine göre nöbet hizmetlerini yürütmek, c. Yangın, sabotaj ve hırsızlık olaylarına karşı gerekli tedbirleri almak,

d. Mültecilerin ve sığınmacıların birbirleriyle olan temas ve davranışlarını kontrol etmek,

e. Mültecilerin, İç Hizmet Yönergesinde öngörülen hükümlere aykırı hareketlerine engel olmak, bu konuda verilen emirleri yerine getirmek,

ile görevlidir.

214 _{Sağlık ve sosyal hizmetler bürosunun görevleri Yönetmeliğin 14. Maddesinde düzenlenmiştir.}

Anılan düzenlemeye göre büronun görevleri aşağıdaki biçimdedir; a. Misafirhanenin her türlü sağlık işlerini yürütmek,

b. Sağlık fiş ve kayıtlarının tutulmasını sağlamak, istatistiki bilgileri hazırlamak, c. Gıda maddelerini sağlık açısından muayene etmek ve iaşe tabelalarını incelemek,

d. Mülteci-sığınmacıların ve misafirhane personelinin muayene ve tedavilerini yapmak ve gerekli sağlık tedbirleri almak,

e. Gerek duyulanları devlet hastanesine sevk etmek, f. Mültecilerin sosyal ve psikolojik sorunları ile ilgilenmek,

g. Yemekhane, yatakhane ve buna benzer yerlerin sağlık kurallarına uygun olup olmadığını kontrol etmek, tesbit edilen aksaklık ve noksanlıkların giderilmesi için önerilerde bulunmak,

h. Tercümanlık ve rehberlik hizmetlerini yürütmek, ile görevlidir.

işlemlerini, eylemlerini denetlemek, gerek gördüğünde onay vermek, onayı reddetmek, değiştirerek onaylamak, iptal etmek ya da ertelemek yetkisidir215.

Misafirhanelere yerleştirmede usul, Yönetmeliğin 17. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan düzenlemeye göre, misafirhanelere yerleştirme, mültecilerin ve sığınmacıların aile ve sosyal durumları ile milliyetleri dikkate alınarak yapılır. Mülteciler ve sığınmacılar kendilerine tahsis edilen yerden başka bir yer tahsisi talebinde bulunamazlar ancak tahsis edilen yerler gerekli olan durumlarda misafirhane amiri tarafından değiştirilebilir.

Mültecilerin ve sığınmacıların misafirhanede barındırılmaları geçicidir (md.16). Mülteci ve sığınmacılar, her ne sebeple olursa olsun misafirhaneden izinsiz ayrılamazlar. Şehir içinde yapılacak kısa süreli geziler için il emniyet müdürü gerekli önlemleri almak koşuluyla izin vermeye yetkilidir. İşlemleri tamamlanarak vizeleri temin edilen mülteciler ve sığınmacılar gidecekleri ülkeye gönderilmek üzere veya Türkiye'de kalmalarına izin verilenler ikamet edecekleri il’e gitmek üzere misafirhaneden çıkarılırlar (md. 29).

Misafirhaneye kabul edilen mülteci ve sığınmacılara, “ilticası tetkik edilen mülteci ve sığınmacı” sıfatıyla ikamet tezkeresi216 verilir ve varsa ellerinde bulunan pasaportları alınarak şahsi dosyalarında muhafaza edilir. Verilen ikamet tezkereleri numaraları Emniyet Genel Müdürlüğü’ne bildirilir (md. 24).

Mültecilerin ve sığınmacıların gitmek istedikleri ülkeler için vize temini ile ilgili işlemler, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Ankara Temsilciliği ile İstanbul Uluslararası Katolik Muhaceret Komisyonu yetkililerince ve gerektiğinde Dışişleri Bakanlığı aracılığı ile yürütülür (md. 26). Vizesi temin edilen mülteci ve sığınmacılara, Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme hükümleri uyarınca Bakanlıkça verilecek talimata göre bir veya iki yıl süreli mülteci ve sığınmacılara mahsus seyahat belgesi verilir (md. 28).

215 _{ONAR Sıddık Sami, “İdare Hukukunun Umumi Esasları”, C. II, İsmail Akgün Matbaası, 3. Bası,}

İstanbul, s. 622- 623; GİRİTLİ, BİLGEN, AKGÜNER, BERK, “İdare Hukuku”, s. 233 vd.; SANCAKDAR, “İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı”, s. 129 vd.

216 _{İkamet tezkeresi, herhangi bir sebeple ülkemizde oturan yabancıların oturmalarına izin verildiğini}

Mülteci misafirhanelerinde kapalı tutulan kişilere yönelik insan hakları ihalallerinin denetlenmesi için 21.06.2012 tarih 6332217 Sayılı Kanunla, Türkiye İnsan Hakları Kurumu kurulmuştur. Kurumun hizmet birimlerinden biri olan İşkence ve Kötü Muameleyle Mücadele Birimi, işkencenin ve diğer zalimane, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele ya da cezaların önlenmesi amacıyla çalışmalar yapmak, özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerlere haberli veya habersiz düzenli ziyaretler gerçekleştirmek, bu ziyaretlere ilişkin raporları ilgili kurum ve kuruluşlara iletmekle görevlendirilmiştir. Kurum görevini yaparken, kamu kurum ve kuruluşları ile görevliler, bu tür ziyaretler sebebiyle gerekli yardım ve kolaylığı göstermek zorundadır. Böyle bir yapılanmanın getirilmiş olması bu alanada yaşanan insan hakları ihlallerinin saptanarak, bu alanda sunulan hizmetlerin kalitesini arttıracağı ve ihlallerin engellenmesinde etkili olcağı düşünülmektedir.

Son olarak şunu da belirtmek gerekir ki, mülteci misafirhaneleri, bütçe için ciddi bir külfet niteliğindedir. Sadece bir misfirhanenin bütçeden aldığı yıllık paya bakarsak bu durumu destekler niteliktedir. Örneğin Yozgat Misfirhanesinin giderleri için, genel bütçeden 2007 yılında 146.233 TL., 2008 yılında 131.177 TL., ve 2009 yılında 133,839 TL harcanmıştır218.