B. Liselerde Okutulan nkılap Tarihi Ders Kitapları
3. Mükerrem Kamil Su ve Kamil Su
Ç NDEK LER
Birinci Cihan Harbi Sonunda Osmanlı Devleti’nin Durumu………...3-15 Atatürk’ün Hayatı………..6-14 Türk Milleti’nin Yurdunu Müdafaa Azmi………...15-24 Yurdun Müdafaası Yolunda Te kilatlanma: Kongreler………..…...31-39 stanbul Hükümeti ve Son Osmanlı Mebusan Meclisi……….…….40-49 Yeni Türk Devleti’nin Kurulu u………...…..50-55 Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Devri………...56-66 stiklal Sava ı……….……….67-75 T.B.M.M. Hükümetinin Dı Münasebetleri………..76-79 Batı Cephesi Sava ları ve Bu Sava ların Do urdu u Siyasi Sonuçlar…...80-96 Büyük Taarruz ve Zafer………...97-101 Türkiye Cumhuriyeti’nin Kurulu u………..….112-120 Halifeli in Kaldırılması………..121-124 Cumhuriyet Devrinde Siyasi Partiler……….……..125-131 Cumhuriyet Devrinde Türkiye’nin Dı Siyaseti……….……….132-143 Cumhuriyet Devri nkılapları……….144-162 kinci Dünya Harbi ve Türkiye………..163-175 Kronoloji Cetveli……….175-176
a. Kitabın Genel Karakteri
Mükerrem Kamil Su ve Kamil SU’nun birlikte yazdıkları bu kaynak, ba lıklar ve içerik olarak en zayıf ders kitabımız sayılabilir. Mükerrem Kamil SU’nun Prof. Dr. Ahmet MUMCU ile birlikte yazdıkları ve Cumhuriyet tarihimizin en uzun süreli okutulan inkılap tarihi ders kitabı olan kitapta konuları daha ayrıntılı bir biçimde inceleyece imden bu kitabı daha özet olarak inceleyece im.
Kayna ımız, daha önceki di er ders kitapları gibi Birinci Dünya Sava ı sonrası Osmanlı’nın durumunu ele alarak anlatımına ba lamı tır. Yazarlar, APOLYO’dan farklı olarak anla malara ve beyannameler yer vermeden “ kinci Dünya Sava ı ve Türkiye” konusuyla kitabı sonlandırmaktadır.
Dil olarak tarihin seyrine uygun kelimeler seçmeye çalı ılmı , örne in; kitabın daha ba larında “Birinci Cihan Harbi” denilirken biti ine yakın son konu ba lı ı “ kinci Dünya Sava ı” olmu tur.
Kitabın konu ba lıkları seçimi de özensiz olmu ; “Yeni Türk Devleti’nin Kurulu u”nun ardından “ stiklal Sava ı” ba lı ı gibi ba lıklar konulmu tur.
Daha önce de bahsetti imiz gibi Demokrat Parti’nin “Atatürk’ü Koruma Kanunu”nu çıkarmasıyla birlikte Atatürk’ün hayatına daha fazla önem verilmi ve bu ders kitaplarına da yansımı tı; bu kitabımızda da “Atatürk’ün Hayatı”, konu ba lı ı olarak kitabımızın hemen ba larında yer almı tır.
4. Neriman SERDARLAR ve Fahriye YAZGAN (ÇET NKANAT) Türkiye Cumhuriyeti nkılap Tarihi (1918-1960)
Ç NDEK LER Ünite-I
Birinci Cihan Harbi Sonunda Osmanlı mparatorlu u’nun Durumu……….…….13 1- Birinci Cihan Harbi ve Osmanlı Devleti…………..……..………..……….13 A- Mondros Mütarekesi………..………...………..………...13 B- Mütarekenin Önemli Maddeleri………..………..………..…..13 2- Mütarekeden 19 Mayıs 1919’a Kadar Cereyan Eden Mühim Olaylar…….…14 A- tilaf Devletleri stanbul’da…………..……….………..14 B- Osmanlı mparatorlu u’nun Payla ılması...………..….……….14 C- zmir’in gali………..………...…..15 3- Memleketin ç Durumu ve Cemiyetler………...………..….…17 A- Azınlıkların Çalı ması…...………...…..…17 a) Mavri Mira Cemiyeti……...………..………...17 b) Pontus Rum Cemiyeti..………...…17 c) Hınçak Komitesi………...………...………….…17 B- Milli Varlı a Dü man Cemiyetler………...………...17 a) Kürdistan Teali Cemiyeti………..………..18 b) Taalii slam Cemiyeti………...………18 c) ngiliz Muhipleri Cemiyeti…………...……….…18 C- Milli Cemiyetlerin Kurulması…………..………...18 a) Trakya-Pa aeli Cemiyeti………..……….…….18 b) Vilayatı arkiye Müdafaai Hukuku Milliye Cemiyeti………...…………....18 c) Trabzon ve Havalisi Ademi Merkeziyet Cemiyeti………18 d) zmir Reddi lhak Cemiyeti………...………..19
Ünite-II
Mustafa Kemal (Atatürk)……….22 1- Çocuklu u ve Gençli i………..………..………….…..22 2- Askeri ve Siyasi Hayatı………..………....……23 A- Trablusgarp Harbinde………..………..24 B- Balkan Harbinde……..………...25 C- Birinci Cihan Harbinde………...………....25 D- Kafkas Cephesinde………..………..…26 E- Suriye Cephesinde………...………..…..…..26 F- Mütareke Devresinde………..………...27 Ünite-III
Kongreler ve Osmanlı Mebusan Meclisi………..…….30 1- stiklal Harbinin Mahiyeti………..………..30 2- Milli Birli in Mustafa Kemal Etrafında Toplanması…………..………..………30 A- Mustafa Kemal’in Dayandı ı Kuvvet………..…...…..30 B- Milletin Mustafa Kemal Etrafında Toplanması…………...………...31 C- Askeri Birliklerle Temas………...………...…………...31 3- Milli Kongreler………...………...…………...….32 A- Erzurum Kongresi………..……….…32 B- Sivas Kongresi………..………..33 4- Milli Müdafaa ve stanbul Hükümeti………..………...35 A- stanbul Hükümetinin Mustafa Kemal’e kar ı mücadele kararı……..…...35 a) Amasya Mülakatı………...………..36 b) Mustafa Kemal’in Ankara’ya Geli i………...………...….37 B- Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin Toplanması……...………..38 a) Misakı Milli………...……….…38 b) stanbul’un Resmen gali………...………..…….…39
Ünite-IV
Türkiye Büyük Millet Meclisinin Açılı ı……….….43 1- Büyük Millet Meclisinin Açılı ı çin Hazırlık…..……….…..43 2- Türkiye Büyük Millet Meclisinin Toplanması………...………....43 3- lk Te kilatı Esasiye Kanunu………...………...45 Ünite-V
Padi ah Hükümetine Kar ı Sava ……….……50 1- Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetiyle stanbul Hükümetinin Mücadelesi………50 2- Büyük Millet Meclisi Hükümetine Kar ı ç syanlar…………...…………...…..50 A- Hilafet Ordusu………..……….………..51 B- Türkiye Büyük Millet Meclisinin stanbul Hükümetine Kar ı Aldı ı
Mukabil Tedbirler……….……….…51 C- Ye il Ordu…………..………..………51 D- Çerkez Ethem ve Ye il Ordu………..………..…52 E- Çerkez Ethem’in syanı………...……….…………..52 Ünite-VI
Sevr Muahedesi ve Yunan leri Hareketi………..54 1- Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Yabancı Devletler………...………....….54 2- Sevr Muahedesi……..………..………..54 3- Milli Cephelerin Kurulması………...………..………58 4- Milli Ordunun Kurulu u………...………..….……….60 Ünite-VII
Yeni Türk Devletinin Do uda ve Batıda lk Ba arıları………...………….62 1- Do u Cephesinde Ermenilerle Harb………..………..62
A- Gümrü Muahedesinin Önemli Maddeleri..………..63 B- Gürcülerle Anla ma………...………...…63 2- Batı Cephesinde Yunanlılarla Harp………..………64 A- Yunan Taarruzu…..………...……….64 B- Trakya’nın gali………...………...64 3- Birinci nönü Muharebesi………..……..…65 A- Birinci nönü Muharebesinin Neticeleri………...…..…….…..66 B- Londra Konferansı…………...………..………...…..66 4- kinci nönü Muharebesi………..………..…..……...68 5- Eski ehir ve Kütahya Muharebeleri………...………..…….69 Ünite-VIII
Sakarya Muharebesi ve Kazanılan Zaferin Neticeleri………...….72 1- Muharebeden Önceki Hadiseler….…..………72 A- Hazırlık..………..……….72 B- Muharebeden Önce Orduların Durumu ve Sakarya Muharebesi………..….73 2- Sakarya Muharebesinin Neticeleri…………...……….…74 A- Moskova Muahedesi..……….…...75 B- Kars Muahedesi………...………..….76 C- Ankara tilafnamesi…………...………..76 Ünite-IX
Müttefik Devletlerin Sulh Taarruzları ve Türkiye’nin Mukavemeti…..…….…….78 Ünite-X
Büyük Taarruz ve Ba komutanlık Meydan Muharebesi,
Dü manın Yurttan Kovulması………..…..80 1- Büyük Taarruz ve Ba komutanlık Meydan Muharebesi………...………….…80 A- Büyük Millet Meclisinde Muhaliflerin Çalı maları………..……..………..80
B- Taarruz Hazırlıkları……….………...………..…...81 C- Büyük Taarruz…………...……….……….…82 D- Ba komutanlık Meydan Muharebesi…………...……..………..83 Ünite-XI
Mudanya Mütarekesi,Mütarekenin Neticesi,Saltanatın Kaldırılması ……...…...88 1- Mudanya Mütarekesi………...………88 2- Saltanatın Kaldırılması………...………89 Ünite-XII
Lozan Konferansı,Lozan Muahedesi,Muahedenin Önemi……….……92 1- Lozan Konferansına Hazırlık……...……….…….………....92 2- Birinci Lozan Konferansı……..………..92 3- kinci Lozan Konferansı ve Muahedenin mzası…..………...93 4- Lozan Muahedesinin Önemli Maddeleri …………...……..………94 5- Lozan Muahedesinin Önemi………...……...………94 Ünite-XIII
Türkiye Cumhuriyeti………..………...…96 1- Lozan Görü meleri Sırasında Büyük Millet Meclisi..………..…...96 A- Mustafa Kemal’i Vatanda lık Haklarından Mahrum Bırakmak
Te ebbüsü ve Meclisin Da ılması………....96 B- Halk Partisinin Kurulu u………..……….………...97 2- kinci Büyük Millet Meclisi…...………...………....97 A- stanbul’un Kurtulu u………..………..………...97 B- Ankara’nın Resmen Merkez Olu u………..………97 3- Cumhuriyet’in Resmen lanı ve Mustafa Kemal’in Reisicumhur Seçilmesi....98
Ünite-XIV
Halifeli in Kaldırılması………..……….101 Ünite-XV
Cumhuriyet Devrinde Partiler……….………..105 1- Cumhuriyet Halk Partisinin Tarihçesi ve Geli mesi………...105 2- Muhalefet ve Do u syanı………...………….…....105 A- Terakkiperver Fırka ve Do u syanı………..………....105 B- Mustafa Kemal’i Öldürme Te ebbüsü………...………....…106 C- Serbest Cumhuriyet Fırkası………...……….…107 D- Menemen Hadisesi………..………..…..108 E- Dördüncü Büyük Millet Meclisi………...….……108 Ünite-XVI
Cumhuriyet Devrinde nkılaplar………110 1- Dinin Devletten Ayrılması………...……….………..…..110 2- Dinin Devletten Ayrılmasının Merhaleleri………..………...….111 3- Hukukta nkılap………...………...…111 4- Kadın Hakları…………...……….……….112 Ünite-XVII
Kıyafet nkılabı, Batıl Adet ve Geleneklerin Kaldırılması……….…………115 1- Kıyafet nkılabı………...………115 2- Tekkelerin,Türbelerin ve Zaviyelerin Kapatılması…....………117 3- Milletlerarası Takvim, Saat ve Rakamların Kabulü………….……...………..118
Ünite-XVIII
E itimde nkılap………..119 1- Osmanlı mparatorlu u’nun Son Yıllarında E itim ve Ö retim…...……….119 A- Medreseler…………...……….……….119 B- Devlet Okulları…...………119 C- Azınlık Okulları……...………..……….119 D- Yabancı Okullar………..………..119 2- Cumhuriyet Devrinde Milli E itim Alanında Geli me…………..…….…...120 Ünite-XIX
Harf, Dil ve Tarih nkılapları………..125 1- Harf nkılabı…...……….………125 2- Tarih nkılabı………...………..……….126 3- Türk Dil nkılabı………..………..……….128 Ünite-XX
Ekonomi Alanında nkılap……….……131 1- Osmanlı mparatorlu u’nun Son Devirlerinde Ekonomik Durum……...……131 2- Milli Ekonominin Esasları………...……….……….131 3- Ziraat Alanında Geli me………..……….…...132 A- A arın Kaldırılması…………...……….………...133 B- Köylüye Para ve Kredi Temini………..………..133 C- Köylünün Mahsullerini Islah ve Himaye………...………...134 D- Ziraat Okulları………...…...………..134 E- Topraksız Çiftçiyi Topraklandırma………..………...135 4- Ormancılık………..………135 5- Hayvancılık…...……….….136 6- Endüstri………..………....136 A- Maden leri………...………...…….138
B- Ticaret Alanında Geli me………...……….139 C- Ticaret Müesseselerinin Geli mesi………..……..140 Ünite-XXI
Bayındırlık Sa lık ve Sosyal Yardım lerinde Geli me………...141 1- Bayındırlık Alanında Geli me………...………...141 A- Karayolları…...………...141 B- Demiryolları…………...……….141 C- Denizyolları………...……….142 D- Havayolları………...………..143 E- ehircilik………...………..143 2- Sa lık ve Sosyal Yardım Alanında Geli me………...………..…143 A- Sa lık Müesseselerinin Geli mesi………...………..143 B- Salgın Hastalıklarla Mücadele………...………..………...145 C- Sosyal Yardım Alanında Geli me…………...………..……….145 Ünite-XXII
Türk Ordusu ve Milli Savunma………..…………..147 1- Türklük ve Askerlik………..…………..147 2- Cumhuriyet Ordusu………..………...……….147 Ünite-XXIII
Türkiye Cumhuriyeti’nin Dı Siyaseti………..………152 1- Milli Siyasetimizin Dayandı ı Esaslar…..………..………152 2- Lozan Muahedesinden Sonra Siyaset Yolu le Halledilen Meseleler……...153 A- Yabancı Okullar Meselesi………..…………..………...153 B- Irak Hududu Meselesi………...………….………...154 C- Milletler Cemiyetine Giri imiz………...154
D- Balkan Antantı………..………..………..155 E- Montrö Muahedenamesi…………...………..……….156 F- Sadabat Paktı………...……….…………157 G- Hatay’ın lhakı………...……….……..….157 H- Ankara Paktı………...………..….………159 Ünite-XXIV
Atatürk’ün Ölümü ve nönü’nün Reisicumhur Seçilmesi……….……….160 Ünite-XXV
kinci Cihan Harbinde Türkiye……….….165 1- kinci Cihan Harbinin Sebepleri…………..………...……….…165 2- ttifak ve Anla malar………..……….……….….165 3- kinci Cihan Harbinin Cereyanı…...………...……….165 4- kinci Cihan Harbinde Türkiye’nin Durumu…..……..……….…..167 5- Atlantik Beyannamesi………...………...……….168 6- Birle mi Milletler Beyannamesi……...………..…169 7- nsan Hakları Evrensel Beyannamesi………...……….………170 8- Unesco……..………..…...171 9- Atlantik Paktı………...……….…………..172 10- Kore Harbi………...……….………173 11- Türk-Pakistan Paktı ………...………..………..174 Ünite-XXVI
Harb Sonunda Türkiye’de Demokrasi Geli mesi………..…175 1- Türkiye’de Demokrasinin Geli mesi……..……….…………...175 2- Toprak Kanunu………..………175 3- Yeni Seçim Kanununda De i iklik…………..………...176 4- Yeni Partiler………..……….………176
A- Demokrat Partinin Kurulu u………...……….…176 B- Di er Partiler………..………..….…176 Ünite-XXVII
1- nkılabı Hazırlayan Sebepler………...………...….178 A- Demokrat Partinin ktidar Devri(1950-1960)………..………...178 a) Ekonomik Durumun Bozulması..………....178 b) Anayasa’nın Çi nenmesi ve Meclis Tahkikat Komisyonunun Kurulması….179 B- nkılaptan Önceki Hadiseler………...……….……181 a) 28 Nisan Hadiseleri………..………….…………...181 b) Ankara’da Cereyan Eden Hadiseler…………..……….………182 c) Ordu, Gençlik ve Halk Arasındaki Ba lılık……….…184 2- 27 Mayıs nkılabı………186 A- Türk Ordusunu Harekete Geçiren Sebepler……….……186 a) Ordunun Siyasete Karı tırılması…..……….…..186 b) Demokrat Parti ktidarının Tutumu………..186 3- 27 Mayıs nkılabının Mana ve De eri……….189 4- nkılap Hükümetinin Ele Aldı ı Ana Davalar…………...……….…….191 A- nkılap Hükümetinin Kurulu u………..………...……...191 B- Hukuk Sahasındaki Çalı maları………...……….…….……191 C- Siyasi Sahadaki Çalı maları………...…192 D- Ekonomik ve Sosyal Sahadaki Çalı maları………..………….………..193 E- Milli E itim Sahasındaki Çalı maları………..…...………193 Kronoloji
a. Kitabın Genel Karakteri
Kitabımızın ilk basımı 1956 yılıdır, fakat 1960 ve sonrasına ili kin içerdi i önemli yakla ımları dolayısıyla 1967 basımını inceledim. Kitap, ba lık ve alt ba lıkları itibariyle hayli zengindir; konuları kısa ve öz bir biçimde ele almasının yanında bütün konulara ayrı birer ba lık adı verilmi tir.
“Milli varlı a dü man cemiyetler” gibi erken ve tümüyle retçi bir yakla ımdan ziyade “Azınlıkların Çalı ması” gibi daha dikkatli ba lıklar göze çarpmaktadır.
Mustafa Kemal’le ilgili bölümde de dile özellikle dikkat edilmi ; önce Mustafa Kemal, daha sonra da tarih içerisinde Atatürk ismi kullanılmı tır. Konumuz kapsamında Atatürk’ün adının da milli önder adı olarak isabetli bir seçim oldu unu da belirtmeliyiz.
“Büyük Taarruz ve Ba komutanlık Meydan Muharebesi, Dü manın Yurttan Kovulması” ünite adının içerisinde “Büyük Millet Meclisi’nde Muhaliflerin Çalı maları” eklinde bir alt ba lık görmekteyiz. Aslında bu alt ba lı ın burada yer alması, ulus-devletin varlı ına kar ı bir tehlike olarak görülen muhaliflerin iç dü man olarak sınıflandırılmasının bir sonucudur.
Kitapta özensiz ba lıklar da fazlasıyla seçilmi tir. Örne in Mustafa Kemal’e kar ı yapılan suikast, “Öldürme te ebbüsü” gibi nispeten kı kırtıcı bir ba lıkla sunulmu tur. Kıyafet nkılabı konusunun yanında da “Batıl adet ve geleneklerin kaldırılması” gibi marjinal bir ba lık tercih edilmi tir. “A arın kaldırılması”, “Köylüye Para ve Kredi Temini”, “Ziraat Okulları”, “ ehircilik”, gibi ba lıklarla da Osmanlı döneminde, bilhassa da Tanzimat sonrası dönemde ba latılan yenilik ve reformlar, ulus-devletle birlikte ortaya çıkmı gibi Cumhuriyet dönemi inkılaplarının içerisinde alt ba lıklar olarak yer almı tır.
Atlantik Paktı, Kore Harbi ve Türk-Pakistan Paktı konuları ardı ardına ve ilk kez bu kadar detaylı bir biçimde ele alınmı . Bu yakla ım, 1960’lı yıllardaki Amerikan etkile imiyle de do rudan ili kili olsa gerektir.
Çalı mamın kapsamı gere i içeri ine girmeyece im di er bir ilginç konu ba lı ı da Menderes’in asılmasını me ru gösteren yakla ımdan sonra yer alan “ nkılap Hükümetinin Kurulu u” ba lı ıdır. Zira bu yakla ım sanki 1960
müdahalesi sonrasında çıkarılan yasaların me ruiyetinin Atatürk nkılaplarında arandı ı sonucunu göstermektedir.
b. Kitapta Öne Çıkan Konu Ba lıkları ba. Milli Cemiyetlerin Kurulması
Kitabımız, bu ba lık altında cemiyetleri anlatırken aynı zamanda da Türk halkında ulus bilincinin olu masının da temel nüvelerinden bahsetmi oluyordu: “ stanbul Hükümeti, Türk davasını ele alıp yürütecek durumda de ildi. Bütün bu felaketlere kar ı kayıtsız, duygusuz bir seyirci vaziyetinde kalmı tı. Bu artlar altında te kilatsız, mür itsiz, Türk Milleti, kurtulu vazifesinin kendisine dü tü ünü anladı, bizzat çalı maya karar verdi. Hamiyetli Türk evlatları yer yer milli duygulara dayanan cemiyetler kurdular.”167
bb. E itimde nkılap
E itim-ö retimdeki millet fikri, Cumhuriyet döneminde çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile iyice peki mi ve milliyetçilik, devlet ideolojisi olarak e itimdeki yerini bulmu tu. Kitabımız, bu ba lık altında milli e itim programının dayandı ı temel esaslara yer veriyordu:
“1-Milli E itim programımız, milletimizin bugünkü durumu ile içtimai ihtiyaçlariyle, muhitin artlariyle ve asrın icaplarına tamamen münasip ve uygun olmalıdır.
2-Türk çocuklarına her eyden evvel Türkiye’nin istiklaline, kendi benli ine ve milli geleneklerine dü man olan unsurlarla mücadele etmek lüzumu ö retilmelidir.”168
Özellikle ikinci maddede ö rencilere programdan bahsedilirken, milliyetçili in bir mücadele ekli oldu u da yansıtılıyor.
167 SERDARLAR, Neriman; YAZGAN, Fahriye; Türkiye Cumhuriyeti nkılap Tarihi
(1918-1960), M.E.B., 1964, s. 18.
bc. Tarih nkılabı
Tarih inkılabı ba lı ı altında tarih dersinin slam tarihi alanından çıkarılıp Türk tarihi alanına sokulması anlatılmaya çalı ılmı tır. Bu noktada Türk milliyetçili inin slam dü üncesinin önüne geçmedi i, aksine slam dü üncesini Türklerin geli tirip sahip çıktıkları dü üncesine özellikle vurgu yapılmı tır:
“Osmanlı mparatorlu u’nda milli tarihten ziyade ümmet tarihine kıymet verilirdi. Medreselerde slam Tarihi okutuluyordu. slam tarihinde, Cihan tarihine yer verilmedi i gibi, slamiyetten önceki ve sonraki Türk tarihinden de bahsedilmiyordu. Bu vaziyet, Osmanlı mparatorlu u’ndan önce bir Türk tarihi oldu u dü üncesini ortadan kaldırmı , Türk milletinin ihmal edilmi ve unutulmu de erlerini meydana çıkarmak için te ebbüse giri ilmesine mani olmu tur. Halbuki slamiyetten önce kurulan Türk devletleri, kültür ve medeniyetin öncülü ünü yapmı , slamlı ın geli mesinde, slam medeniyetinin yayılmasında ve korunmasında esaslı rolü Türkler oynamı lardı.”169 Bu yakla ım, tam olarak Türkler, “ slam’ın kılıcı” yakla ımına denk dü mektedir.
Kitapta ayrıca “Tarih-i Alem” kitabının yazarı Süleyman Pa a’nın bir sözüne yer verilerek milli bir tarih olu turma çabalarının daha Birici Me rutiyet döneminde ba ladı ına vurgu yapılmı tır: “…Avrupa’da yazılan bütün tarih kitapları ya dinimize ya milliyetimize iftiralarla doludur. Bu kitaplardan hiçbirisi mekteplerde okutulamaz.”170
Aslında özellikle Unesco’nun da çabalarıyla 1950’lerden itibaren Avrupa’da daha tarafsız tarih ders kitapları yazılmı tır. Fakat bu nesnellik, bize Türk tarihinin henüz daha olu turulmaya ba landı ı bu dönemlerde uymadı ı gibi bugün de uymamaktadır. Bu neticeye ders kitaplarımızın kaynakçalarına bakarak dahi ula abiliriz.
Atatürk’ün eski tarih görü ünden ayrılıp, milli bir tarih anlayı ı kurmaya sevk eden sebepleri de kitabımız u iki ba lık altında açıklıyordu:
169SERDARLAR ve YAZGAN; a.g.e., s. 126. 170SERDARLAR ve YAZGAN; a.g.e., s. 126.
1- Türk Milletinin geçmi i, medeni hüviyeti ve ,insanlık de eri hakkındaki iftiracı, kinci, esassız tarih iddialarının yanlı oldu unu ispat etmek artık bizim için milli bir haysiyet meselesi olmu tu.
2- erefli bir geçmi e sahip olan Türk Milletinin milli tarihine kavu ması icabediyordu. Zira bir milletin milli benli ini duyması için evvela kendi de erini ve kendi varlı ının köklerini ö renmesi lazımdı. Cumhuriyet devrine kadar bütün dünyada Türkler hakkında hakim olan fikir uydu:
a) Türk’ü sarı ırka ba lı, batılılardan geri bir insan tipi olarak kabul ediyorlardı.
b) Türklerin medeni kabiliyet ve istidattan mahrum bulundukları, hiçbir medeniyet yaratmadıkları gibi ba ka medeniyetleri de yok eden barbar kavimler oldukları ileri sürülüyordu.”171
Tüm bu sebeplerden dolayı Türk tarihinin yeniden yazılma ihtiyacı 15 Nisan 1931 tarihinde kurulan “Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti”nce ortaya konan Türk Tarih Tezi ile vücud bulacaktı:
“1- Türk Milletinin tarihi imdiye kadar sanıldı ı gibi yalnız Osmanlı tarihinden ibaret de ildir. Türkün tarihi çok eskidir ve temasta bulundu u milletlerin medeniyetleri üzerine tesir etmi tir.
2- Türk ırkı, çok kere ileri sürdü ü gibi sarı de ildir. Türkler, beyaz insandırlar ve brakisefaldirler.
3- Türk milletinin anayurdu Orta Asya’dır. En eski medeniyetleri kuranlar Türklerdir.”172
Kitabımız, Türk Tarih Tezini bu üç maddeyle özetlerken, tezin ucunu açık bırakarak halen yürürlükteymi gibi aktarmaktadır. Oysaki tezin özellikle “En eski medeniyetleri kuranlar Türklerdir” kısmı henüz bilimsellik kazanmamı ; zira Uzunçar ılı’nın aktardı ı’na göre Mustafa Kemal de bu fikirlerin temelini olu turdu u “Türk Tarihinin Ana Hatları” kitabını tam olarak uygun görmemi ve dolayısıyla bu kitap müfredata girememi tir.
171SERDARLAR ve YAZGAN; a.g.e., s. 126. 172SERDARLAR ve YAZGAN; a.g.e., s. 127.
bd. 27 Mayıs nkılabı
Kitabımızın ilk baskısı olan 1956 baskısında yer almayıp 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesinin hemen ardından gelen baskılarda eklenen konu ba lı ı ise “27 Mayıs nkılabı”dır. Kitapta “27 Mayıs nkılabının Mana ve De eri” alt ba lı ıyla müdahalenin me ru ve milli oldu u ifade edilmi tir:
“…Mevcut iktidara kar ı, Türk Silahlı Kuvvetlerinin, kanunların kendilerine verdi i yetki ile ve millet adına harekete geçmi olması, hem milli hem de me ru bir olaydır.
27 Mayıs nkılabı, Türk Silahlı Kuvvetlerinin eseridir. Ancak, ordu bu harekata bir parti veya zümre namına de il, milli menfaatleri korumak gayesiyle giri mi tir.”173
Görüldü ü gibi müdahale, inkılap olarak adlandırılırken ordunun me ruiyetini millette aradı ı belirtilmektedir.
5. Mükerrem Kamil Su ve Ahmet Mumcu-Türkiye Cumhuriyeti nkılap Tarihi ve Atatürkçülük (1918-1939)
Ç NDEK LER
Türkiye Cumhuriyeti nkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersini Neden Ö reniyoruz? Giri
XX. Yüzyılın Ba ında Osmanlı mparatorlu u
1. II. Me rutiyet Dönemi………..………..…1 2. Trablusgarp Sava ı………..…...4 3. Balkan Sava ları………..………..6 a) Sebepleri………..………...6 b) Birinci Balkan Sava ı ve Sonucu……….……8 c) kinci Balkan Sava ı ve Sonucu………...………9 4. Birinci Dünya Sava ı……….…11 a) Sava ın Sebepleri………11 b) Sava ın Çıkı ı………...…...…11 c) Osmanlı mparatorlu u’nun Sava a Giri i………...12 d) Cepheler………13 e) Sava ın Sona Ermesi………..………...16
Birinci Bölüm
Birinci Dünya Sava ı Sonunda Osmanlı mparatorlu u’nun Durumu 1. Mondros Ate kes Anla ması ve Uygulanması……….….19 2. Osmanlı mparatorlu u’nun Payla ılması Tasarıları……….23 3. Wilson lkeleri ve Paris Barı Konferansı………23 4. zmir’in gali………26 Okuma Parçası: Amiral Bristol Raporu………...28 5. Memleketin ç Durumu ve Cemiyetler………..31
a) Osmanlı Devleti’nin Durumu………..…31 b) Milli Varlı a Dü man Cemiyetler………...………32
c) Milli Cemiyetler………...………..33 ç) Mustafa Kemal Pa a’nın stanbul’a Geli i ve Duruma Bakı ı………...34
kinci Bölüm Mustafa Kemal’in Hayatı
1. Mustafa Kemal’in Çocuklu u ve lk Gençlik Yılları………..…...37 2. Mustafa Kemal’in Komutanlık Dönemi (19.5.1919’a kadar)………..……43 Okuma Parçası: Mustafa Kemal Çanakkale Muharebelerinde-I………..49 Okuma Parçası: Mustafa Kemal Çanakkale Muharebelerinde-II……….51 3. Mustafa Kemal’in Ki ili i………...…52 Okuma Parçası: Yabancı Gözüyle Atatürk……….54
Üçüncü Bölüm Kurtulu Sava ı
A- Hazırlık Dönemi……….…..59 1- Kuva-i Milliye Hareketinin Ba laması ve Batı Cephesinin Kurulması.59 2- Mustafa Kemal Pa a’nın Samsun’a Çıkı ı ve Milli Bilincin
Uyandırılması………61 Okuma Parçası: stanbul Mitingleri………65 3- Amasya Genelgesi………..………68 4- Erzurum Kongresi ve Önemi…..………...70 5- Sivas Kongresi……...………..72 6- Damat Ferit Hükümetinin Tutumu………..………...…...75 Okuma Parçası: Damat Ferit Pa a………77 7- Ali Rıza Pa a Kabinesi, Amasya Görü mesi ve Sonuçları…...………80 8- Temsil Kurulu’nun Ankara’ya Geli i………..………...82 9- Son Osmanlı Mebusan Meclisi ve Misak-ı Milli………..……83 10- stanbul’un Anla ma Devletlerince Resmen gali ve Mebusan
Meclisi’nin Da ıtılması………...86 Okuma Parçası: Telgrafçı Hamdi Bey………..87 11- Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılması………...……...89
12- Yeni Türk Devletinin lk Anayasası...………..91 B- Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti le stanbul
Hükümeti’nin Mücadelesi………95 1- stanbul Hükümeti’nin Tutumu………...………95 2- Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Kar ı Ayaklanmalar……..…………...96
a) Do rudan Do ruya stanbul Hükümetince Yürütülen
Ayaklanmalar………..97 b) stanbul Hükümeti’nin ve gal Güçlerinin Kı kırtmaları
Sonucunda Çıkan Ayaklanmalar………..101 c) Azınlıkların Çıkardıkları Ayaklanmalar………..……….104 d) Kuva-i Milliye Yanlısı Olup Sonradan Ayaklananlar……...…..104 3- Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin Tedbirleri………..……….105 C- Sevr Barı Antla ması………...……….107 1- Sevr Barı Antla ması ve Önemli Maddeleri………...….107 2- Sevr Antla masına Kar ı Tepkiler………..………112 D- Düzenli Ordunun Kurulması………..………...…..113 E- Muharebeler ve Sonuçları (Sakarya Muharebesine Kadar)…………...….116 1- Ermeni Sorunu ve Ermenilerle Sava ………..………...………..117 a) Birinci Dünya Sava ı’na Kadar Ermeni Sorunu…………..…..117 b) Birinci Dünya Sava ı’nda Ermeni Sorunu………..…...…118 c) Kurtulu Sava ı’nda Ermeni Sorunu ve Gümrü Anla ması....118 2- Güney Cephesindeki Çarpı malar………..…...………...….121 Okuma Parçası: Sütçü mam Olayı……….122 ahin Bey………...……124 3- Batı Cephesi Muharebeleri ve Sonuçları………..………....…127 a) Çerkes Ethem Olayı………..………127 b) Birinci nönü Muharebesi………...………...……128 c) Londra Konferansı………...………..130 ç) Ruslarla li kiler ve Moskova Anla ması…………...………….133 d) kinci nönü Muharebesi…………...……….134 e) Kütahya-Eski ehir Muharebeleri………...……..135
f) Ordunun Sakarya’nın Do usuna Çekilmesi, TBMM’nin
Tepkileri, Mustafa Kemal’in Ba komutan seçilmesi………135 g) stiklal Mar ı’nın Kabulü………...……….137 Okuma Parçası: stiklal Mar ı………...139 F- Siyasi li kiler………...………...………...…141 1- Amerika le Olan li kiler ………..………...………141 2- Sovyet Rusya le Olan li kiler………...…….……….…...142 3- Fransa le Olan li kiler………..……..………….….…..143 4- talya le Olan li kiler………..………..……….……..143 5- Afganistan le Olan li kiler………..………143 6- ngilizlerle Olan li kiler………...……….…….144 G- Sakarya Meydan Muharebesi ve Sonuçları………...……….…….145
1- Sakarya Meydan Muharebesi………..……….……..145 2- Mustafa Kemal Pa a’ya Mare allik ve Gazilik Ünvanlarının
Verilmesi………..………148 3- Fransa le li kiler ve Kars Antla ması………...………149 4- Fransa le li kiler ve Ankara Antla ması………..………149 5- Anla ma Devletlerinin Barı Önerileri………...………….150 Okuma Parçası: Sakarya Meydan Muharebesi……….151 H- Büyük Taarruz ve Sonuçları…..……….153
1- Taarruz Hazırlıkları ve Taarruzun Ba laması………...……153 2- Ba kumandan Meydan Muharebesi ve Anadolu’nun
Dü mandan Temizlenmesi………157 Okuma Parçası: 57. Tümen Komutanı Albay Re at Olayı…………...159