Ara seçimler, 1921 Anayasası hariç olmak üzere bütün Anayasalarımızda ve seçim kanunlarında yer almakla birlikte 1982 Anayasasının 78. maddesinde şu şekilde tanımlanmıştır; “Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliklerinde boşalma olması halinde,
193 Yeni Düşünce, Sayı 229, 21 Mart 1986. 194 Yeni Düşünce, Sayı 233, 18 Nisan 1986.
195 Bu kuruluş yıldönümü MÇP’nin öncülü olan MP’nin kuruluş yıldönümüdür. 196 Yeni Düşünce, Sayı 245, 11 Temmuz 1986
57
ara seçime gidilir. Ara seçim, her seçim döneminde bir defa yapılır ve genel seçimden otuz ay geçmedikçe ara seçime gidilemez. Ancak, boşalan üyeliklerin sayısı, üye tamsayısının yüzde beşini bulduğu hallerde, ara seçimlerinin üç ay içinde yapılmasına karar verilir…”197
6 Kasım 1983 tarihinde yapılan milletvekili genel seçimleri sonucunda oluşan 17. Dönem TBMM’sinden, 1986 yılana gelindiğinde eksik liste, ölümler ve istifalar dolayısıyla 11 milletvekilliği kadrosu boşalmış ve boşalan 11 milletvekilliği kadrosu için ara seçim yapılmasına karar verilmiştir. Ara seçimin yapılacağı tarih ise TBMM tarafından 28 Eylül 1986 olarak kararlaştırılmıştır.198 28 Eylül 1986 tarihinde ara
seçim yapılan 11 seçim bölgesi ise şunlardır; Ankara (2. Bölge), İstanbul (6. Bölge), İzmir (2. Bölge), Manisa (1. ve 2. Bölge) Samsun (2.Bölge), Zonguldak (2. Bölge), Gaziantep, Niğde, Bingöl ve Burdur seçim bölgeleri.199
Seçimlere, ANAP, DYP, MÇP, RP, Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP), Demokratik Sol Parti (DSP), Islahatçı Demokrasi Partisi (IDP), Bayrak Partisi, Büyük Anadolu Partisi, Hür Demokrat Parti ve Vatandaş Partisi katılmıştır.200 Bütün
partilerin seçimlere katılabilmesi 12 Eylül askeri yönetiminden icazetli sadece üç partinin katılabildiği 1983 seçimlerine görece 28 Eylül ara seçimlerinin daha demokratik bir ortamda gerçekleşeceğine işaret etmekle birlikte siyaset kurumunun 12 Eylül Darbesinin çekim merkezinden uzaklaştığını ve normalleşmeye başladığını göstermektedir.
MÇP’nin 11 seçim bölgesi için belirlediği milletvekili adayları ise şunlardır: Ankara- Hasan Akgül, İstanbul- Osman Özer, İzmir- Muzaffer Kayıhan, Manisa 1. Bölge- Serdar Erbil, Manisa 2. Bölge- Alparslan Demirel, Samsun- İbrahim Dönmez, Zonguldak- Yaşar Kılıç, Gaziantep- Ali Koç, Niğde- Asım Abay, Bingöl- Selahattin Altunbay, Burdur- Mehmet Uygun.201
MÇP gerek mali imkânsızlıklar gerekse teşkilatların yetersizliği gibi sebeplerden ötürü seçimlerde etkili bir kampanya yürütememiştir. Bu konuda Genel Başkan Ali
197 Erdal ONAR, Levent GÖNENÇ,1982 Anayasası'na Göre Ara Seçim, Ankara Üniversitesi Hukuk
Fakültesi Dergisi, cilt.51 sayı 4, 2002, s. 11.
198 Milliyet, Sayı 13891, 11 Temmuz 1986. 199 Milliyet, Sayı 13966, 28 Eylül 1986. 200 Yeni Düşünce, Sayı 246, 18 Temmuz 1986. 201 Yeni Düşünce, Sayı 248, 1 Ağustos 1986.
58 Koç, hazine yardımı almadıklarını kısıtlı mali imkânlar ile propaganda süreci yürüttüklerini buna rağmen seçimlerde iddialı partilerden biri olduklarını dile getirmiş ve MÇP için yardım kampanyası başlattıklarını açıklamıştır.202 Siyasi
yasaklı bulunmasına rağmen Alparslan Türkeş’te seçimlerde MÇP’ye oy vereceğini şu sözlerle açıklamıştır.
“MÇP milliyetçilik bayrağını dalgalandıran bir parti olduğu için oyumu ona vereceğim. Türkiye’nin yaşatılması, yüceltilmesi İslam- Türk sentezine dayalı Türk milliyetçiliği ile ancak mümkün olabilecektir. Milliyetçiliği açıkça siyasi programına koyan bir siyasi parti daima bu ülküye inanmış kimselerin desteğini alır. Eski bir milliyetçi olarak bu sebeple oyumu Milliyetçi Çalışma Partisine vermeyi kararlaştırmış bulunuyorum.”203
Alparslan Türkeş bu sözlerle MÇP’ye desteğini açıklarken, MÇP yönetimi ise 28 Eylül ara seçimleri için yürüttüğü propagandasında, Ülkücü Hareket’in aynı çatı altında toplanması gerekliliği üzerine kurgulanmış bir strateji izlemiştir. 28 Eylül ara seçimlerinin sonuçları şu şekildedir;
202 Yeni Düşünce, Sayı 250, 15 Ağustos 1986. 203 Yeni Düşünce, Sayı 250, 15 Ağustos 1986.
59 Tablo 5: 28 Eylül 1986 Ara Seçimlerinin Sonuçları
Seçim Yapılan İl ve seçim bölge Sayısı 10 il, 11 Seçim Bölgesi
Seçilecek Milletvekili Sayısı 11 Milletvekili
Seçim Yapılacak İller Ankara, Bingöl, Burdur, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Manisa 1.ve 2. Bölge, Niğde, Samsun, Zonguldak
Seçmen Sayısı 2.950.154
Seçime Katılan Seçmen Sayısı 2.592.752
Geçerli Oy Sayısı 2.507.212
Seçime Katılım Oranı %87,9
Seçime Katılan Partiler Aldığı Oy Sayısı Oy Oranı Çıkardığı Mv. Sayısı
ANAP 805.267 %321 6 BP 9.058 %0,4 __ BAP 13.497 %0,6 __ BVP 32.303 %1,3 __ DSP 213.168 %8,5 __ DYP 590.069 %23,5 4 HDP 34.317 %1,4 __ IDP 15.729 %0,6 __ MÇP 55.144 %2,2 __ RP 137.485 %5,5 __ SHP 570.055 %22,7 1 VAP 25.814 %1,0 __ Bağımsızlar 5.306 %0,2 __ Toplam 2.507.212 %100 11
(Kaynak: Erol Tuncer, Osmanlıdan Günümüze Seçimler 1877-1999, 1. Baskı, Ankara: TESAV Yayınları, 2002, s. 342.)
3.2.1. 28 Eylül Ara Seçimlerinin Değerlendirmesi
28 Eylül ara seçimlerinde, Ülkücü Hareket’in mensupları 12 Eylül’den sonra ilk defa bağımsız bir şekilde kendi partisine oy verme imkânı bulmuştur. Ancak seçim sonucunda alınan %2,2’lik oy oranı Ülkücü Hareket’te moral bozukluğuna sebep olmuş bununla birlikte MÇP’nin bu seçimlerde Ülkücü Hareketi kendi çatısı altında toplama stratejisi başarısızlıkla sonuçlanmıştır.204
MÇP yönetimi, seçimlerden %2,2 oy oranı ile 6’ncı parti olarak çıkmasına ve seçim kampanyası döneminde Genel Başkan Ali Koç’un en az bir milletvekili çıkartacakları iddiasını205 gerçekleştirememelerine rağmen başarılı olduklarını ileri
sürmüşlerdir. Ali Koç ve Muharrem Şemsek seçimlerde başarılı olduklarını savunurken buna dayanak olarak seçimlerdeki hedefin tutturulduğunu belirtmişlerdir. Koç ve Şemsek’e göre bu seçimlerde MÇP’nin hedefi, belli bir oranda oy alarak partinin tanıtımını yapmak bununla birlikte Ülkücü Hareket’e kendi partisinin MÇP
204 Uzun a.g.e, 294.
60 olduğunu hatırlatmak ve MÇP çatısı altında birleşerek asıl hedef olan 1988 yılında yapılacak milletvekili genel seçimlerini hazırlanmaktır.
28 Eylül seçimlerinde MÇP’nin bir diğer hedefi de sol blokta toplanan oyların azaltılmak istenmesi olmuştur. Alparslan Türkeş’te seçim sonucuna dair yaptığı açıklamada bu konuya değinmiş ve şöyle demiştir. “Vatandaşlarımızın sağduyusu bu
defa da kendisini göstermiştir. Şımaranlara ihtarda bulunmuş Sol’a da hayır demiş geçit vermemiştir. Milliyetçileri hor görenlerin gelecek seçimlerde daha büyük kayıplarla karşılaşacaklarının da işaretini vermiştir…” 206
MÇP yönetimini seçim sonuçlarından memnun eden başka bir hususta iktidar partisi olan ANAP’ın gerilemesi olmuştur. MÇP bundan sonra ANAP’ın çözüleceğini ve böylelikle ANAP içerisinde bulunan ülkücü kadroların MÇP çatısı altına döneceklerine düşünmüştür.207 MÇP’nin 55 binin üzerinde aldığı oy sayısına
güvenerek ülkücülerin siyasi arenadaki tek temsil mercii olduğunu ileri sürmesi MÇP’nin bu seçimlerden başarılı çıktıklarına dair iddianın temelini oluşturmuştur.
28 Eylül ara seçimleri, MÇP açısından önemli olduğu kadar ülke siyaseti içinde önemli birtakım sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Seçimlerin en tartışılan konusu iktidar partisi ANAP’ın oy kaybetmesi olmuştur. ANAP’ın ara seçim yapılan 11 seçim bölgesinde, tek başına iktidara geldiği 1983 seçimlerinde aldığı oy %43,5 iken 28 Eylül ara seçimlerinde bu bölgelerden aldığı oy oranı %32,1 düşmüştür. Bu büyük oy kaybı ANAP iktidarının muhalefet tarafından sorgulanmasına sebep olmuştur. Bu sorgulamayı en çok seçimin ikinci partisi olarak hızlı bir çıkış yakalayan DYP yapmıştır. Ayrıca siyasi faaliyetlerin başlaması ile yeni dönemde 12 Eylül Darbesi ile kapatılan partilerin mirası üzerine kurulan yeni partilerin bu seçimlerde oyların %60’ını alması seçimin dikkat çeken başka bir aritmetik sonucu olmuştur.208 Bu seçimlerin MÇP açısından en önemli sonucu ise siyasi varlığı için ilk aritmetik verilerin ortaya çıkması olmuştur.
206 Yeni Düşünce, Sayı 257, 3 Ekim 1986. 207 Yeni Düşünce, Sayı 260, 24 Ekim 1986. 208 Onar, a.g.m, 27.
61