Bölge prehistorik devirden itibaren Orta Anadolu'nun merkezinde yer alması sebebiyle doğu- batı ve kuzey-güney ulaşımında önemli rol oynamıştır. Prehistorik dönemde (özellikle Hasan Dağı ve Acıgöl civarı obsidyen yatakları ile) Antalya bölgesi ve Çukurova bölgesi ile Orta Anadolu arasındaki ticaret yolu bölgeden geçmek zorundadır. Prehistorik devirlerde Hasan Dağı, Avladağ, Çiftlik ve Acıgöl obsidyenleri Çatalhöyük, Suberde, Erbaba, Çukurkent, Hacılar IX, VI, Çarkin, Karain ve Beldibi'ne ulaşıyordu. (Harita 5)
50 Özsait 1991, 377 51 Özkan 1990, 583 52 Belke – Restle 1984, 101
10 Neolitik dönemde Çatalhöyük insanı Çarşamba Suyu boyunca ilerleyerek İsauria bölgesi ile irtibata geçmişti Yine bu dönemde Çatalhöyük'ten Canhasan'a, Mersin'e ve oradan da Kuzey
Suriye'ye ulaşan bir yol bulunmaktaydı53. Göksu (Kalykadnos) vadisinin bu dönemde Orta
Anadolu'yu ve Kilikia Bölgesini birbirine bağlamakta önemli bir etken olduğu, bölgede yapılan yüzey araştırmaları ve kazılar (Çatalhöyük, Canhasan, Mersin Yumuktepe) sonucu anlaşılmıştır.
Asur Ticaret Kolonileri devrindeki ulaşım hakkında, Konya-Karaman karayolu çevresi höyükleri bilgi vermektedir, özellikle Konya-Karahöyük ile ilişkisi olan bu höyükler ticaret yolları hakkında önemli ipuçlarıdır. Bu dönemde de Göksu vadisi ve Çarşamba Suyu havzası
önemli bir yol oluşturmuşlardır.54
Hititler döneminde, Çarşamba Suyu (Hulaia Nehri) boyunca güneybatı Anadolu'ya seferler yapılmıştır. Bu dönemde Çarşamba Suyu havzası önemli bir askeri yol konumundadır. Hititler Akdeniz bölgesine özellikle Kıbrıs'a (Alasia) ulaşımda, Lykaonia bölgesinden geçmek zorundaydılar. (Harita 10)
Bozkır'ın 60 km. kuzeydoğusundaki Belören (Dalisandus) ve onun kuzeyindeki
Hatunsaray'da (Lystra) M.Ö. 3.bin ve 2.bin yıllarına ait seramik bulunmuştur55. Hatunsaray’ın
Hititler dönemindeki Lusina kenti olduğu sanılmaktadır56. Ayrıca Lykaonia bölgesinde bulunan
Yalburt,57 Eflatunpınar ve Fasıllar su anıtlarının58 ve son yıllarda saptanan Hatip su anıtının Hititler döneminde Boğazköy ile Akdeniz'in bağlantısını sağlayan bir yol üzerinde yer aklığı
düşünülmektedir59
.
Demir Çağı'nda Phryglerin Akdeniz'e ulaştıklarını II. Sargon'un yıllıklarından öğrenmekteyiz. İvriz civarında bulunan (Phrygce, Fenikece) bilingual yazıttan dolayı Phryglerin Lykaonia bölgesinden Akdeniz'e ulaşmak için Kilikia geçitlerini kullandıkları
sanılmaktadır60. Beyşehir Höyükte61
ve Elmalı'da62 ele geçen Phryg buluntuları, Gordion'dan
Akdeniz'e Phryglerin ulaşımını sağlayan bir yolun Lykaonia bölgesinden geçtiğini
53
Mellart 1959, 41-42; Bialor, 109. 54
Mellart 1958, 231-323; French – Mitchell 1977, 177; Alp 1976, 266; Güneri 1897, 79. 55 French - Mitchell 1977, 89-90. 56 Forrer, 42; Garstang, 64. 57 Temizer 1984, 53-57 58 Mellart 1962, 111-117 59 Ermişler 1963, 303 60 Bahar 1991, 43 61 Özkan 1990, 583 62 Dörtlük, 171-175
11
düşündürmektedir. Herodot’un bildirdiği Xerxes'in Yunanistan seferi63
ise, Ramsay’a göre Suğla Gölü (Trogitis Limne), Beyşehir Gölü (Karalis) yoluyla Sultan Dağı'nın güneyinden
Antiocheia'ya gelmiştir64
.
Xenephon, Akşehir-Ulupınar'dan (Thymbrion) iki günlük yürüyüşle, Ilgın'a, buradan da üç günlük yürüyüşte Phrygia'nm en son şehri olan İkonium'a ulaşıldığı, beş gün yürüyerek Lykonia'nın geçildiğini, dört günlük bir yürüyüşle de Kappadokia'daki Dana'ya ulaşıldığını yazar65.
Büyük İskender doğuya yaptığı seferde, Side'den Dinar'a (Apameia) ulaşmış, oradan
Cressus ve Crus'un kullandığı kral yolu vasıtası ile güneye Kilikia geçidine yönelmiştir66
. Kral yolu (Via Sebaste) koloniler arası bağın oluşması ve bölgede rahat bir askeri operasyon yapılabilmesi için M.Ö. 6 yılında Augustus’un emriyle Anadolu'da (Lykaonia bölgesinde) Cormutus Aguila tarafından yol inşaatına başlandı. Bu yol sistemi "Via Sebasta"
olarak bilinmektedir67. Bu yolun başlangıç noktası (Antiocheia) Yalvaçtır. Yolun doğu kısmı
Karaağaç'a (Neopolis), oradan da Kızıldağ ve Sultan dağlarının arasından geçerek Beyşehir Gölü'nün doğusundaki araziye gidiyordu. Beyşehir Gölü kıyısındaki Kıyakdede köyünün
üstünde yazılı bir mil taşı bulunmuştur68, daha sonra üç mil taşı daha ele geçmiştir69. Bu köyün
yakınında yol ikiye ayrılır.
Bu yol Kıyakdede köyünden güneydoğuya doğru devam ederek, Görünmez'in önünden geçer ki, burada Roma dönemine ait bir köprü vardır. Yol üzerindeki Kireli
kasabasında da bir mil taşı bulunmuştur70. Beyşehir Gölü'nün doğu kıyısını izleyerek
Mistheia’ya gelen oradan Kızılca'ya (Amblada) gelen, Bostandere (Vasada), Suğla gölü kuzeyinden Isauria’ya, yani Leontopolis'e ulaşmaktadır. Bu yol güzergahında Gökçimen
(Colcarum), Aşağı Esence (Büyük Homa), Bayafşar ve Akçalarda mil taşları bulunmuştur71.
Kıyakdede köyünden doğuya doğru devam eden bu yol Yunuslar (Pappa Tiberiopolis)
köyüne varmaktadır. Burada Augustus dönemine ait bir mil taşı bulunmuştur72
.Pappa'dan
Kızılören ovasına yalnızca Bağırsakdere vadisinin yukarısında, yani şimdiki Konya karayolu güzergâhından ulaşım vardır. Kızılören'de yol üçe ayrılmaktadır. Kızılören'de Bulumya 63 Herodot, I, 75 vd. 64 Ramsay 1902, 91 vd; Levich 1967, 12 65 Xenephon, Anabasis, I, 2, 20. 66 Arriannus, I, 26 vd.
67 Levick 1967, 38 vd; Hall 1968b, Isauria, 213; Hall 1959, 123. 68 Journ, HellStud XXII, 17
69 French 1977, 227 70 French 1977, 227 71 Belke – Restle 1984, 101 72 French 1977, 534
12 (Bulumia), Gökyurt'u (Kilistra) geçerek Hatunsaray'a (Lystra) ulaşmaktadır. Bu yol her ne kadar dağların arasından geçiyorsa da Kızılören-Hatunsaray arasında en kestirme yoldur. Via Sebasta'nın amacı Lystra kolonisine ulaşmak olduğuna göre, bu yolun Via Sebasta olması en
mantıklısı olduğu düşünülmektedir73
. Belke-Restle, Kral Yolu'nun Kızılören'den Bulumia,
Kilistra üzerinden Lystra’ya ulaştığını kabul etmektedir74. Bu yol üzerindeki Bayat köyünde
ve Hatunsaray'da da ikişer adet mil taşı bulunmuştur75
.
Kral yolu Lystra’dan Kavak’a (Dinorma), Çeşme, Akören, Apa üzerinden Çarşamba
suyunu geçerek Isauria’ya ulaşmaktadır.76
Bu yola ait Kavak Köyünde 4, Apa’da 1 adet mil
taşı bulunmuştur.77
İkonium-Herakleia yolu Karapınar üzerinden Ereğli'ye ulaşmaktadır. Ikonium'dan kuzeydoğuya çıkan yol, Zencirliyi (Sahrama) geçtikten sonra Katrancı köyüne yaklaşırken güneydoğuya doğru bir kavis çizerek Yağlıbayat (Sauatra), Gene köyü (Kanna), Karapınar üzerinden Ereğli'ye (Kybistra) ulaşmaktadır.
İkonium'dan güneydoğuya doğru Karkın köyüne Bataklık Gölü'nün batı kıyısını takip ederek Karadağ'daki Çoğlu'ya (Barata=Binbirkilise=Madenşehir), Çoğlu'dan Akşehir'e, oradan Kaleköy'e, buradan Ambar (Sidamara) köyüne, oradan Akgöl'ün güney kıyısını takip
ederek Ereğli'ye ulaşmaktadır78
.
Ankara'dan (Ankyra) gelerek İkonion'dan Karaman (Laranda) ve İsaura'ya giden bu yol, Lykaonia bölgesini kuzeyden güneye İkiye ayırır. Ankara ile İkonium arasındaki bu yol, Ankara'dan; Gölbaşı yönünden bugünkü Ankara-Konya karayolu güzergâhını takip ederek, Kulu yakınlarında Yaraşlı'dan geçerek, Damialcuyu üzerinden Altınekin'e (Congusse)
ulaşmakta, buradan da İkonium'a bağlanmaktadır79
. Bu yola ait Çankaya'da iki, Gölbaşı
yakınlarındaki Emirgöl'de bir, Örencik'te üç, Oğulbey, Çakarda beş, Günalan ve Holosta iki, Ahiboz'da iki, Boğaziçi ve Zivce'de dört, Bezirhane'de bir, Altınekin'de dört, Yazıbelen'de
(Tutup) bir, Eğribayatta beş, Tilkihan'da bir adet mil taşı bulunmuştur80
. 73 Calder – Cormack 1962, 1-2 74 Belke – Restle 1984, 101 75 French 1977, 528 76 Calder – Cormack 1962, 2 77 French 1977, 528 78 Belke – Restle 1984, 99 79 Belke – Restle 1984, 108 80 French 1977, 528
13 İkonion-Karaman arasındaki antik yolda günümüze kadar mil taşı bulunamamıştır. Bizans devrinde İkonium'u Laranda'ya bağlayan bu yol, Konya'dan güneye doğru Konya- Karaman yolunu takip ederek, İçeri Çumra, Alibeyköy, Karasınır (Güneysınır=Kodylessos),
Posala, Pyrgoi, İlystra ve Laranda'ya ulaşmaktadır81
.
İkonium-Aksaray (Kolenia) yolu; İkonium'dan kuzeydoğuya doğru Aksaray'a ulaşan bu antik yol, Konya'dan Zencirli üzerinden Perta’ya, Perta’dan Obruk’a ve Sultanhan üzerinden de Konya-Aksaray yolunu takip ederek Koropassos'a, oradan da Aksaray'a varmaktadır. Bu yol üzerinde Akbaş yaylası Kutudelikhan'da bir, Obrukta yedi, Aksaray'da bu yola ait bir mil
taşı bulunmuştur82
.
Perta'dan Altınekin'e uzanan bir ara yolu vardır ki, bu yollar birbirine bağlamaktadır. Ayrıca Karaömerler köyü yakınında ana yola bağlanan ikinci bir ara yolla, Konya'nın 36 km.
kuzeydoğusunda Kulakmurathan (Cabalucome) civarından geçmektedir83
. (Harita 5-13)