Leed Sertifikasyon Sistemi

1990 yılında İngiltere’de BRE (Building Research Establishment) desteği ile yapılandırılan Breeam (Building Research Establishment Environmental Assessment Method) sertifika programının, kendi ülkesinde yapı üretiminde aktif olarak kullanılmaya başlamasını takip eden üç yıl içerisinde Amerika Birleşik devletlerinde Yapı üretiminde sürdürülebilir binanın nasıl tanımlanacağı ve değerlendirilebilmesi için gerekli kriterlerinin neler olması gerektiği yönünde çalışmalar hız kazanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, 1993 yılında, merkezi Washington olan Amerikan Yeşil Binalar Konseyi (USGBC - U.S. Green Building Council), sürdürülebilir bir gelecek için düşük maliyetli ve enerji tasarrufu sağlayan yeşil binalara yönelik ihtiyaçları belirleyebilmek adına kar amacı gütmeyen bir kuruluş olarak kurulmuştur (Leed, 2017).

Leed sertifikasyon sisteminin hedefi, yapı sektöründe payı olan tüm paydaşların, yapıların yapım, kullanım ve yıkım aşamalarında oluşturdukları çevresel etkilere dikkatini çekerek, faaliyetlerini, stratejilerini ve ürünlerini bu olumsuz etkileri azaltmak adına geliştirmeleridir. USGBC; mimarlar, yapı ürünü üreticileri, mal sahipleri, yükleniciler ve çevre grupları tarafından 1993 yılında oluşturulan gönüllü bir kurumdur. İlk üyeler, var olan modellerin incelenmesinden sonra ABD ‘deki yapılar için “Yeşil bina‟ (gren building) olarak ifade edilen yapıları tanımlayan yeni bir modelin geliştirilmesine karar vermiş ve bu sayede 1998 yılında “Leed 1.0” pilot modeli oluşturulmuştur. İki sene içerisinde yani 2000 yılına kadar, toplamda on iki yapı, bu pilot model ile sertifikalanmış, ayrıca bu süreç boyunca bir sonraki aşama da “Leed 2.0‟ modeli oluşturulmuş ve farklı “Leed‟ modelleri geliştirilmiştir. Leed Yeşil Bina Değerlendirme Sistemi de, diğer çalışmalara benzer Şekilde, binaların enerjiyi ne kadar verimli kullandığını, sürdürülebilirliğe ne kadar katkıda bulunduklarını, ne kadar çevreci olduklarını ölçerek tasarımcıların, mal sahiplerinin ve emlak piyasasındakilerin dikkatini bu konuya çekmeyi amaçlamaktadır. Leed sayesinde USGBC’nin hedef ve amaçları daha

64

geniş kesimlere ulaşmaktadır. Leed sürümlerinin sürekli olarak güncel tutulabilmesi, USGBC’ye, üyeleri ve çeşitli yapı endüstrisi hissedarlarının oluşturduğu geniş uzman topluluğundan gelen bilgiler sayesinde gerçekleşir. Bu çalışmanın ve veri akışının bir sonucu olarak Leed, ABD’deki mimarî ve bina endüstrisinde güvenilir bir kalite referansı olarak görülmekte ve kullanım alanı da hızla diğer deniz aşırı ülkelere genişlemektedir (Olgun, Kurtuluş & Heperkan 2016).

USGBC, Leed Sertifika sisteminin gelişimine yönelik olarak elektronik ortamı önemli bir iletişim aracı olarak değerlendirmektedir. Elektronik ortamda kurulan platformda, sertifikaya kayıtlı olan tüm projeler ile ilgili gelişmiş ve dinamik bir proje veri bankası oluşturulmuştur. Bu projelerle ilgilenen danışmanların bilgilerinin yer aldığı ayrı bir veri bankası ise bu iletişim ağının ayrı bir parçasıdır. Bu veri tabanlarında yer alan adres bilgilerinden USGBC’nin yetkili elemanı olmaya hak kazanmış, Leed danışmanlık kimliğine sahip kişilerin birbirleri ile iletişim kurmaları mümkün olabilmektedir. Araştırmanın başlangıcında, USGBC tarafından elektronik ortamda sağlanan bu geniş iletişim ağından yararlanılarak, dünya çapında hızla yaygınlaşmaya başladığı düşünülen Leed sertifika sisteminin uygulaması ile ilgili, sertifika sürecini yürütme ve denetleme yetkisine sahip kişilerin, yapı üretiminde Leed’in yarattığı etkilere yönelik fikirlerinin sorgulanması amaçlanmıştır (Jahed & Kurtay, 2014).

Leed aşağıdaki eylemleri desteklemek amacıyla oluşturulmuştur:  Binanın tasarımında çevre dostu olmayı desteklemek

 Bina endüstrisinde çevre dostu olmak konusunda liderlik yapmak  Çevre dostu olma rekabetini artırmak

 Çevre dostu tüketimde tüketiciyi bilinçlendirmek

 Bina endüstrisini transfer etmek (Jahed & Kurtay, 2014).

Leed değerlendirme süreci, yapı üretiminde uygulanmaya geçildiğinde, derecelendirme hedeflerinin belirlendiği atölye çalışmaları (Leed Eco-Charette Workshop) ile başlar ve sonrasında projenin, (USGBC) kaydettirilmesiyle devam eder. Bu işlem tasarım ekibi ya da yetkili uzman tarafından yapılmaktadır. Ön değerlendirme sonucunda USGBC bazı krediler için proje takımından ek bilgiler isteyebilir. Bunu

65

takiben son değerlendirmeler yapılır ve sonrasında sertifika düzeyi belirlenir. Bu aşamada projeye verilen değerlendirme soncuna göre proje sahibi ihtiraz hakkına sahiptir. Bu aşamalar tamamlandıktan sonra değerlendirme sonucuna göre bina sertifikasyon sistemi ile belgelenmesi gerçekleşir (Çizelge 3.3).

Çizelge. 3.3. Leed Sistemi Değerlendirme Süreci (Canıtez, 2013). PROJE

USGBC’ ye Başvuru

Ön Değerlendirme (Ek Bilgi istenildiği takdirde 15

gün içinde tamamlatılmalıdır) Son Değerlendirme (Değerlendirme Düzeyi Belirlenir) Başvuru Sahibi Tarafından Değerlendirme Kabul Edilir Başvuru Sahibi, Verilmeyen Krediler için itiraz

Hakkı Kullanılabilir

LEED Değerlendirme Belgesi

LEED Sürümleri

 LEED-NC (New Construction and Major Renovations): Yeni inşaat ve renavosyon projeleri için değerlendirme sertifikası

 LEED-EB (Existing Buildings): Var olan yapı projeleri için değerlendirme sertifikası

66

 LEED-CI (Commercial Interiors): Binada yaşayanlar için iç tasarım projeleri değerlendirme sertifikası

 LEED-CS (Core & Shell Development): Çekirdek ve kabuk tasarımlar için değerlendirme sertifikası

 LEED-S (Schools) Okul projeleri için değerlendirme sertifikası  LEED-H (Homes): Ev projeleri için değerlendirme sertifikası

 LEED-ND (Neighborhood Development): Mahalle Gelişimi projeleri için değerlendirme sertifikası

Dünyada Leed sertifikasyon sistemiyle değerlendirilen çok sayıda yapı bulunmaktadır. Leed sertifikasyon sisteminde ilgili kategoride yapılan değerlendirmede yapıların alınan puan karşılığında gelen sertifika türleri çizelge 3.4’ te sunulmuştur.

Çizelge. 3.4. Leed Sertifikasyon Türleri Sertifika Türleri Puan

Sertifikalı 40-49 Puan

Gümüş Sertifika 50-59 Puan Altın Sertifika 60-79 Puan Platin Sertifika 80 Puan ve üzeri

Leed 2009’da tüm sertifika sistemleri 7 ayrı kategoriden oluşmaktadır. Bu kategoriler Sürdürülebilir Arsalar, Su Etkinliği, Enerji ve Atmosfer, Malzemeler ve Kaynaklar, İç Mekân Çevre Kalitesi, Tasarım ve Yenilik ve Yerel Puanlar olarak sıralanmaktadır. Leed sertifikalandırma sisteminde toplam 110 puan alınabilmektedir. Toplam 110 puanın 100 puanı 6 ayrı kategoriye dağıtılmıştır, diğer kalan 10 puandan 6’sı Tasarım ve Yenilik kategorisinde diğer 4 puan ise Yerel Puanlar kategorisinde verilmektedir. Her değerlendirme sisteminin kredi oranları farklılık gösterebilmektedir (Canıtez, 2013). Kategoriye göre kredi oranları grafik şeklinde sunulmuştur:

67

Şekil 3.3. LEED-NC (New Construction and Major Renovations): Yeni inşaat ve renavosyon projeleri için değerlendirme oranları

LEED – NC (New Constructions), yeni yapılan veya büyük yenileme geçiren ticarî ve kurumsal binalar için kullanılan bir sürümdür. Özellikle ofisler üzerine yoğunlaşmakla beraber okullar, apartmanlar, üretim yerleri vb. birçok bina tipinde de kullanılmış ve oldukça güvenilir sonuçlar elde edilmiştir.