KUZEY MAKEDONYA’DA KÖROĞLU ANLATMALARI ÜZERİNE GEÇMİŞTE YAPILMIŞ ÇALIŞMALAR

Yapılan çalışmalar incelendiğinde ve sahada tespit edildiği kadarıyla Köroğlu destan parçalarının, Kuzey Makedonya’da yaşayan bütün Türk toplulukları tarafından anlatılmadığı görülmüştür. Kuzey Makedonya’nın daha çok doğu ve batısında Köroğlu anlatmalarına rastlanmıştır. Tespit edilen anlatmaların birçoğu masal formuna sokularak çocuklara anlatılmıştır. Onun yiğitlikleri, haksızlıklar karşısında dik duruşu, aşkları ve kavgaları çocuklar için bir rol modele dönüştürülmüştür. Ayrıca Kuzey Makedonya’da söylenen Türküler içerisinde de Köroğlu türkülerine rastlanmıştır.

Köroğlu anlatmaları ile ilgili Kuzey Makedonya’da yapılmış çalışmalar çok fazla değildir. Bunda Osmanlı sonrası Balkanların içerinse düştüğü buhranlı dönemler, göçler, savaşlar vb. durumlar sonucunda modernleşme öncesinde yeterinde derleme faaliyetlerinin olmamasının büyük bir rolü vardır. Derleme faaliyetlerinin çok yakın bir dönemlerde yapıldığı görülmektedir. Bu derlemelerin birkaçı amaca yönelik çalışmalar

da değildir. Kuzey Makedonya’da Köroğlu ile ilgili yapılmış çalışmalar şu şekilde özetlenebilir:

Numan Kartal Kuzey Makedonya Jupa bölgesinde bulunan Kocacık Türkleri arasında söylenen ve 21 dörtlükten oluşan bir Köroğlu türküsünü 1970 yılında derlediğini söylemektedir.

Atatürk ve Kocacık Türkleri kitabında da bu türküye yer vermiş ve

derleme bilgilerini de bu tarihi not düşerek vermiştir.2 Aynı türküyü Kocacık Folkloru başlığı ile Sesler dergisinde yayınladığı bir makalesinde de ele almıştır.3

1971 yılında Altay Suror Recepoğlu, Tan gazetesi muhabirliği döneminde doğu Kuzey Makedonya’da Yörük köylerinden birçok Köroğlu masal, hikâye ve türküsünü derlediğinden bahseder. 1973’te Üsküp’te Rufai tarikatının dervişi olan 72 yaşındaki Hüseyin Ağa’dan derlediği kısa bir Köroğlu masalından da bahseder.4 Bu masalda Köroğlu’nun haksızlığa yenik düşen yoksullara ne kadar sahip çıktığını, yardıma koştuğunu göstermektedir. Altay Suror, bu masala benzer daha birçok Köroğlu masalının varlığından bahsetmiş ama metin vermemiştir.5

Altay Suror aynı çalışmasında “Köroğlu hem popun yaptığı mukavele” masalından bahsetmiş ve bu masal için Nimetullah

2 Kartal, Numan (2002), Atatürk ve Kocacık Türküleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 135.

3 Kartal, Numan (1982), Kocacık Folkloru, Sesler, Üsküp, 86.

4 Recepoğlu, Altay Suroy (1998), Makedonya’da Derlenmiş Köroğlu Masalında Yer Adları ve Kişiler, Bolu’da Halk Kültürü ve Köroğlu Uluslararası Sempozyumu (10-12 Ekim 1997), Bolu: BAMER, 211-213.

5 Recepoğlu, Altay Suroy (1998), Makedonya’da Derlenmiş Köroğlu Masalında Yer Adları ve Kişiler, Bolu’da Halk Kültürü ve Köroğlu Uluslararası Sempozyumu (10-12 Ekim 1997), Bolu: BAMER, 212.

Hafız’ın Makedonya Türk Halk Edebiyatı Metinleri isimli çalışmasını kaynak göstermiştir. Hafız’ın bu eserinin 239. sayfasında yer alan masalın kitaptaki ismi Köroğlan Hem Popun

Yaptığı Mukavele ismini taşımaktadır. Bir isim karışıklığından

dolayı Köroğlu masalı olarak kabul edilen bu metin gerçekte Köroğlu ile ilgili bir masal metni değildir. 6

Makedonya Türk folkloru ile ilgili Sevim Piliçkova’nın derlemeleri de bulunmaktadır. Piliçkova’nın bu derleme çalışmaları içerisinde Köroğli ve Kesiroğli Mustafa Stamboli masalı da bulunmaktadır. Bu masal 16.11.1978 tarihinde İştip’in Selçe Köyü’nden Refik İbrahim’in anlatımıyla derlenmiş, Kuzey Makedonya Folklor Enstitüsü’nde 2513 No’lu bant kayıt numarası ile kayıtlıdır. Bu masal ayı zamanda Sesler dergisinin 206. sayısında yayınlanmıştır.

1982 yılında Hamdi Hasan tarafından Hafize Gaşan’dan derlenmiş “Dağıstanlı masalı” bulunmaktadır.7

1985 yılında Sevim Piliçkova’nın, Marko Cepenkov Makedonya

Millî Folkloru dergisinde yayınladığı Türk Halk Edebiyatı Masallarında Köroğlu Karakterini Çözümlemek başlıklı bir yazısı da

yayınlamıştır.8

1985 yılında Sevim Piliçkova tarafından Sesler dergisinde Türk

Halk Öykülerinde Köroğlu Kişiliğinin İncelenmesine Katkı isimli bir

6 Hafız, Nimetullah (1989), Makedonya Türk Halk Edebiyatı Metinleri, Anadolu Sanat Yayıncılık, İstanbul s.239

7 Hasan, Hamdi (1982), Zengin Bir Masal Hazinesi, Kalkandelen Masalları, Sesler, Sayı 171, Üsküps. 74-75.

8 Piliçkova, Sevim (1985a), ‘‘Kon prouçuvanjeto na likot na Köroğlu vo turskite narodni prikaski" Makedonski narodni folklor, Marko Cepenkov” – Skopje s.35

yazısı da yayınlanmıştır.9

1987 yılında, Sevim PİLİÇKOVA tarafından derlenen ve Radoviş’e yakın Topolniça Köyünden Alı Aga tarafında anlatılan “Köroğlu Masalı”, bulunmaktadır.

1987 yılında Nevin Demir-Ago tarafından derlenen ve Resneli Nazire Hüseyin tarafından anlatılan “Köroğlu Masalı” bulunmaktadır.

1989 yılında Nimetullah Hafız tarafından yayınlanan Makedonya

Türk Halk Edebiyatı Metinleri isimli çalışmasında bir “Köroğlu

Türküsü” bulunmaktadır. 10

1993 yılında Sevim Piliçkova tarafından “Makedonya Türk Halk Geleneğinde Köroğlu’nun İzleri ve Ona Ait Eserlerin Estetik Yönleri” isimli bir çalışma Lefkoşa’da düzenlenen VI. Uluslararası Ahmet Yesevi ve Türk Halk Edebiyatı Seminerinde sunulmuştur.11

1996 yılında Arif AGO tarafından derlenen ve Ohrili Müşerref Şemo’nun anlattığı “Körogli Masalı” bulunmaktadır. 12

1998 yılında Altay Suroy Recepoğlu’nun Bolu’da Halk Kültürü ve Köroğlu Uluslararası Sempozyumunda sunduğu

9 Piliçkova, Sevim (1985b), “Türk Halk Öykülerinde Köroğlu Kişiliğinin İncelenmesine Katkı”, Sesler, Sayı:201, Üsküp s. 11-26

10 Hafız, Nimetullah (1989), Makedonya Türk Halk Edebiyatı Metinleri, Anadolu Sanat Yayıncılık, İstanbul s.115.

11 Piliçkova, Sevim (1993), Makedonya Türk Halk Geleneğinde Köroğlu’nun İzleri ve Ona Ait Eserlerin Estetik Yönleri. VI. Uluslararası Ahmet Yesevi ve Türk Halk Edebiyatı Semineri (Lefkoşa, 7-10 Mayıs 1993 s:7-10).

12 Ago, Arif (1998), “Makedonya Cumhuriyetinde Yaşayan Türk Halk Edebiyatında Köroğlu Masalı”, Bolu’da Halk Kültürü ve Köroğlu Uluslararası Sempozyumu (10-12 Ekim 1997), Bolu: BAMER. s:262.

Makedonya’da Derlenmiş Köroğlu Masalında Yer Adları ve Kişiler

başlıklı bir bildirisi bulunmaktadır.13

1998 yılında Arif Ago tarafından Bolu’da Halk Kültürü ve Köroğlu Uluslararası Sempozyumunda sunulan Makedonya

Cumhuriyetinde Yaşayan Türk Halk Edebiyatında Köroğlu Masalı

isimli bir bildiri bulunmaktadır.14

1998 yılında Hamdi Hasan’ın Bolu’da Halk Kültürü ve Köroğlu Uluslararası Sempozyumunda sunduğu Saraybosna ve Makedonya’da Koroğlu İle İlgili Tespit Edilen Bazı Türküler Üzerinde

isimli bir bildirisi bulunmaktadır.15

Yapılmış çalışmaların sistematik olmadığı görülmektedir. Sahada sistemli bir çalışmanın yapılmamış olması birçok destan anlatmasının kaybolmasını sağladığını söyleyebiliriz.

3. KÖROĞLU ÇALIŞMALARININ BUGÜNKÜ DURUMU