Kıbrıs Türkünün okullarda beden eğitimi faaliyetlerine ne zaman başladığı açıklanmaya çalışılmıştır.
2.5.1. Kıbrıs’ta Beden Eğitimi’nin Tarihi
1900’lü yılların başında Kıbrıs Rum okullarında görülen beden eğitimi dersi, 1920’li yıllara gelindiğinde bile ne yazık ki henüz Türk okullarında yer almamaktaydı. Osmanlı döneminden İngiliz yönetiminin ilk elli yılına uzanan süreçte Kıbrıs Türk okullarında beden eğitimi derslerinin genel eğitim müfredatı içerisinde alınması gereken zorunlu bir ders olarak bulunmadığını, ilgili dersin, dönemin kimi aydın öğretmenleri tarafından çağdaş bir yaklaşım ve duyarlılık anlayışıyla öğrencilerine gönüllü olarak verildiğini belirtebiliriz.
Beden eğitimi dersinin okul müfredatlarında yer alması 1930’lu yılların sonlarına gelindiğinde yavaş yavaş okullara girmeye başladığını ancak istenilen düzeyde olmadığı, 1937 yılında Omorfo Öğretmen Kolejinin açılmasıyla birlikte, o yıllara değin gereksiz görülen ve ciddiye alınmayan beden eğitimi dersleri uygulanmaya ve yaygınlaşmaya başlar. (Fevzioğlu, Atun, 2003)
2.5.2. 1974 Öncesi Beden Eğitimin Tarihi
Kıbrıs adasında da öteki ülkelerde olduğu gibi sporun oldukça gerilere giden bir geçmişi vardır. Kıbrıs’ta Türk nüfusun yoğunluk kazandığı 1571’ den 1878’ e kadar olan dönemde organize spor olayları belirlenememiştir. Daha fazla güce dayalı; güreş, halat çekme ve cirit sporu gibi etkinlikler düğünlerde ve bayramlarda gerçekleştirilmekteydi. 1878’de adada başlayan İngiliz egemenliği sporda yeni bir sayfanın açılmasını sağladı (KKTC Turizm Tanıtıma Dairesi Dergisi, 1996). Kıbrıs’ta ilk spor organizasyonu (Pan Kıbrıs Oyunları) 1896 yılında gerçekleşmiş; bu spor organizasyonuna Yunan ve Mısır takımları katılmıştır. O dönemlerde Rumlar, Türklerin bu tür organizasyonlara katılmalarına izin vermemekteydi (GSB’liği Dergisi, 1991). İlk Pan Helenik Oyunları 1925’ te Limasol’da gerçekleştirilmiştir. Gerek oyunlar esnasında gerekse oyunlar sonunda, Yunan takımları Enosis (Kıbrısı Yunanistana bağlamak) çağrıları yapmışlardır. (Topcan, 1989)
Kıbrıs’ta spor, daima ayrı ayrı Türk ve Rum kulüpleri seviyesinde yer almıştır. Atletizm faaliyetleri ise, yalnızca Rumların katılmasına izin verilen Rumlarca kurularak faaliyete geçirilen, ilçe Atletizm kuruluşları kanalıyla yapılmakta idi. Bu Kıbrıslı Rum Atletizm kuruluşları da 1984’e kadar “Segas” diye bilinen Hellenik Organizasyonuna bağlı idiler. Her ne kadar Kıbrıslı Rum kuruluşların hedefleri atletizm ise de en başta gelen amaçları Hellenik Milli hislerin kamçılanması ve “Enosis” çağrıları gündeme getirmekti (Tortop ve diğerleri, 1993).
Kıbrıs’ta Türk nüfusun yoğunluk kazandığı 1571’den 1878’e kadar olan dönemde organize spor olayları belirmemiştir. Cirit sporu o yılların en popüler spor dallarındandı. 1878’de adada başlayan İngiliz egemenliği sporda yeni bir sayfanın açılmasını sağlarken; şu an en popüler spor olan futbolun İngilizlerle birlikte adaya geldiğini söyleyebiliriz. Bunun yanında, Türk ve Rum ayrı spor örgütlenmelerinin gerçekleşmediği yıllarda Kıbrıslı Türklerin, Pan Kıbrıs Atletizm Yarışları’nda önemli başarılar elde ettikleri bilinmektedir(KKTC Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi. 1979).
1900’lü yılların başında kurulan ve çağdaş anlamda sportif etkinliklerini atletizm müsabakalarıyla başlatıp daha sonraki yıllar sürecinde de, futbolun ada genelinde
yayılmasına etken olan dört büyük okul vardı. Bu okullar; İngiliz Okulu (1900), Melkonyan (Ermeni Okulu), Cimnasiyum (Rum Okulu) ve Larnaka Amerikan Academy (1908) idi. Özellikle İngiliz Okulu ile Larnaka American Academy, Kıbrıs adasında yalnızca futbolun değil, Hockey ve Tenis sporlarının da tanıtılıp yaygınlaştırılmasında ciddi katkılarda bulunurlar (Burgul, 1995)
Kıbrıs adası genelinde çok çeşitli spor etkinliklerinin sevilmesinde ve yaygınlaşmasında yukarıda bahsedilen okullar kadar 19010’lu yıllarda Türkiye’den gelmiş aydın öğretmenlerimizin eğitim vermeye başladığı Kıbrıs İdadi’si (lisesi) de önemlidir. (Fevzioğlu, Atun, 2003)
2.5.3. 1974 Sonrası Beden Eğitimin Tarihi
20 Temmuz 1974 Barış Harekâtı ile Kıbrıs adasında Rumlar ve Türkler ayrı ayrı yaşayacak şekilde sınırlar çizilir. İki toplumda tüm alanlarda olduğu gibi spor alanında da ayrı ayrı örgütlenirler. Bu tarihten sonra Kıbrıs Türk Spor Dairesi örgütü Türk kesimindeki spor faaliyetlerinin organizasyonundan, finansmanından ve koordinasyonundan sorumludur (Necatigil, 1989).
Kıbrıs Türk Milli Olimpiyat Komitesi 1984 yılında kurulmuştur. Üyelik için, IOC’ne başvurulmuşsa da, henüz daha üyeliği kabul edilmemiştir. 35 yıldan beridir, Kıbrıs Türk Cemaati, Kıbrıslı Türkler veya KKTC. aleyhinde propagandalar uygulanmaktadır. Rum-Yunan ikilisi Kıbrıs Türklerine ve KKTC ‘ye her konuda olduğu gibi spor konusunda da bıkmadan, usanmadan haksız ambargolarını sürdürmüşlerdir. KKTC’deki spor federasyonları, Judo-Karete-Tekvando Federasyonu hariç hiçbir spor federasyonu Milli takımlar düzeyinde uluslararası spor müsabakaları düzenleyememektedirler. Bunun sebebi ise, KKTC’nin tanınmaması ve dolayısı ile ilgili U.S.F.’ye üye olamamasından kaynaklanmaktadır. KKTC’nde spor federasyonlarının USF.’deki üyelikleri iptal edilirken, Kıbrıslı Rumların spor federasyonları, USF’na üye kaydedilmişlerdir (Topcan, 1989)
1974 Barış harekatı ile özgürlük ve bağımsızlığını kazanan; ekonomik, siyasal, kültürel bir yaşam olanağı bulan KKTC. halkı 8/78 sayılı Beden Eğitimi ve Spor Yasası ile spor faaliyetlerini yürütmeye başlamıştır. Bu yasaya bağlı olarak, spor alanındaki teşkilatlanma başlamış ve spor yeni bir kimlik kazanmıştır. Beden Eğitimi ve Spor Yasasında belirtilen amaçlar doğrultusunda sürdürülen faaliyetler neticesinde iyi bir noktaya gelinmeye çalışılmıştır. Tabii ki tüm dünyada olduğu gibi KKTC’ de de her alanda olduğu gibi spor alanında da ortaya çıkan değişmeler ve gelişmeler ışığında yeni bir yasanın oluşturulması kaçınılmaz hale gelmiştir. Bu değişim ve gelişmeleri yakalamak; KKTC’ de sporun kalkınıp yayılması amacıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhuriyet Meclisi’nin, 3 Aralık 1999 tarihli birleşiminde kabul olunan “Beden Eğitimi ve Spor Yasası” Anayasasının 94(1) maddesi gereğince 67/99 sayılı yeni bir Beden Eğitimi ve Spor Yasası hazırlanıp yürürlüğe konulmuştur(Deniz, 2000).
Geçen bu süre içerisinde Anavatan Türkiye’nin de katkılarıyla tesis, araç-gereç ve spor elemanları ile eğitim yönünden büyük mesafeler kat edilmiştir (KKTC DPÖ, 1993).
Ayrı bir devlet olan KKTC Uluslararası Federasyonlara üyelik başvuruları yaparak gençlere spor yapma hakkı verilmesini istemektedir. İnsan hakları Evrensel Beyannamesi ilkelerine ters düşen dünya, KKTC halkının spor yapmaya 1925’li yıllarda başladığını görmeli ve değerlendirmesini buna göre yapmalıdır (GSB Dergisi, 1991).
Türkiye Cumhuriyeti her alanda olduğu gibi spor alanında da KKTC’yi desteklemektedir. 22 Ocak 1990 yılında Ankara’da iki ülke yetkilileri bir görüşme yaptılar ve bunları bir tutanak haline getirdiler. Bu görüşme tutanağı Ek-1’de verilmiştir. KKTC’de 1994 yılında imzalanan protokolün birinci maddesi KKTC. Milli Olimpiyat Komitesi ile Spor Federasyonlarının, Uluslararası spor federasyonlarına üyeliklerini sağlanabilmesi için her iki ülkenin MOK ile ilgili Federasyonların bünyesinde çalışmaları yapacak bir komisyonun oluşturulması ve diyalog içinde çalışmaları yürütülmesi sağlanmalıdır maddesi yer almaktadır. Bu Protokol Ek-2 ‘de verilmiştir.
KKTC ile TC Gençlik ve Spor ilişkilerini düzenlemek ve bu alanlardaki faaliyetleri güçlendirmek ve geliştirmek amacı ile iki ülke arasında 25.9.1994 tarihinde Lefkoşa’da imzalanan Karma Ekonomik Komisyonu XIII. Dönem Protokolü’nün 63. maddesi uyarınca, 29 Eylül 1995 yılında Spor İşbirliği Protokolü imzalanır. Bu protokol Ek-3’de verilmiştir. 29 Eylül 1995 yılında Ankara’da imzalanan Spor İşbirliği Protokolü’nü taraflar tekrar gözden geçirdikten sonra 13 maddeden oluşan konular üzerinde yeniden mutabık kalmışlar ve 7 Ocak 1997 tarihinde ek bir protokol imzalanmıştır. Bu protokollerin uygulamadaki işleri hakkındaki bilgiler Ek-4’de sunulmuştur.
Bunların yanında 6 Nisan 1997 yılında Gençlik ve Spor değişim programı imzalanmıştır (Ek-5). 8-11 Aralık 1997 tarihinde yayınlanan sonuç bildirgesinde (Ek-6) iki ülke arasında gençlik ve spor alanında mevcut ilişkileri, yürütülen çalışmaları değerlendirmişler; daha da geliştirilmesi konusunda 29 Eylül 1995 tarihli Spor İşbirliği Protokolü ile 7 Ocak 1997 tarihli ek protokolün uygulanmasının devamına ve bunlara istinaden 1998 yılı Gençlik ve Spor Değişim Programı’nın 1998 yılının ilk üç ayı içerisinde hazırlanarak KKTC’de imzalanmasına görüş birliği içerisinde karar verilmiştir. Bu sonuç bildirgesi Ek-7 de verilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti spordan sorumlu Devlet Bakanlığı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile KKTC. Gençlik ve Spor Bakanlığı Gençlik ve Spor Dairesi arasında oluşturulan Gençlik ve Spor Komitelerinin 15 Aralık 1999 tarihinde Girne’de yapmış oldukları 1. Gençlik ve Spor Ortak Komiteleri Toplantısında alınan kararlar ile ilişkin mutabakat metni Ek-8’de gösterilmiştir. Yine iki ülke arasında 2001 yılına Gençlik ve Spor Hizmetlerinin geliştirilmesine ilişkin 16 maddeden oluşan bir protokol imzalanmıştır (Ek-9). 202 yılında iki ülke arasında bir mutabakat metni imzalanmıştır(Ek-10).2002 yılında imzalanan protokolün basın bildirisi Ek-11’da verilmiştir.2003 yılında iki ülke yetkilileri bir görüşme tutanağına imza atmışlardır (Ek- 12). Yine 2003 yılında iki ülke olimpiyat komiteleri bir mutabakat metnine imza koydular (Ek-13). 2004 yılında iki ülke yetkilileri daha önce yapılan protokol mutabakat metinlerini teyit etmişlerdir. Bu protokol Ek-14’de verilmiştir. Son olarak 2012 yılında KKTC’nin gençlik ve spor alanındaki gelişmelerini desteklemek amacıyla işbirliği protokolü imzalanmıştır (Ek-15).
TC ile KKTC arasında imzalanan bu protokoller KKTC’ye dünya tarafından uygulanan ambargonun etkisini hafifleterek KKTC Sporunun gelişmesine ışık tutmaktadır.
KKTC, Türkiye Cumhuriyeti dışında başka bir ülke ile 2005 yılında Kırgızistan ile Spor İşbirliği Protokolü Gençlik ve Spor ilişkilerini düzenlemek ve bu alanlardaki faaliyetleri güçlendirmek ve geliştirmek amacı ile imzalanmıştır. Bu protokol Ek-16’da verilmiştir.