Kuruluş Yeri Seçimi

OSB gerekçe raporunun Bakanlık tarafından uygun görülmesinin ardından yer seçimi çalışmalarına başlanır.Girişimcilerin üzerinde durması gereken en önemli konulardan biri, kurulması planlanan bir işletmenin kuruluş yerinin seçimidir. Çünkü hatalı bir seçim kararı batık maliyete dönüşebilmekte²⁶³, ülke kaynaklarının heba edilmesine yol açabilmektedir. Bu nedenle “organize sanayi bölgesi olabilirlik çalışması”nın başlıca amaçlarından biri, Bölgenin kuruluş yerini doğru şekilde belirlemektir.

Bu çalışmada, kuruluş yerinde arazi sağlanabilirliği, alternatif arazi fiyatları, ulaşım imkanları, altyapı getirme kolaylık ve güçlükleri, altyapının alternatif maliyetleri, zemin yapısı ve jeolojik incelemeleri, arazinin eğimi ve gerekiyorsa düzeltme maliyeti, yörenin toplumsal, ekonomik gelişme durumu ve olanakları, işgücü miktarı gibi konuların irdelenmesi gerekir. Bundan başka, olabilirlik raporlarında fabrika bina projelerinin, hizmet alan ve binaları ile sosyal tesislerin ve model projelerinin ve bunların inşaat maliyetlerinin yer alması gerekmektedir. Raporun sonunda ise OSB’nin toplam proje maliyeti ile zamanlaması yer alır.

OSB’nin yer seçiminde uyulması gereken kurallar, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca yayımlanan “OSB Yer Seçimi Yönetmeliği” ile düzenlenmiştir.

Yönetmeliğe göre, önce OSB kurulacak yerin incelenmesi ile ayrıntılı bir değerlendirmesi yapılmaktadır. Sanayi Bakanlığınca yapılan veya yaptırılan

“İnceleme” aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır:

-İlin/İlçenin genel bir değerlendirmesi, -Eşik analizleri,²⁶⁴

262 Resmi Gazete, 1.4.2002 tarih, 24713 sayılı, s.140.

263 Muhammet Tatar,(2001) a.g.e., s.50.

264 Eşik Analizi; Hangi tür kullanımların hangi yoğunlukta olduğunu belirlemek üzere bu kullanımları üst üste çakıştırılarak yapılan bir arazi kullanım ön değerlendirmesidir. Bu konuda bu geleneksel yaklaşımın yanısıra doğanın taşıma kapasitesini de dikkate alan çevresel

-Alternatif alanların değerlendirilmesi, -Sonuç.

İlin/ilçenin genel değerlendirilmesinde, ilgili valilik/kaymakamlık veya yerel otoritelerden sağlanan bilgiler kullanılır. Bu bilgilerin içinde, OSB yapılacak bölgenin coğrafi konumu; doğal, jeolojik, toplumsal yapısı; arazi kullanımı;

kültürel, tarihsel ve doğal varlıkları; kentleşme ve planlama kararları; ekonomik yapısı ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Toplanan bu bilgilerle OSB kurulacak yerin ayrıntılı bir değerlendirilmesi yapılır. Daha sonra değişik kurum ve kuruluşlardan, (Yönetmelikte tek tek sayılan; Köy Hizmetleri, Orman, DSİ, Bayındırlık, Çevre, MTA gibi kuruluşlar) elde edilen bilgi ve belgelerin (1, 2, 3.

sınıf tarım alanları, sulama alanları, sit alanları, yollar, havaalanı, askeri alanlar, turizm merkezleri vb.) büyük ölçekli topografik haritalar üzerinde çeşitli bilgilerin üst üste çakıştırılarak OSB kurulacak alternatif alanlar belirlenir.

Bu belirleme yapılırken; arazinin eğimi ve zemininin yapılaşmaya elverişli olması, yerleşim alanları, hava kalitesi, su kaynakları, flora, fauna, tarım arazileri, kültür ve tabiat varlıkları, sit alanları ve sulak alanları olumsuz etkilememesi, varsa çevre düzeni planına uygun olması gibi konuların göz önünde bulunması gerekmektedir. (OSB Yer Seçimi Yönetmeliği md.15)

Bakanlık, Yönetmelikte yer alan esaslar çerçevesinde önce eşik analizi haritasındaki (1/100.000 ölçekli) veriler ışığında alternatif alanları belirler, bunları yerinde inceler. Kurulması planlanan OSB için alternatif olabilecek alanlar için daha büyük ölçekli (1/25.000) eşik analizi yapılır.

Alternatif alanların özellikleri Yönetmeliğin 20. maddesinde ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Bu özelliklere göre yapılan değerlendirmeden sonra, en uygun bir veya birkaç alan raporun sonunda OSB yeri olarak önerilir.

Yönetmelikte belirtilen kriterlere uygun OSB kurulacak bir alan bulunmamışsa, bu durum da gerekçeleriyle raporda belirtilir.

yaklaşım da uygulanmaktadır. Ayrıntılar için bknz. Kumru Arapkiroğlu vd., Plancı Gözüyle Kalkınma, Çevre ve Çevresel Etki Değerlendirmesi, s.52-54.

OSB Yasası ile, gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine OSB kurulmasına yönelik olarak verilen hak (md.26) çerçevesinde, bu kişilerce belirlenen yerin uygunluk değerlendirmesi de aynı şekilde Bakanlıkça yapılır.

Önerilen OSB alanının uygun olması durumunda, Yönetmelikte bir listesi verilen kuruluş temsilcilerinin katılımıyla oluşan “Yer Seçimi Komisyonu”

belirlenen tarihte toplanır. Bakanlık, gerek görürse Komisyonun üye kapsamını genişletebilir. Önerilen OSB alanlarının uygun bulunmaması durumunda,“Yer Seçimi Komisyonu” toplanmaz. (md.22-23)

Komisyonda, OSB yeri seçimi oybirliği ile yapılır ve seçilen OSB yeri duyurulur. Seçilen OSB yeri için alınması gereken görüşlerin alınması, uzmanlık (ihtisas) organize sanayi bölgesi ise, ÇED olumlu belgesinin sağlanması sonrasında Bakanlık son değerlendirmesini yapar ve OSB yeri kesinleştirilerek yatırım programında yer alması için teklifte bulunulur.²⁶⁵

Yer seçimi kesinleşmemiş OSB’nin kuruluş işlemleri yapılmaz ve yatırım programına teklif edilmez. Yer seçiminin kesinleşmesinden sonra, OSB sınırları dışında kalan alanların planlaması, Sanayi ve Bayındırlık bakanlıklarının birlikte belirlediği kurallar çerçevesinde ve en geç bir yıl içinde, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı veya ilgili belediye tarafından yapılır.

OSB sınırları içinde yapılacak mevzii imar ve yer bölümleme (parselasyon) planları ve değişiklikleri OSB tarafından Uygulama Yönetmeliğine uygun olarak hazırlanır ve Bakanlığın onayı ve İl İdare Kurulu kararı ile yürürlüğe girer. Bu planlara göre arazi kullanımı, yapı ve tesislerin projelendirilmesi, inşası ve kullanımıyla ilgili ruhsat ve izinler OSB'nce verilir, denetlenir.

Yer seçiminin hazine veya kamu kurumlarına ya da özel mülkiyete ait arazilerden yapılması durumuna göre ve yürürlükteki yasalarda (Kamu İhale

265 Resmi Gazete, 21.5.2001 tarih, 24408 sayılı, “OSB Yer Seçimi Yönetmeliği”, s.15-23.

Yasası ve Kamulaştırma Yasası) satın alma ve kamulaştırmaya yönelik varolan kurallar çerçevesinde rayiç bedele göre satın alması veya devri yapılır.²⁶⁶

2. 3.Girişimci Kurulun Oluşturulması

OSB kuruluşunu gerçekleştirmek üzere gerekli kararları, önlemleri almak, her türlü çalışmaları yapmak amacıyla girişimci kurulun -müteşebbis heyet- oluşturulması gerekmektedir.

Girişimci Kurul, OSB’nin oluşumuna katılan kurum ve kuruluşların -yerel yönetimler, sanayi ve ticaret odaları, kooperatif ve dernekler gibi- üyeleri arasından yetkili organlarınca seçilen, -on birden az olmamak koşuluyla- en fazla on beş asıl, on beş yedek üyeden oluşur. Bakanlığın onayı ile kuruluşu gerçekleşir. Girişimci Kurul en az dördü kendi içinden olmak üzere, beş asıl beş yedek üye seçerek “yönetim kurulunu”, iki asıl ve iki yedek üye seçerek

“denetim kurulunu” oluşturur. OSB Bölge Müdürünü Girişimci Kurul atar. ²⁶⁷

OSB Kanunu 5.maddesine göre; OSB, kamu yararı gerekçesiyle kamulaştırma yapabilen veya yaptırabilen bir özel hukuk tüzel kişiliğidir ve bu tüzel kişiliği yönetim kurulu temsil eder.