Kur’ân’ın Müheymin Oluşu

Kur’ân’ın bir vasfı olarak “Müheymin” kavramı,“(Resûlüm!) sana da

kendisinden önceki kitapları tasdik edici ve onları koruyucu olarak bu Kitab’ı hak ile indirdik. Artık aralarında Allah’ın indirdiği ile hükmet. Sana gelen bu gerçeği bırakıp da onların isteklerine uyma….”283 _{ayetinde, yer almıştır. Kur’ân, Allah (c.c)}

katından indirilmiş kitapların cümlesinden, önünde bulunanı tasdik edici, diğer kitaplar üzerine emin bir nezaretçi, koruyucu, şâhit, kontrolcü ve hâkim olmak üzere hak ile indirilen kitap olarak telakkî edilmiştir. Allah’ın (c.c) bizzat muhâfazasında, bozulma ve tahriften masun (dokunulmaz olan) bir kitaptır. Diğer kitapların amel edilmesi gereken hükümlerini kaybolup bozulmaktan koruyan, şâhitliğiyle hakikatleri ortaya koyan, bozuk olanları iptal eden, onun tasdikinden geçmeyen, ona aykırı kitaplar ve diğer şeriatlerle amel etmeyi caiz görmeyen, onlar üzerinde tasdik ve te’yidine başvurulacak emin bir merci, koruyucu, murâkıp, şâhit ve hâkim bir kitaptır. Tevrât ve İncil’le hükmün mutlak olması Kur’ân’la mukayyed olmasına bağlıdır, denilmiştir.284

Kur’ân, kendisinden önceki kitapların koruyucusu, kollayıcısı, onlardaki ayetlerin doğrulayıcısıdır. Kur’ân, onları Allah’ın (c.c) sözü olarak kabul etmiştir. Ancak onlara sokulan tahriflere de işaret eden, o kitaplarda mevcut olan hak ile hak olmayanları birbirinden ayırt edendir. O, bir ölçüdür. Kur’ân’ın Tevrât’ta mevcut olduğunu söylediği şeyler, bu gün mevcut değilse, bunlar zamanla kaybolmuş demektir. Bu Kur’ân İsrâiloğullarına ayrılığa düştükleri birçok şeyi anlatmaktadır.285

282 _{Râzî, Mefâtihu’l-Ğayb, XXIX, 513.} 283 _{Mâide 5/48.}

284 _{Elmalılı, Hak Dini Kur’ân Dili, III, 253-254.}

285 _{Neml 27/76 “Doğrusu bu Kur’ân, İsrâiloğullarına üzerinde anlaşamadıkları pek çok şeyi}

Yüce Allah, Kur’ân’ın önceki kitaplara sahip çıkıp, onları doğruladığını, koruduğunu ve onlar için bir ölçü olduğunu beyan etmiştir.286 Allah Teâlâ, hakkında koruyan, gözeten anlamında kullanılan müheymin, Kur’ân hakkında kullanıldığında önceki vahiyleri koruyan anlamına gelmektedir. Bu özelliğe sahip Kur’ân sayesinde Tevrât, Zebûr ve İncil’in hakikati (özü) ebediyen bilinecektir.287 _{Çağıl, “Ayetlerimiz} kendilerine apaçık birer delil olarak okunduğunda, (öldükten sonra) bize kavuşmayı ummayanlar, ‘Bundan başka bir Kur’ân getir veya bunu değiştir’ dediler…”288

ayetindeki, “Tebdîl” (değiştirme) hadisesini, değişime uğrayan şeyin aslının bir şekilde korunduğuna yönelik olduğunu ifade etmiştir.289 _{Çağıl bu ifadeleri}

kullanırken, Kitâb-ı Mukaddes’in lâfzen tahrif edilmediğini, mânâ olarak tahrif edildiğini iddia etmektedir.290 _{Kitâb-ı Mukaddes’in lâfzen nasıl korunduğu}

hususunda bir şey söylememektedir. Kitâb-ı Mukaddes’in lâfzen korunması imkânsızdır; ancak Kur’ân’ın müheymin vasfıyla hem lâfzen hem de mânâ olarak aslının korunmasının muhtemel olduğu kanaatindeyiz. Bu lâfzî ve manevî korumanın, bu günkü Kitab-ı Mukaddes’le değil; Kur’ân’la gerçekleşmesi mümkündür.

Kur’ân, kendisinden önce gönderilen vahiyler üzerinde gözeticidir. Buna göre, önceki vahiylerde Kur’ân’a uygun olarak bulunan pasajlar doğrudur; ona muhâlif olan pasajlar yanlıştır, denilmiştir.291 _{Bütün bunlar, müheymin olan}

Kur’ân’ın kendisinden önce gönderilen kitapların, vahyin aslına uygun olup olmadıkları hususunda bir sağlama görevi yaptığını göstermektedir. Muhtevâsında beşerî herhangi bir müdâhale bulunmayan Kur’ân’ın, önceki vahiyler üzerinde müheymin (Gözetici) olması, onun evrenselliğinin bir gereğidir. Bu vahiylere sonradan eklenen ya da başlangıçta onların muhtevâsında olduğu halde sonradan değiştirilen, dolayısıyla vahiyle ilgisi olmadığı halde kutsal kitaplarda yer alan pek çok şeyin doğrusu Kur’ân tarafından açıklanmaktadır. Ayetteki müheymin’den (Gözeticilik) kastedilen de budur.

286 _{Ateş, Yüce Kur’ân, III, 7-8.}

287 _{Bkz. Râzî, Mefâtihu’l-Ğayb, XII, 371.} 288 _{Yûnus 10/15.}

289 _{Çağıl, a.g.e., s. 209.} 290 _{Çağıl, a.g.e., s. 179.}

Bu ayet-i kerîme, önceki vahiylerin varlığına rağmen, Kur’ân’ın gönderilmesini sanki ezelde takdir edilmiş bir vaat ve adeta bir müjde olarak sunmaktadır. Bundan da en fazla önceki vahiylerin müntesiplerinin sevinmesi gerekir. Çünkü Kur’ân-ı Kerîm, onların bu konuda beklenti içerisinde olduklarını belirtmektedir: “ Onlara Allah katından ellerindekini (Tevrât) doğrulayan bir kitap

gelince, daha önce kafirlere karşı zafer isterlerken işte şimdi bilip tanıdıkları(Kur’ân) kendilerine ulaşınca onu inkar ettiler….”292

Kur’ân-ı Kerîm’in önceki vahiylere müheymin oluşu, i’tikât, ibadet, ahlâk, muâmelât, mezâcir (zararı defetme) vb. konularda olmuştur. Kur’ân’da Hz. Îsâ’ya (a.s) isnat edilen “ Şüphesiz ben Allahın kuluyum. Bana kitabı (İncil’i) verdi ve beni

bir peygamber yaptı. Nerede olursam olayım beni kutlu ve erdemli kıldı. Ve bana yaşadığım sürece namazı ve zekâtı emretti. Beni anneme saygılı kıldı. Ve beni azgın bir zorba kılmadı.” 293 _{ayetinde iki temel ibadetin mevcûdiyeti müşâhede}

edilmektedir. Namaz ve zekât gibi bu iki temel ibadet mevcut muharref İncil’de görülmemektedir. Bu vahiylerin muhtevâlarına yapılan tahrifâtlar neticesinde, onların ortadan kaldırıldığı ya da ilâhî iradenin böyle bir vahiy vaz etmediği bir şekle büründüğü görülmektedir. İşte Kur’ân, bir taraftan önce gönderilen bir peygamberin diliyle bu ibadetlerin önceki vahiylerdeki inkâr edilemez varlığını bildirmekte, diğer taraftan da aynı ibadetlerin şekil ve muhtevâlarını ilâhî formatlarına uygun olarak ortaya koymaktadır. Böylece önceki vahiyleri tahrif edenler tarafından müminlerin gündeminden çıkarılmak istenen bu ibadetler, yeniden Kur’ân tarafından birer temel vecîbe olarak ortaya konulmaktadır. Bu da Kur’ân’ın müheymin oluşunun başka bir yönüdür. Müfessirler genel olarak “Müheymin” kavramına rakîp, şâhit, hâfız, mu’temen, emin, hâkim anlamları verirken294_{; İbn Abbâs, bu kavramların}

anlamlarının birbirlerine yakın olduğunu söylemiştir.295

292 _{Bakara 2/89.}

293 _{Meryem 19/ 30-32.}

294 _{Mekkî b. Ebî Tâlip , el-El-Hidâye, III, 1766, 1768; Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Temâm}

İbn Atiyye, el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz, Thk. Abdusselâm Abdüşşâfî Muhammed, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1422, II, 199,200; İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’ân, III, 128; Şevkânî,

Fethu’l-Kadîr, II, 55.

Kur’ân’ın “Müheymin” oluşu, tebdîl (değiştirilmiş) olmaktan korunmuş; diğer kitaplar üzerinde denetleyici, o kitapların doğruluğuna ve sabitliğine tanıklık edici olmasıdır. Kur’ân, şeriatlerin asıllarını kabul eder, mensuh hükümleri tayin eder, şeriat kılınan ebedî, bâkî hükümleri, şeriat kılınma vakti sona ermiş hükümlerden ayırt edendir. Önceki kitaplardaki hükümleri tebdîl (değiştirme) ve tağyîrden (değiştirme) koruyandır. Kur’ân, ilâhî kitaplardan bâkî olan şeriatleri birleştirmeyi ihtivâ eder.296

Kur’ân’ın önceki kitaplara müheymin oluşu, onların Kur’ân’a muvâfık olanını hak; muhâlif olanını bâtıl olarak ayırdığı anlamına gelmektedir. Kur’ân, ilâhî kitapların sonuncusu, en kapsamlısı, en büyüğü ve en sağlamı olarak telakkî edilmiştir. Önceki kitaplarda mevcut iyilikleri (Mehâsin) cemeden, diğerlerinde olmayan kemâlâtı (mükemmellikleri) artıran kitap olmasından dolayı hepsine tanık, koruyucu ve güven verici kılınmıştır. Allah da (c.c) kendini Kur’ân’ı korumakla mükellef kıldı. Allah (c.c)“ Şüphesiz Zikri(Kur’ân)’ı biz indirdik, onun koruyucusu

da biziz”297 _{buyurmuştur. Mâide, 5/48. ayetin devamında Hz. Muhammed’e (s.a.s)}

hitaben Arap, Acem, Ümmî298 _{ve Ehl-i Kitap arasında senden önceki peygamberlerin}

senin şeriatinle neshedilmemiş şeriat, hüküm ve kararlarıyla hükmet, denilmiştir.299

Kur’an’daki “Müheymin” kavramı üç şekilde te’vil edilmiştir: 1. Kur’ân kendisinden önceki kitaplar için itimat edilendir. 2. Hz. Muhammed (s.a.s) Kur’ân için itimat edilendir.

3. Önceki kitaplarda haber verilenleri tasdik edendir.300

Cumhurun “Müheymin” kavramı hakkındaki görüşü, Kur’ân, önceden indirilen kitapların doğruluğuna tanıklık eden; onlarda neshedilmeyen hükümleri kabul eden; şeriatin aslından olanları denetleyip gözeten ve muhâfaza eden, meyanında olmuştur. Muhkem ve mensûhlarda kendisine müracaat edilen, kendisiyle

296 _{Ebû Suud, İrşâdü’l-Akl-ı Selîm, III, 45.} 297 _{Hicr 15/9.}

298 _{Bkz. Âl-i İmrân, 3/20. ayette “Ümmiyyîn” şeklinde mezkûrdür. Râzî, bu kavramın kendilerine}

vahyedilmiş belli bir kitabı olmayan toplumlara işaret ettiğini ifade etmiştir. Bkz. Esed, Meâl-Tefsir, I, 92.

299 _{İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’ân, III, 128.} 300 _{İbnü’l-Cevzî, Zâdü’l-Mesîr, I, 554-555.}

amel edilen ve terk edilen hükümleri ihtivâ etmek için önceki kitaplar hususunda itimat edilendir.301 Kur’ân’ın müheyminliğinin (denetleyici) devamı, Kur’ân’ın tahrif edilmemiş olmasına bağlanmıştır.302

Kur’ân-ı Kerîm’de ki, “…Ailesine namaz ve zekâtı emrederdi. Rabbin

katında da hoşnutluğa ulaşmıştı.”303 _{ayetin tefsirinde, Hz. İsmâil’in (a.s)}

zürriyetinden gelen son nebinin indirilen her kitabın üzerinde denetici, hâkim, şâhit, gözetici olan kitabı getirdiği ifade edilmiştir.304 _{Kur’ân’ın önceki kitapları birleştirici}

ve gözeticiliği, “Nûh’a vahyettiğimiz gibi sana da vahyettik”305_{, “Rabbinizden bize} bir mucize getirseydin ya? Peki Önceki sahifelerde bulunan açık kanıt onlara gelmiş değil mi?”306 _{ayetleriyle anlatılmıştır.}307

Beyyine Sûresinde söz edilen “Tertemiz sahifeleri okuyan”308 _ayetindeki

“Sahifelerin” Kur’ân ve diğer sahifeler olması muhtemeldir. Buna göre, diğer sahifeler Kur’ân’da, Kur’ân diğer sahifelerde mevcuttur. Onlar kendilerine ait olan sahifeleri, kitapları okuyorlar. Bu kitaplar Tevrât, Zebûr ve İncil’dir. Adetâ Kur’ân o kitaplarda, o kitaplar da Kur’ân içerisindedir ifadesini, “Şüphesiz O, evvelkilerin

kitaplarında mevcuttur.”309_{, “İbrâhim ve Mûsâ’nın sahifelerinde mevcuttur.”}310

ayetleri desteklemektedir. Kur’ân’ın okunmasıyla önceki kitapların okunmuş olacağı,

“Benimle beraber olanların Kitab’ı ve İşte benden öncekilerin Kitab’ı(hiç birinde birden fazla ilah olduğuna dair hiçbir delil yok.)”311 _{ayetiyle delillendirilmiştir.}

Bakara, Âl-i İmrân ve Fâtır sûrelerinde vârid olan “Kur’ân öncekileri tasdik

edici”312_{, “Onların yanındakileri tasdik edici”}313 _{ayetlerinde ifade edilen tasdikin de}

müheymin (gözetici, denetici, tanık) anlamında kullanıldığı nakledilmiştir.

301 _{Şevkânî, Fethu’l-Kadîr, II, 55.} 302 _{Şa’râvî, Havâtır, V, 3179.} 303 _{Meryem 19/55.}

304 _{Muhammed b. Ahmed b. Mustafa b. Ahmed el-Ma’rûf Ebû Zehre , Zehretü’t-Tefâsîr, Dâru’l-Fikri’l-}

‘Arabî, t.y., IX, 4658.

305 _{Nisâ 4/163.} 306 _{Tâhâ 20/133.} 307 _{Şa‘râvî, Havâtır, XV, 9462.} 308 _{Beyyine 95/2.} 309 _{Şuarâ 26/ 196.} 310 _{A’lâ 87/18-19.} 311 _{Enbiyâ 21/24.} 312 _{Âl-i İmrân 3/3; Fâtır 35/31.} 313 _{Bakara 2/101.}

Sonuç olarak, önceki kitapların muhtevâsının Kur’ân’da mevcût olduğu314; Kur’ân’ın da önceki kitap ve sahifelere gözeticilik, muhâfızlık, müheyminlik, şâhitlik ve tanıklık ettiği müşâhede edilmiştir.315 _{Bu minvalde, Kur’ân’ın tanıklığında “Dinin}

Birliği” nin incelenmesi düşünülmektedir.