Viskonun Kullanım Alanları

3. LİFLERLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR

3.2. Viskon Lifleri

3.2.4. Viskonun Kullanım Alanları

Viskonun çok yönlülüğü ve renk alanı uzunluğu, onu ev döĢemeciliği ve hazır giyimde popüler bir elyaf haline getirmiĢtir. Ultra ince viskon, bluz ve elbiselere ipeksi bir görünüm ve tuĢe verir. Yüksek ıslak modüllü viskon, tek baĢına veya karıĢım olarak kırıĢmayan kumaĢlarda kullanılır. Rengi iyi tutar ve kuru temizleme yapılmadan yıkanabilirler. AteĢe dayanıklı viskon/yün karıĢımları ticari olarak uçak koltuklarında kullanılırlar[38].

Viskon lifinin kullanım alanları kısaca aĢağıda özetlenmiĢtir:

- Giyim: Aksesuarlar, bluz, elbise, ceket, iç çamaĢırı, astar, tuhafiye, pantolon, spor gömlek, spor giyim, takım elbise, kravat, iĢ elbiseleri

- Ev tekstili: Yatak örtüsü, battaniye, perde, çarĢaf, masa örtüsü,kılıf, döĢemelik kumaĢ.

- Endüstriyel kullanım: Endüstriyel ürünler, tıbbi cerrahi ürünler, nonwoven malzemeler, kord bezleri.

- Diğer: Kadın hijyen ürünleri, bebek bezleri[42].

23 3.3. Lyocell (Tencel)

3.3.1.Tarihi

Tencel, lyocell lifinin ticari ismidir ve ilk olarak 1992 yılında büyük bir rayon lifi üreticisi olan “Courtaulds Fibres” firması tarafından üretilmeye baĢlamıĢtır. Bu firmanın 1996 yılında sunduğu rapora göre ilk dört yılda toplam 70000 ton lyocell lifi kullanılmıĢtır[43]. Bu lifin fiziksel özellikleri ve üretimi diğer liflerden o kadar farklıdır ki

“BirleĢmiĢ Milletler Federal Ticaret Komisyonu” tarafından 30 yıl içindeki ilk yeni lif olarak ayrı bir lif sınıfına alınmıĢtır[44]. Ayrıca Federal Ticaret Kurumu Lyocell'i Ģöyle tanımlamıĢtır; "Organik çözgenin dönüĢtürülmesi yöntemiyle elde edilmiĢ selüloz lifidir"[45]. Bu lifin Ģu an en büyük üreticilerinden biri “Lenzing” firmasıdır.

3.3.2.Lyocell Lifinin Üretimi

Lyocell, özel olarak yetiĢtirilen ağaç tomruklarından eriyikten lif çekim yöntemiyle elde edilen ve çekim eriyiği tekrar geri dönüĢtürülebildiğinden çevre dostu bir elyaftır[46]. En önemli özellik kullanılan organik çözücünün %90‟nın geri kazanılması; koagülasyon banyosunda asit, baz gibi hiçbir maddeye gerek duyulmayıp sadece su kullanılmasıdır[47]. Üretim basamaklar ıaĢağıdaki Ģekilde Ģematize edilmiĢtir.

Şekil 3.13. Lyocell Üretim AĢamaları[46]

Rejenere bir lif olan lyocell lifinin üretimi 4 basamakta anlatılabilir[46].

1.Ağaç hamurundan çözelti oluĢturmak, 2.Çözeltiden lif çekimini sağlamak,

3.Çözücüyü uzaklaĢtırmak için lifi yıkamak, 4.Kurutmak.

3.3.3. Tencel Lifinin Yapısı

%100 selülozdan oluĢan lyocell lifi eriyikten çekim yöntemiyle üretilir. Lifin moleküler yapısı pamuğunkiyle aynıdır, normal viskon lifinden oldukça farklıdır[48].

Polimer zinciri pamuktan daha kısa ama viskondan daha uzundur [46].

Lyocell lifinin boyuna görünüĢü ġekil 1.2‟ de görüldüğü gibi düz, pürüzsüz bir yapıya sahiptir. Pamuktaki düzgünsüz yapı lyocellde görülmez[49].

Şekil 3.14. Pamuk ve Tencel Liflerinin Boyuna GörünüĢleri[49].

Enine kesiti incelendiğinde aĢağıdaki gibi yuvarlak bir yapıya sahip olduğu görülür[49].

Şekil 3.15.Tencel Liflerinin Enine Kesit GörünüĢleri[49].

3.3.4. Tencel Lif Özellikleri

Rejenere lifler doğada bulunan bazı polimerlerden özel kimyasal iĢlemler yapılması sonucunda elde edilmektedir. Bu iĢlemler rejenere lifleri oluĢturan doğal polimerlerin kimyasal özelliklerinde değiĢikliğe sebep olmamaktadır. Normal viskon

lifleri birinci, modal lifleri ikinci ve lyocell lifler ise rejenere selüloz liflerinin üçüncü nesil temsilcileridir. Lyocell liflerinin dikkat çeken özellikleri aĢağıdaki gibi sıralanabilmektedir[50].

- Ġyi boyanabilme özelliği ve oldukça yüksek haslıkta boyamaların elde edilebilmesi

- Bu liflerden elde edilen tekstil ürünlerinin yumuĢak tutuma ve zarif görünüme sahip olması

- Kolay iĢlenebilme özelliği

- Liflerin parlaklığının yüksek olması ve kirlilik taĢımaması nedeniyle, bütün renk nüanslarının elde edilebilirliği

- Pratikte bütün lif cinsleriyle karıĢım halinde kullanılabilmesi

- Uygun lif inceliği sayesinde, çeĢitli iplik tiplerinin ve kumaĢ konstrüksiyonlarının üretilebilmesi

- Yüksek giyim konforu - Yüksek emicilik yeteneği

Lyocell lifinin fiziksel ve kimyasal özellikleri de ele alınırsa; kokusuz ve renkleri beyazdır. Erimezler, yumuĢamazlar, termal bozunma 175ºC‟den fazladır, tutuĢma sıcaklığı ise yaklaĢık 460 ºC‟dir(DIN 561794). Yoğunlukları 1.5g/cm³‟tür (20 ºC). Suda ve diğer organik çözücülerde çözünmez, polimerleĢme derecesi 550-600‟dür[51].

Lyocell lifi son derece pürüzsüz bir yapıya sahiptir. Lifi hassas yapan en önemli faktör lif sertliğinin az olmasıdır. Pürüzsüz yüzeyi ve de yüksek nem emiĢi sayesinde hassas ciltler için idealdir.Tencel (Lyocell) lifi bakteri oluĢumunu doğal yollardan engelleyen, dolayısıyla hijyenik bir liftir. Vücuttaki suyu hızlı bir Ģekilde emdiği için vücutta bakteri oluĢumunu tetikleyecek bir yüzeyin oluĢmasını engeller.

Bu iĢi lifin doğal yapısı sayesinde yaptığı için bakteri oluĢumunu engelleyecek herhangi bir kimyasal kullanımına gerek kalmaz[46].

Tencel lifinin yapısındaki kontrollü ve düzenli dizilmiĢ olan nanofibriller hidrofilik yapıdadırlar. Bu sayede çok iyi ısı transferi sağlar ve serinlik hissi verir. Sıvı emiĢi pamuğa göre %50 oranında daha fazladır. ġekil 3.16‟da suyu lifin içine tamamen çekmesi ve pamukla karĢılaĢtırılması görülmektedir[49].

Şekil 3.16. Tencel Lifinin Su EmiĢinin Pamuk Lifiyle KarĢılaĢtırılması[49].

Lyocell lif özelliklerinin pamuk ve viskon lifleri ile karĢılaĢtırması Tablo 3.5 „de verilmiĢtir[43].

Tablo 3.5. Lyocell, Pamuk ve Viskon Liflerinin Teknik Verilerinin KarĢılaĢtırılması[43].

Bu verilerden yola çıkıldığında lyocell lifinin kuru mukavemetinin yaĢ mukavemetinden daha fazla olduğu, her iki mukavemetin de pamuk ve viskon liflerine göre daha fazla olduğu görülüyor. Ayrıca değerlerden lyocell lifinin uzamasının pamuk lifinden daha fazla olduğu anlaĢılıyor.

3.3.5. Tencel Lifinin Fibrilasyonu

Fibrilasyon, tek liflerin boyuna bölünerek çapları 1-4 mikrondan daha küçük olan mikroliflerin oluĢmasıdır. Bu bölünme metalle ya da kumaĢla gerçekleĢen yaĢ sürtünme sonucu oluĢur. Fibrilasyon yaĢ ortamda sürtünmenin olduğu herhangi bir süreçte oluĢabilir. Örneğin halat boyama sırasında kumaĢın kendisiyle ya da metallerle sürtünmesi sonucu fibrilasyon görülebilir. Bu mikrolifler o kadar incedirler ki neredeyse saydamdırlar ve kumaĢa beyaz bir görünüm kazandırırlar[46]. AĢağıdaki Ģekilde de normal bir lif ve fibrilleĢmiĢ bir lif görülmektedir[52].

Şekil 3.17. Normal ve FibrilleĢmiĢ Tencel(Lyocell )Liflerinin Görüntüleri[52].

Bu mikro liflerin oluĢumu Ģeftali efekti yüzeyi gibi çeĢitli kumaĢ yüzeyleri oluĢturmakta kullanılabilir. Bu yüzeyin oluĢumu 3 aĢamada gerçekleĢir: ilk fibrilasyon, enzimatik temizleme ve ikincil fibrilasyondur[46].

3.3.6. Boyama ve Bitim İşlemleri

Lyocell lifinden üretilmiĢ ürünlerde boyama ve bitim iĢlemleri, özellikle fibrilasyon özelliğinden dolayı çok büyük önem taĢımaktadır. Yaygın olarak birincil fibrilasyon ve enzimle muamele ile birlikte halat boyama ya da parça boyama kullanılmaktadır. Halat boyamada amaç maliyeti düĢürmektir. Klasik halat boyama dıĢında özel olarak değiĢik bir tuĢe vermek ya da değiĢik yüzey efektleri verme amacıyla açık en sürekli boyama kullanılabilmektedir[53].

Ev tekstilinde, nevresim takımlarında ve dıĢ giyimde genellikle sürekli bitim iĢlemleri kullanılmaktadır. Ancak halat boyama konusunda çok dikkatli olunmalıdır.

Özellikle örme kumaĢlarda ve dıĢ giyimde bitim iĢlemleri lif karakteristiğine uygun bir Ģekilde yapılmalıdır. Pamuk ile karĢılaĢtırıldığında ĢiĢmesi ve boya alımı daha fazladır, daha koyu bir renk alır ve fibrilasyon özelliğine sahiptir[53].

3.3.7. Kullanım Alanları

YumuĢak tuĢesi ve lüks görünümü sayesinde bayan moda kıyafetlerinde, erkek dıĢ giyiminde ve ipek görünümü veren giysilerde kullanılabilir. %100 kullanılabildiği gibi pamuk, viskon ve polyesterle karıĢım halinde de kullanılabilir[48].

Ayrıca keten/tencel karıĢımı yazın serin tutma özelliğinden baĢka ketenin sert tarafını da almaktadır[50]. Su iticilik apresi uygulanarak gabardinlerde kullanılabilir. YumuĢak ve parlak görünüme sahip örme kumaĢlarda kullanılabilir. Özel ürünler olarak mukavemeti sayesinde taĢıma bantlarında, sigara filtrelerinde ve medikal giysilerde ve bir dereceye kadar; banyo havlularında, çarĢaflarda ve yastık kılıflarını içeren ev tekstilinde kullanılabilir[49].

Çok iyi ter emici özelliği sayesinde yastık ve nevresimde kullanılarak konforlu bir uykuyu sağlar[46].

Şekil 3.18. Tencelden YapılmıĢ Yatak Takımı[47].

28 3.3.8.Bakımı

Yüksek yaĢ mukavemeti ve de selülozik olması sebebiyle elde ya da makinede yıkanabilir, kurutucuda kurutulabilir. Ancak bazı kumaĢlar kuru temizlemede daha iyi bir performans gösterebilirler. Üretim sırasında geçirdiği süreçler, elde, makinede ya da kuru temizleme yoluyla temizleneceğinde etkili rol oynayacağından ürünlerin bakım talimatlarını okumakta fayda vardır[54].

Kuru temizleme gerektiren lyocell ürünler genellikle pürüzsüz bir yüzeye sahiptirler. Elde ya da makinede yıkanırlarsa tüylenirler. Islanma sonucu kırıĢmalar gözlenir. Lyocell selülozik bir elyaf olduğundan kırıĢabilir. Selülozik yapısından dolayı pamukta olduğu gibi sıcak bir ütüyle hafif bir Ģekilde ütülenebilir. Çok ince ipliklerden üretilen kumaĢların ütülenmesinde dikkatli olunmalıdır. Bu kumaĢlarda ısı çok daha hızlı nüfuz eder ve kuması yakabilir. Çoğu durumlarda kumaĢ nemli sıcak bir ortamda bırakıldığında kırıĢıklıklar kaybolur[54].

4. KONFOR

Ġnsanın yaĢadığı ortamın iklim Ģartlarına uyum gösterebilmesi, üzerinde hiçbir baskı ve sınırlama hissetmeden özgürce hareket edebilmesi, yaptığı aktivitelerden keyif alabilmesi kullandığı tekstil malzemeleri/giysileri ile yakından ilgilidir. Tekstil malzemelerini kullanan kiĢi tarafından fizyolojik ve psikolojik olarak hissedilmeden hareket rahatlığı vermesi, çevre sıcaklık değiĢimlerine karĢı termoregülasyon (sıcaklığı dengeleme) sistemi görevi üstlenmesi, görünüm, estetik ve tutum özellikleri ile psikolojik açıdan mutlu hissettirmesi insanın yaĢadığı çevreye daha kolay uyum göstermesini sağlamaktadır[45].

Li‟ye göre (2001) tüketiciler için konfor temel ve evrensel bir ihtiyaçtır: artık giysinin sadece görünümünün değil, hissettirdiklerinin de „iyi‟ olması beklenmektedir.

Konfor birçok fiziksel, psikolojik ve fizyolojik faktörü içeren karmaĢık bir kavramdır Genel olarak Slater (1985) tarafından „vücut ve çevre arasındaki fizyolojik, psikolojik ve fiziksel uyumun sonucu ortaya çıkan memnuniyet duygusu‟ olarak tanımlanmıĢtır [55]. Birçok araĢtırmacının ortak fikri, konforun nötr bir his olduğudur. Bir kiĢinin konforlu sayılabilmesi için hava sıcaklığı, rüzgar hızı, gürültü, ıĢık, nem gibi çevresel faktörlerle ilgili bir uyarının beyne gönderilmemiĢ olması gerekmektedir: bu çevresel faktörlerden herhangi birine, giysilerimiz veya psikolojik durumumuza bağlı olarak hissedilen memnuniyetsizlik duygusu konforu ortadan kaldıracaktır. Yapılan çalıĢmalar, bu memnuniyetsizlik duygusunun, yani konforun negatif olarak değerlendirilmesinin, pozitif değerlendirmeye göre daha kolay olduğunu göstermiĢtir[56].

Ev tekstili ve diğer tekstil eĢyaları, insanların çok çeĢitli hareketleri boyunca fiziksel rahatlığın devamlılığın sağlanmasında eĢsiz fonksiyonlara sahiptir. Özel tasarlanmıĢ kumaĢlar ve giysiler aktif spor giyim, pasif izleyici spor giyim, günlük giyim ve uyku giyim için kullanılabilir. Bu kadar geniĢ yelpazeli giysilerin oldukça geniĢ iklim aralığında kullanıcıya uygun konforu sağlaması beklenir ve vücut ısısının normalin altına düĢmesi veya üstüne çıkması riskinden kaçınmak için vücut sıcaklığının düzenlenmesine de katkıda bulunmalıdır. Giyim fizyolojisi, vücut

rahatlığı, ancak deri kuruyken ve vücut ısısı sabitken baĢarılabilir, gerçeğine dayanır.

Ġç vücut sıcaklığı olan 37ºC, vücut kas hareketleriyle ve yürütülen kimyasal olaylarla sağlanabilir. Bu olaylar metabolizma olarak bilinir. Eğer iç sıcaklık 5ºC‟ den fazla herhangi bir yönde değiĢikliğe uğrarsa, ısı felcinden veya korumasızlıktan dolayı ölüm görülecektir (Derinin sıcaklığı genellikle iç vücut sıcaklığından azdır). Bu yüzden, beden sıcaklık dengesinin korunması için, iç sıcaklık 37ºC‟ de korunurken vücuttan kaybedilen ısı oranı vücutta üretilen ısı oranına eĢit olmalıdır[57].

Ġnsan vücudu ile çevresi arasındaki fizyolojik ve psikolojik uyumun memnuniyet verici olma durumunu gösteren en önemli parametre ısıl konfordur. Isıl konfor baĢta hava sıcaklığı, bağıl nem oranı ve havanın hareket hızı olmak üzere hava Ģartlarına dair çeĢitli faktörlerin insan metabolizması üzerindeki etkisini anlatan bir terimdir. Hava Ģartları ısıl rahatlık için ideal olduğunda vücudumuz fazla nemini ve ısı enerjisini dıĢarı atabilir. Sıcaklık ve bağıl nem değerleri çok yüksek olduğunda bu mümkün olmaz ve kendimizi rahatsız hissederiz. Benzer Ģekilde çok soğuk ve kuru bir havada da rahatsız hissetmemiz mümkündür. Metabolizmamızın olumsuz etkilenmesinin sonucu olarak iĢ performansımız düĢer, motivasyonumuz ve konsantrasyonumuz azalır, ruh halimiz değiĢir. Isıl rahatlıktan yoksun olmak kan dolaĢımı ve kalp atıĢ hızı gibi fizyolojik etkiler de oluĢturur. Uyku üzerindeki etkisi ise büyüktür, bunaldığımızı hissederiz, uykuya dalmamız zorlaĢır, gece terlemesi yaĢayabilir ve uykuya dalabilsek bile gece boyunca sık sık uyanmak zorunda kalabiliriz[58].

Ġdeal uyku koĢullarını incelediğimizde; Illinois Kamu Sağlığı Departmanı, kıĢ aylarında kapalı mekanlar için ortam sıcaklığının 20.00°C ile 23.89°C arasında, bağıl nemin ise %30 ile %60 arasında olmasını tavsiye etmektedir. Yaz aylarında ise tavsiye edilen değerler sıcaklık için 22.78°C ile 26.11°C arasında ve bağıl nem için yine %30 ile %60 arasındadır. Belirtilen aralıklar hareketsiz veya hafif derecede aktif kiĢiler için uygundur[58].

Ayrıca kiĢinin konfor hissini belirleyen, insan teni ile giysi arasında kalan ve mikroklima olarak da adlandırılan hava tabakasıdır[59].

Şekil 4.1. Giysi ve Deri Arasındaki Mikroklimayı Etkileyen Faktörler[59].

Tekstil yüzeyi içinden ısı ve su buharı taĢınımı, konforun sağlanmasında en önemli faktörlerdendir. Son yapılan araĢtırmalarda, konforun en önemli tek kriterinin termal denge olduğu ortaya konulmuĢtur. Konfor hissi subjektiftir ve birçok faktör arasındaki etkileĢimlere bağlıdır. Fizyolojik, psikolojik, nörofizyolojik ve fiziksel faktörler hissedilen duyumu etkilemektedirler. Konfor, beyindeki görme, iĢitme, koku alma, tatma ve dokunma duyuları gibi çevresel alıcılarla sinirlerden geçen dürtüler tarafından algılanır. Bunların dıĢında giysi konforu, temelde deri sensör sistemleriyle iliĢkilidir[60].

Hatch‟e göre (1993), psikolojik ve fizyolojik açıdan konfor aĢağıdaki bileĢenlere ayrılabilir:

• Termofizyolojik konfor, sıcaklık ve ıslaklık açısından konforun sağlanmasıdır, kumaĢ üzerindeki ısı ve sıvı transferini kapsamaktadır.

• Duyusal konfor, tekstil materyalinin deriyle teması sonucu ortaya çıkan çeĢitli nörolojik algılardır.

• Vücut hareket konforu, giysinin vücut hareketlerine olanak tanıması, vücuda uygulanan basıncı minimuma indirmesidir.

• Estetik konfor, kiĢinin psikolojisini etkileyen giysi özelliklerinin duyu organlarıyla (göz, kulak, deri vb.) algılanan kısmıdır[61].

Yapılan bu çalıĢmada yatak ürünlerinin fizyolojik konforu ve tutumu inceleneceğinden literatür çalıĢması da kumaĢların fizyolojik konforu etkileyen fiziksel özellikleri ve nörolojik algıları üzerine yoğunlaĢtırılmıĢtır.

4.1. Termofizyolojik Konfor: Ġnsan vücuduyla dıĢ ortam arasında oluĢacak ısı dengesine giysinin yapacağı etkiyle alakalıdır. KumaĢın nem, sıvı ve ısı transferi, hava geçirgenliği ve kuruma özellikleri esas olarak fizyolojik konforu oluĢturan etkenlerdir. Termofizyolojik konforu, 5 alt baĢlık halinde açıklamak mümkündür: oluĢturdukları hisse ve giysi-cilt arasındaki mekanik etkileĢime bağlıdır[62]. Derinin yüzeyindeki ve alt katmanlarındaki termoreseptörlerden gelen sinyallerin birleĢiminden oluĢan bir çeĢit termoregülasyon sistemidir. ASHRAE (The American Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning Engineers) standartlarına göre ise termal konfor, çevrenin termal Ģartlarına karĢı duyulan memnuniyet olarak ifade edilmiĢtir[45].

Isıl konforun sağlanması, temel olarak iki koĢula bağlıdır. Birincisi, vücutla çevre arasındaki ısı dengesidir. Vücutta metabolik aktivitelerle üretilen ısıl enerji vücuttan çevreye olan ısı kayıplarına eĢit olmalıdır. Isıl konfor için ikinci koĢul, deri ve iç bölme sıcaklık kombinasyonunun ısıl olarak nötr olma durumunu sağlamasıdır.

Çünkü ısı dengesinin sağlanabileceği çok geniĢ çevre koĢulları vardır. Ancak bu geniĢ aralığın dar bir bölgesinde ısıl konfor sağlanmaktadır. Vücutla çevre arasındaki ısı dengesinin sağlandığı koĢullarda bile, deri sıcaklığı ve üretilen ter miktarı kiĢinin konforunu etkiler. Bu nedenle, konfor Ģartlarından bahsederken ısı dengesiyle birlikte bu parametreler de göz önünde bulundurulmalıdır[63].

Tekstil materyallerinde ısıl konfor özellikleri; ısıl direnç, ısıl iletkenlik, ısıl soğurganlık, kumaĢ kalınlığı ve hava geçirgenliği olarak kabul edilmektedir. Isıl konfor açısından ideal kumaĢtan beklenen özellikler; soğuktan koruma için yüksek ısıl direnç, düĢük ısıl soğurganlık ve düĢük hava geçirgenliğidir[64].Isıl Konfor özelliğini etkileyen paramereler aĢağıda anlatılmaktadır.

Özgül ısı: Bir birim kütledeki maddenin sıcaklığını 1°C yükseltmek için gerekli olan ısı miktarıdır (J/gK). Cam lifleri dıĢında tüm liflerin özgül ısı değerleri 1.05–1.51 arasında değiĢmektedir. Yün lifinin özgül ısı değeri 1.36 J/gK‟dir. Suyun özgül ısısı 4.2 J/gK olup, suyun emilmesi liflerin özgül ısısını artırmaktadır[62].

Isıl iletkenlik( ):Termal iletkenlik yapıların ısı akıĢ yeteneğini tanımlar ve bir saniyede 1 milimetre kalınlığındaki kumaĢın ısı iletimini ve sıcaklık değiĢimini ifade eder. Termal iletkenlik aĢağıdaki eĢitlikle belirlenir[65,66].

λ = q.h/ ΔT ( W/mK ) formülü ile gösterilir.

Formülde,

q = ısı akıĢ miktarı (W/m²) ΔT = sıcaklık farkı (K)

h = kalınlık (m) değerini göstermektedir.

Isıl direnç (R): Termal direnç kumaĢların incelik ve termal iletkenliğine bağlıdır. Kısaca yapının ısı akıĢına karĢı dayanımı olarak tanımlanabilir ve matematiksel olarak aĢağıdaki eĢitlikle gösterilir[61].

R = h / λ ( m².K/W) formülü ile gösterilir.

Formülde,

h = kalınlık (mm)

λ = ısıl iletkenlik (W/mK ) değerini göstermektedir.

Isıl soğurganlık (b): KumaĢ ile deri arasındaki ani temas, kumaĢın ciltten daha düĢük bir sıcaklıkta olması durumunda vücuttan kumaĢa doğru ısı akıĢı meydana geleceğinden, soğukluk hissedilmesine neden olmaktadır[65].

Isı akıĢı malzemenin ısıl iletkenliği ile artmaktadır. Bir malzeme daha fazla ısıl enerji soğurduğunda, bir ısıl iletken gibi hareket eder ve sıcak bir beden ile ilk temas anında daha soğuk bir his verir[67].

Isıl soğurganlık;

b = ( ρλc)^−1/2 , ( Ws^1/2/m²K ) formülü ile gösterilir.

Formülde,

λ = ısıl iletkenlik (W/m K) ρ= yoğunluk (kg/m³)

c= özgül ısı (J/ kg K) değerini ifade etmektedir.

Isıl yayılım(a): Tekstil materyalinden geçen sıcaklığın yayılım hızının bir ölçüsüdür[62]. hissedilmeyen ter ve sıcak ortamlarda sıvı Ģeklinde oluĢan ter olmak üzere iki çeĢit ter mevcuttur. Giysiler bu iki çeĢit teri sıvı veya buhar olarak iletir. Maksimum serinlik hissini sağlamak için deri yüzeyinden terin uzaklaĢtırılması gerekir ve bu yüzden de ter sadece buhar formunda kumaĢ içinden geçiĢ yapar. Bir kumaĢın vücuttan yayılan su buharını iletme yeteneği, giyim konforunu belirleyen önemli parametrelerden biridir[63].

c) Su Buharı Direnci (Ret): Materyalin su buharı geçiĢine karĢı gösterdiği dayanımdır. Bir malzemenin iki yüzeyi arasındaki su buharı basınç farkının, basınç değiĢimi yönünde birim alandaki buharlaĢma ısı akıĢına oranıdır[63].

Ret = (Pm – Pa) ( qv-1 – qo-1

) ( m²Pa/W) formülü ile gösterilir.

Formülde,

Pm = Ta çevre sıcaklığı için pascal cinsinden doygun kısmi su buharı basıncı Pa = Ta çevre sıcaklığı için pascal cinsinden laboratuardaki gerçek kısmi su buharı basıncıdır. Pa değeri, Pm ile ortamın bağıl nemi çarpılarak elde edilir.

qv: Numune ile ısı akıĢ değeri ( W/ m²) qo: Numunesiz ısı akıĢ değeri ( W/ m²)

d) Hava Geçirgenliği: Hava geçirgenliği kumaĢın iki yüzeyi arasından dik geçen hava akıĢ oranıdır. TSE‟ye hava geçirgenliğini “deney alanı, basınç düĢmesi ve zaman gibi Ģartları belirlenmiĢ bir deney parçasından düĢey yönde geçen havanın hızı” olarak tanımlamıĢtır[68]. Hava geçirgenliği kavramı tekstil endüstrisinde kumaĢın karakterini, özellikle de ürünün fonksiyonel performansını açıklarken teknik bir bilgi olarak çok sık kullanılır[61].

Hava geçirgenliği, lif ve iplik yapısı ile kumaĢ içindeki boĢlukların miktar ve dağılımına bağlıdır. Örneğin sık yapılı bir kumaĢta havanın geçiĢi daha zor olmaktadır. Ġplikleri hacimli hale getiren ve kumaĢ yüzeyini tüylendiren bitim iĢlemleri ise havayı hapsedip, vücuda sıcaklık sağlamak amacıyla uygulanmaktadır. Hava geçirgenliği ısıl konforu önemli derecede etkilemektedir[64].

e) Statik Yüklenme: Ġki farklı materyalin sürtünmesi veya birbirinden ayrılması sonucu meydana gelir. Elektriklenmede ortaya çıkan enerji küçüktür ve normal kullanımda statik yüklenme doğrudan bir risk oluĢturmaz. Tekstillerdeki statik yüklenme kuru ortamlarda özellikle kıĢın meydana gelir ve çoğunlukla doğal lifli ürünler statik yüklenme açısından problemli değillerdir[63].

Tekstilleri oluĢturan lif, iplik, kumaĢ temel parametrelerinin giysilerin konfor özelliklerine etkisi aĢağıda açıklanmaya çalıĢılmıĢtır.

4.1.1. Lif Tipi

KumaĢlarda konforu sağlamak için kullanılan liflerin sahip olması gereken özellikler Ģunlardır:

• Isı ve nem transferinin zayıflamaması için nem aldığında ĢiĢmelidir.

• Teri kolayca emmeli ve kuruluk hissi vermelidir.

• Ter kumaĢ katmanından hızlıca geçmeli, dıĢarı kolayca atılmalıdır.

Aynı yoğunlukta (0,5 g/cm3) tabaka haline getirilmiĢ bazı liflerin ısıl iletkenlik değerleri ile bazı katı polimerlerin ısıl iletkenlik değerleri Tablo 4. 1.‟de gösterilmektedir. Durgun havanın ısıl iletkenliği tüm liflerinkinden daha düĢük olup 25 mW/mK‟dir.

Tablo 4.1. Bazı Liflerin Isıl Ġletkenlik Değerleri (mW/mK)

Lif Isıl Ġletkenlik

(mW/mK)

Pamuk 71

Yün 54

Ġpek 50

PVC 160

Selüloz asetat

230

Naylon 250

PES 140

PE 340

PP 120

34 4.1.2. İplik Yapısı

Deri ile temas eden giysilerde giysi konforu, nem iletimi ve nem depolama kapasitesiyle bir derece sınırlandırılmıĢtır. Bu tür giysilerin kullanımında deri hassasiyeti önemlidir. Düzgünsüzlük, lif sertliği, iplik bükümü, geliĢtirilmiĢ efektler, tekstüre derecesi ve ilmek yapısı gibi faktörler, giyside yırtılma, sıkma, darlık hissi, ısı hassasiyeti gibi olumsuz etkilere neden olabilir. Bundan dolayı kumaĢın iç ve dıĢ

Belgede YATAK ÜRÜNÜ KULLANIM AMACIYLA ÜRETİLEN KETEN VE KETEN KARIŞIMI KUMAŞLARIN KONFOR VE TUTUM ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI (sayfa 33-0)