Ketenin Kimyasal Yapısı ve Özellikleri

3. LİFLERLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR

3.1. Keten Lifleri

3.1.5. Ketenin Kimyasal Yapısı ve Özellikleri

Tablo 3.1. Keten Lifinin Kimyasal BileĢimi[21].

Selüloz %70-85

Hemiselüloz %18.5

Linyin %2-3

Pektin %2-7

Yağ ve vaks %1-3

Protein %2-2.5

Anorganik maddeler %0.5-1.5

Keten selülozu, yaklaĢık 18000 sellobioz biriminden oluĢmuĢtur. Yani, polimer derecesi 18000 civarında olup bu sayı yetiĢme ve toprak koĢullarına göre değiĢir. Bu değer, bilinen tekstil lifleri içinde ketenin en uzun polimer zincire sahip olduğunu gösterir.

Ketenin yapısında bulunan fazla miktardaki yağ ve vaks ona parlaklık ve dayanıklılık kazandırır. Parlak ve düzgün yüzeyli olduğundan kir tutmaz[21].

-Keten lifleri, kimyasal reaktiflere karĢı pamuk lifinin göstermiĢ olduğu özellikleri gösterir.

-Kaynar su, güneĢ ve deterjandan fazla etkilenmez.

-Nem çekme özelliği pamuktan iyidir. Bu nedenle ticarette en fazla %18 nem kabul edilir. Bu nemi taĢıdığı halde bile kuru hissi verir.

-120 ºC „nin üstündeki sıcaklıklarda bozulur.

-Uzun süre güneĢ ıĢığında maruz kaldığında dayanıklılığında azalma görülür[20].

14 3.1.6. Ketenin Kullanım Alanları

Keten lifi; yazlık tropik giysiler, yatak ve masa takımları, mendiller, perdeler, sanatsal dokumalar, cilt bezleri, resim tuvalleri, keten ayakkabılar ve tela olarak kullanılır.

Sicim, halat, urgan yapımında da kullanılan keten bitkisi, aynı zamanda eğimli arazilerde erozyonu önlemek için sık ekilerek koruyucu bir bitki olarak da kullanılmaktadır.

Keten lifinden elde edilen kumaĢ çeĢitleri; çuval bezi, düz keten, desenli ketendir[25].

Şekil 3.7. Keten Banyo Havluları ve Keten Mutfak Havlusu[26].

Keten lifinin kullanım miktarını arttırmıĢtır. AĢağıda 2012 yılına kadar olan dünyadaki keten üretim miktarları verilmektedir.2012 yılı itibari ile en yüksek keten üretimi Fransa‟da görünmektedir. Bununla birlikte son yıllarda Rusya keten üretiminde oldukça ileri bir seviyededir[27].

Tablo 3.2. Ülke Bazında Keten Üretim Miktarları [27].

Ülkeler Keten Lifi Ve Bant(Tow) Üretim

Şekil.3.8. 2012 Yılı Ġçin Ġlk 10‟daki Ülkelerin Keten Tow ve Band üretim miktarı [27].

keten lifi ve bant(tow) üretim miktarı (ton)

16 3.2.Viskon Lifleri

Dünyada üretilen suni liflerin ¾‟ü viskozdur. Önemi çok büyüktür. Viskozun kesikli haline viskon denir. Devamlı olanına da ticari yaĢamda floĢ denir[28].

Viskoz liflerinin hammaddesi selülozdur ve selüloz, yapay tekstil lifleri üretimi için kimya endüstrisinde geniĢ çeĢitli kullanımları olan bir hammaddedir[29].

Hammadde olarak α selüloz oranı yüksek kızılçam, kayın, ladin, kavak gibi ağaçlar veya saman, pamuk linterleri, ayçiçeği, keten ve kenevir sapları kullanılır.

Viskon rayonu, C.F.‟Cross ve E.J. Beven adlı kimyacılar tarafından, selülozun genel özelliklerini kapsayan bir araĢtırma sırasında 1892 de keĢfedilmiĢtir[30]. Daha sonra da ilk rejenere selülozik lif olan rayon,”rayon” adıyla 1924 yılında kabul edilene kadar 1911 yılında ABD‟de “suni ipek‟ olarak üretilmiĢ ve satılmıĢtır[31].

Üretimi için, % 92-98 civarında selüloz içeren pamuk linteri ve odun selülozu kullanılır. Bu hammaddeler temizlendikten sonra kostik soda ile muamele edilerek alkali selüloz oluĢturulur. Daha sonra karbon disülfit ile iĢleme sokularak selüloz ksantogenata dönüĢtürülür ve seyreltik kostik soda çözeltisiyle çözülür. Elde edilen ham viskoz çözeltisi olgunlaĢtırma iĢlemine tabi tutulduktan sonra asit koagüle banyolarında çekilir ve böylece viskoz filamentleri meydana gelir. Viskoz lif çekimi sırasında hava kabarcıklarının düzeden çıkan elyafın kopmasına neden olmaması için lif çekimi vakumlu ortamda yapılır. Ayrıca filamentin yapıĢmasını önlemek için koagülasyon banyosundan geçirilir. Lifler üretildikten sonra germe iĢleminden geçer.

Germe iĢleminde lifteki molekül zincirleri paralel hale gelir ve kristalin bölgeler artar.

Böylece elyafın dayanıklılığı arttırılmıĢ olur. Germe iĢlemi iki basamakta olmaktadır.

Birinci basamakta %10‟luk bir gerilim uygulanırken, ikinci bölgede %50-50‟lik bir gerilim uygulanır. Daha sonra tow haline getirilen lifler ikinci bir banyodan geçerek kesmeye giderler. Burada yapılan kesimden sonra viskon lifi üretilmiĢ olur[32].

Kesme iĢleminden sonra ise lifler terbiyeye gönderilirler ve burada;

büzdürme, yıkama, kükürt giderme, 2. yıkama, ağartma, 3. yıkama, antiklorlama, 4.

yıkama ve avivaj proseslerinden geçer[33].

Şekil 3.9. Viskoz Lifi Eldesi ve ĠĢlem AĢamaları[33].

Viskon liflerinin pamuktan farklılıkları, farklı kristal kafes yapılarıyla açıklana- bilmektedir. Konvansiyonel viskon lifleri, pamuk liflerine göre daha düĢük mukavemet, daha yüksek su alma yeteneği, daha çok buruĢma ve daha fazla esneklik özellikleri göstermektedir (Tablo 3.3. ). Viskon filamentlerinin kendilerine has parlak bir görünümü mevcuttur. IĢık, lifin üzerine düĢtüğü sırada bir miktar absorbe edilmektedir. Yansıtılan ıĢık ise beyaz renktedir. IĢığın çoğu, filament veya kesikli liflerin pürüzsüz ve düzenli yüzeylerinden yansıtılmaktadır. Böylece göz kamaĢtıran ve ıĢıltılı bir parlaklık elde edilmektedir. Bu yüzden bir matlaĢtırıcı madde, (genellikle titanyumdioksit) lif çekim çözeltisine ilave edilebilmektedir. Titanyumdioksit, yaklaĢık 0,8μm boyutlu beyaz bir tozdur. Bunlar filamentlerde mevcut oldu ğunda viskonun beyaz görünüme sahip olmasını sağlamaktadır. Parlaklığın azaltılma derecesi, lif çekim çözeltisine ne kadar titanyumdioksitin ilave edildiğine bağlıdır[34].

Kimyasal lifler, doğal liflere göre, daha fazla yarı saydamdır. Bir lifin yarı say-damlığı, onun kısmen Ģeffaf (saydam) olduğu anlamına gelmektedir. Yani lif yapısı ve polimer sistemi, bazı ıĢınların liften tamamen geçmesine izin vermektedir. Ayrıca bu, yarı saydam liflerin mikro yapılarının da daha üniform olduğunu göstermektedir.

Saydam olmayan (ıĢık geçirmeyen) pamuk, yün, keten gibi lifler oldukça karıĢık bir mikro yapıya sahiptir. Bu lifler, kimyasal lifler ve ipekle karĢılaĢtırıldığında te-mizlemeden sonra bile daha fazla yabancı madde içermeye eğilimlidirler. Bu yüzden;

pamuk, keten ve yünün lif üzerine düĢen her ıĢığın bir kısmını absorbe etmesi kuvvetle olasıdır. Viskon, pamuk polimerlerinin spiral Ģeklinden farklı olarak lineer bir yapıya sahiptir. Rejenere selüloz liflerinin yapısal özelliklerine ait karĢılaĢtırma Tablo 'de görülmektedir. Rejenere selüloz lifleri için fibriler yapı modeli kabul edilmiĢtir.

Bununla birlikte farklı tip kimyasal ve rejenere liflerde yapısal farklılıklar bulunmaktadır. Uygulanan lif çekim Ģartlarına bağlı olarak yoğunlukta, kristalin boyutunda, kristalin oryantasyonunda ve delik yapısında farklılıklar gözlemlemiĢtir.

Manto/çekirdek yapısı viskon lifleri için ayırt edici bir özelliktir[34]

Viskon, pamuk polimerlerinin spiral Ģeklinden farklı olarak lineer bir yapıya sahiptir. Rejenere selüloz liflerinin yapısal özelliklerine ait karĢılaĢtırma Tablo 3.3. 'de görülmektedir. Rejenere selüloz lifleri için fibriler yapı modeli kabul edilmiĢtir. Bununla birlikte farklı tip kimyasal ve rejenere liflerde yapısal farklılıklar bulunmaktadır. Uy-gulanan lif çekim Ģartlarına bağlı olarak yoğunlukta, kristalin boyutunda, kristalin oryantasyonunda ve delik yapısında farklılıklar gözlemlemiĢtir. Manto/çekirdek yapısı viskon lifleri için ayırt edici bir özelliktir[34].

Tablo 3.3. Rejenere Selüloz Liflerinin Yapısal Özelliklerini KarĢılaĢtırılması[34].

Yapısal Parametreler

Lyocell Modal Normal Viskon Kesit yapısı Dairesel-

Viskon ve diğer rejenere selüloz polimerlerinin afinitesi ve kimyasal grupları pamuktaki selüloz polimerlerininkine çok benzemektedir. Viskon polimer sistemi,

%35-40 kristalin, %60-65 amorf bölgeden oluĢmaktadır. Viskonun kısa polimerleri, lif özelliklerinde dezavantajlara neden olmamakta, ancak kristalin bölge oranı yüksek polimer oluĢumunu zorlaĢtırmaktadır. Polimerizasyon derecesi sayesinde belirlenen zincir uzunluğu yanında, molekül düzeni ve formu da önemlidir. Viskon liflerinde üretim sırasındaki gerdirme sayesinde makromolekülün boyuna oryantasyonu gerçekleĢmektedir. Yüksek oryantasyon daha yüksek dayanımlı lifleri ortaya çıkarmaktadır. DüzenlenmiĢ (oryante olmuĢ) bir alan 4060 makromoleküllü bir deste içermektedir. X-ray araĢtırmaları viskon liflerinde, lifin %40‟ının, pamuk liflerinde %70‟

inin kristalin bölgeden oluĢtuğunu (amorf kısımlarla değiĢen) ortaya koymuĢtur. Zincir molekülleri kısmen kıvrımlıdır ve saçak olarak adlandırılan fibriller yapıyı oluĢturmaktadır[34].

Şekil 3.10. (a) Lyocell (b) Viskon enine kesit görünüĢü[34].

Lif çekim iĢleminin viskon lifleri gibi rejenere selüloz liflerinin özellikleri ve yapısı üzerinde büyük etkisi vardır. Viskon lifleri, çöktürme banyosuna girdiğinde koagülasyon sayesinde ilk olarak bir membran gibi etki gösteren ince bir tabaka oluĢturmaktadır. Bundan dolayı viskon lifleri manto olarak adlandırılan kalın bir dıĢ tabaka içermektedir. Bu yapılar, lif çekim banyosu üzerindeki belirli kimyasal Ģartların bir sonucudur. Lifin iç kısımlarında kristalitlerin oluĢumu için koĢullar uygun değildir.

Çünkü iç kısımda daha az kristalizasyon noktaları vardır. Çekirdekteki büyüme sayesinde, büyük amorf bölgeler vasıtasıyla ayrılan daha büyük kristalitlerden düzensiz bir ağ oluĢmaktadır[35]. Buna karĢın manto birçok küçük kristalitlerden oluĢan daha homojen bir yapıya sahiptir. Çekirdek ve manto arasındaki yapı farklılıkları boyama sayesinde kolayca anlaĢılabilmektedir[36].

Manto tabakası, enine kesitin %50'sine kadar çıkabilmektedir. Çekirdek ve manto kısımlarının farklı yapıları, viskon liflerinin boyanma yeteneğini de etkile-mektedir. Rejenere selüloz lifleri yarı kristal yapıya sahip olup, az veya çok amorf böl-gelerden oluĢmaktadır. Selüloz II kristallerinin genel ölçüleri, 4-6 nm çap ve 10-20 nm uzunluktur. Lif eksenine göre kristalin bölgenin oryantasyonun, kristalin boyutunun ve kristalliğin oranının, manto ve çekirdek yapılarında farklı olduğu kabul edilmektedir.

Manto tabakası testere diĢli görünüme sahiptir. Manto ve çekirdekte düzenli bölgelerin çapı eĢittir. Ama kristalin uzunlukları farklıdır. Oryantasyon derecesi mantoda 0.97 iken çekirdekte 0.9 dur. Çekirdek çok daha az oryante olmuĢtur.

Mantodaki yüksek selüloz zincir düzeni daha yüksek dıĢ mukavemetin ana sebebidir[34].

Şekil 3.11. Viskon liflerinin enine kesiti (manto/çe kirdek yapısı)[34].

3.2.1. Viskon Liflerinin Fiziksel Özellikleri

3.2.1.1. Mukavemet: Viskon lifinin en dikkat çeken özelligi ıslandığında mukavemetinin çok düĢmesidir. Mukavemeti kuru halde 2.0 – 2.6 g/denye; ıslak halde 0.95 – 1.5 g/denyedir[28].

3.2.1.2.Uzunluk: Kullanım yerine bağlı olarak kesikli olarak ya da filament halinde üretilebilir. Lif uzunluğu kullanım yerine göre değiĢebilir. Makaslar ya da bıçaklar yardımıyla ya da kopartma yöntemleriyle istenilen uzunluklarda lif elde edilebilir. Filament halinde üretilen liflere floĢ, kesikli hale getirilen liflere ise viskon lifi denilir[32].

3.21.3. Boyuna ve Enine Kesit Görünüşü: Boyuna kesitinde lif boyunca uzanan çizgiler vardır. MatlaĢtırıldığında yüzeyde matlaĢma noktaları görülür. Enine kesiti de dairesel değil, kıvrımlıdır[32].

Şekil 3.12.Viskonun Elektron Mikroskobundaki Enine ve Boyuna Kesit Fotoğrafı[ 37].

3.2.1.4.İncelik: 50-900 denye incelikte iplik üretilebilir. Monofilament inceliği ise 1-1,5 denyedir [38].

3.2.1.5.Uzama Yeteneği: Uzama,orijinal uzunluğunun bir yüzdesi olarak ifade edilen ve gerilme kuvvetiyle ortaya çıkan yük doğrultusundaki deformasyondur. Viskon lifleri kopmadan kuru olarak %11-21 uzama gösterirler. Islak

viskon liflerinin uzaması ise suyun ĢiĢme hareketinden dolayı kuru viskon liflerine göre çok daha fazladır ve %25-35 uzama gösterirler[39].

3.2.1.6.Nem Alma Yeteneği: %10-16 arasında nem alımı ile doğal selülozik liflerden daha hidrofildir. Daha çok su absorbladıkları için daha yavaĢ kururlar. YavaĢ kurumaları, nemi çabuk emmelerinden de kaynaklanır[32].

3.2.1.7.Yoğunluk: Özgül ağırlığı 1.52-1.54 g/cm3‟tür[39].

3.2.1.8. Alev Alma Yeteneği: 150ºC‟ nin üzerindeki sıcaklıklarda dayanıklılığı azalır. 185-205ºC‟ deki sıcaklıklarda yanar. Termoplastik değildir.

Yandığında yanık kağıt kokusu duyulur. Kolay ve çabuk yanar[32].

3.2.1.9. Parlaklık: Viskon filamentlerinin kendilerine has parlak bir görünümü mevcuttur. IĢık, lifin üzerine düĢtüğü sırada bir miktar absorbe edilmektedir. Yansıtılan ıĢık ise beyaz renktedir. IĢığın çoğu, filament veya kesikli liflerin pürüzsüz ve düzenli yüzeylerinden yansıtılmaktadır. Böylece göz kamaĢtıran ve ıĢıltılı bir parlaklık elde edilmektedir[40].

3.2.1.10. Statik Elektriklenme: Çok fazla statik elektriklenme problemleri yoktur[38].

3.2.1.11. Diğer Özellikleri: Ġyi bir ısı iletkenidir, bu yüzden yazlık giysiler için uygundur. YaĢ halde iken dayanıklılığının % 30-50‟sini kaybettiğinden yıkama ve yaĢ prosesler sırasında dikkatli olunmalıdır. Kuruduğunda eski dayanımını yeniden kazanır. Yıkama iĢlemlerinden sonra önemli oranda çeker. Esneklik ve rezilyans özelliği zayıftır[32].

3.2.2. Viskon Liflerinin Kimyasal Özellikleri

Viskon genel özellikleri bakımından pamukla benzer olarak kabul edilebilirse de lif üretiminde, boya ve baskıda, apre iĢlemlerinde uygulanan çeĢitli etkilere karĢı reaksiyonu farklıdır. En önemli fark; viskonun pamuğa nazaran çok daha hızlı bir Ģekilde çeĢitli etkilere reaksiyon vermesidir. Örneğin; viskon alkali ve asitlere çok kolay tepki verir ve boyarmaddelere karĢı substantifliği daha fazladır. Yani; aynı renk tonunu elde etmek için viskoz elyafında pamuktan daha düĢük (yaklaĢık %30) miktarda boyarmadde kullanılır. Bir selüloz lifi olması nedeniyle rejenere selüloz liflerinin kimyasal özellikleri, doğal selüloz liflerinden pamuğa benzer. Genel olarak pamuğa nazaran kimyasal özellikleri daha narindir. Bu; ortalama polimerizasyon derecesinin daha düĢük ve amorf bölgelerin daha fazla olmasından kaynaklanır[32].

3.2.3. Viskonun Pamukla Karşılaştırılması

Viskon pamuğun bazı özelliklerini taĢımakla birlikte, birçok açıdan pamuk lifinden daha üstün özelliklere sahiptir. Tablo 3.4‟de viskon lifinin piyasada en çok kullanılan doğal lif olan pamukla karĢılaĢtırılması yapılmıĢtır. Tabloda iki lif için konfor, estetik ve kullanım özelliklerine iliĢkin derecelendirmeler yer almaktadır.

Tablodan da görüldüğü gibi viskon lifinin konfor ve estetik özellikleri iyi olmasına karĢın “yıkanabilirlik” özelliği kötüdür[41].

Tablo 3.4. Viskonun Pamukla KarĢılaĢtırılması[41].

Parametreler Pamuk Viskon

Konfor

Nem çekme Ġyi Çokiyi

Isı koruma Ġyi Çokiyi

Hava geçirgenliği ÇokĠyi Ġyi

YumuĢaklık Ġyi Çokiyi

Statik dağıtım Ġyi Çokiyi

Estetik

Dökümlülük Ġyi Çokiyi

Parlaklık Kötü Çokiyi

Ütü tutumu Ġyi Ġyi

Düzgün yüzey Kötü Çokiyi

Kullanım

Antipilling Ġyi Çokiyi

Yıkanabilirlik Ġyi Kötü

3.2.4. Viskonun Kullanım Alanları

Viskonun çok yönlülüğü ve renk alanı uzunluğu, onu ev döĢemeciliği ve hazır giyimde popüler bir elyaf haline getirmiĢtir. Ultra ince viskon, bluz ve elbiselere ipeksi bir görünüm ve tuĢe verir. Yüksek ıslak modüllü viskon, tek baĢına veya karıĢım olarak kırıĢmayan kumaĢlarda kullanılır. Rengi iyi tutar ve kuru temizleme yapılmadan yıkanabilirler. AteĢe dayanıklı viskon/yün karıĢımları ticari olarak uçak koltuklarında kullanılırlar[38].

Viskon lifinin kullanım alanları kısaca aĢağıda özetlenmiĢtir:

- Giyim: Aksesuarlar, bluz, elbise, ceket, iç çamaĢırı, astar, tuhafiye, pantolon, spor gömlek, spor giyim, takım elbise, kravat, iĢ elbiseleri

- Ev tekstili: Yatak örtüsü, battaniye, perde, çarĢaf, masa örtüsü,kılıf, döĢemelik kumaĢ.

- Endüstriyel kullanım: Endüstriyel ürünler, tıbbi cerrahi ürünler, nonwoven malzemeler, kord bezleri.

- Diğer: Kadın hijyen ürünleri, bebek bezleri[42].

23 3.3. Lyocell (Tencel)

3.3.1.Tarihi

Tencel, lyocell lifinin ticari ismidir ve ilk olarak 1992 yılında büyük bir rayon lifi üreticisi olan “Courtaulds Fibres” firması tarafından üretilmeye baĢlamıĢtır. Bu firmanın 1996 yılında sunduğu rapora göre ilk dört yılda toplam 70000 ton lyocell lifi kullanılmıĢtır[43]. Bu lifin fiziksel özellikleri ve üretimi diğer liflerden o kadar farklıdır ki

“BirleĢmiĢ Milletler Federal Ticaret Komisyonu” tarafından 30 yıl içindeki ilk yeni lif olarak ayrı bir lif sınıfına alınmıĢtır[44]. Ayrıca Federal Ticaret Kurumu Lyocell'i Ģöyle tanımlamıĢtır; "Organik çözgenin dönüĢtürülmesi yöntemiyle elde edilmiĢ selüloz lifidir"[45]. Bu lifin Ģu an en büyük üreticilerinden biri “Lenzing” firmasıdır.

3.3.2.Lyocell Lifinin Üretimi

Lyocell, özel olarak yetiĢtirilen ağaç tomruklarından eriyikten lif çekim yöntemiyle elde edilen ve çekim eriyiği tekrar geri dönüĢtürülebildiğinden çevre dostu bir elyaftır[46]. En önemli özellik kullanılan organik çözücünün %90‟nın geri kazanılması; koagülasyon banyosunda asit, baz gibi hiçbir maddeye gerek duyulmayıp sadece su kullanılmasıdır[47]. Üretim basamaklar ıaĢağıdaki Ģekilde Ģematize edilmiĢtir.

Şekil 3.13. Lyocell Üretim AĢamaları[46]

Rejenere bir lif olan lyocell lifinin üretimi 4 basamakta anlatılabilir[46].

1.Ağaç hamurundan çözelti oluĢturmak, 2.Çözeltiden lif çekimini sağlamak,

3.Çözücüyü uzaklaĢtırmak için lifi yıkamak, 4.Kurutmak.

3.3.3. Tencel Lifinin Yapısı

%100 selülozdan oluĢan lyocell lifi eriyikten çekim yöntemiyle üretilir. Lifin moleküler yapısı pamuğunkiyle aynıdır, normal viskon lifinden oldukça farklıdır[48].

Polimer zinciri pamuktan daha kısa ama viskondan daha uzundur [46].

Lyocell lifinin boyuna görünüĢü ġekil 1.2‟ de görüldüğü gibi düz, pürüzsüz bir yapıya sahiptir. Pamuktaki düzgünsüz yapı lyocellde görülmez[49].

Şekil 3.14. Pamuk ve Tencel Liflerinin Boyuna GörünüĢleri[49].

Enine kesiti incelendiğinde aĢağıdaki gibi yuvarlak bir yapıya sahip olduğu görülür[49].

Şekil 3.15.Tencel Liflerinin Enine Kesit GörünüĢleri[49].

3.3.4. Tencel Lif Özellikleri

Rejenere lifler doğada bulunan bazı polimerlerden özel kimyasal iĢlemler yapılması sonucunda elde edilmektedir. Bu iĢlemler rejenere lifleri oluĢturan doğal polimerlerin kimyasal özelliklerinde değiĢikliğe sebep olmamaktadır. Normal viskon

lifleri birinci, modal lifleri ikinci ve lyocell lifler ise rejenere selüloz liflerinin üçüncü nesil temsilcileridir. Lyocell liflerinin dikkat çeken özellikleri aĢağıdaki gibi sıralanabilmektedir[50].

- Ġyi boyanabilme özelliği ve oldukça yüksek haslıkta boyamaların elde edilebilmesi

- Bu liflerden elde edilen tekstil ürünlerinin yumuĢak tutuma ve zarif görünüme sahip olması

- Kolay iĢlenebilme özelliği

- Liflerin parlaklığının yüksek olması ve kirlilik taĢımaması nedeniyle, bütün renk nüanslarının elde edilebilirliği

- Pratikte bütün lif cinsleriyle karıĢım halinde kullanılabilmesi

- Uygun lif inceliği sayesinde, çeĢitli iplik tiplerinin ve kumaĢ konstrüksiyonlarının üretilebilmesi

- Yüksek giyim konforu - Yüksek emicilik yeteneği

Lyocell lifinin fiziksel ve kimyasal özellikleri de ele alınırsa; kokusuz ve renkleri beyazdır. Erimezler, yumuĢamazlar, termal bozunma 175ºC‟den fazladır, tutuĢma sıcaklığı ise yaklaĢık 460 ºC‟dir(DIN 561794). Yoğunlukları 1.5g/cm³‟tür (20 ºC). Suda ve diğer organik çözücülerde çözünmez, polimerleĢme derecesi 550-600‟dür[51].

Lyocell lifi son derece pürüzsüz bir yapıya sahiptir. Lifi hassas yapan en önemli faktör lif sertliğinin az olmasıdır. Pürüzsüz yüzeyi ve de yüksek nem emiĢi sayesinde hassas ciltler için idealdir.Tencel (Lyocell) lifi bakteri oluĢumunu doğal yollardan engelleyen, dolayısıyla hijyenik bir liftir. Vücuttaki suyu hızlı bir Ģekilde emdiği için vücutta bakteri oluĢumunu tetikleyecek bir yüzeyin oluĢmasını engeller.

Bu iĢi lifin doğal yapısı sayesinde yaptığı için bakteri oluĢumunu engelleyecek herhangi bir kimyasal kullanımına gerek kalmaz[46].

Tencel lifinin yapısındaki kontrollü ve düzenli dizilmiĢ olan nanofibriller hidrofilik yapıdadırlar. Bu sayede çok iyi ısı transferi sağlar ve serinlik hissi verir. Sıvı emiĢi pamuğa göre %50 oranında daha fazladır. ġekil 3.16‟da suyu lifin içine tamamen çekmesi ve pamukla karĢılaĢtırılması görülmektedir[49].

Şekil 3.16. Tencel Lifinin Su EmiĢinin Pamuk Lifiyle KarĢılaĢtırılması[49].

Lyocell lif özelliklerinin pamuk ve viskon lifleri ile karĢılaĢtırması Tablo 3.5 „de verilmiĢtir[43].

Tablo 3.5. Lyocell, Pamuk ve Viskon Liflerinin Teknik Verilerinin KarĢılaĢtırılması[43].

Bu verilerden yola çıkıldığında lyocell lifinin kuru mukavemetinin yaĢ mukavemetinden daha fazla olduğu, her iki mukavemetin de pamuk ve viskon liflerine göre daha fazla olduğu görülüyor. Ayrıca değerlerden lyocell lifinin uzamasının pamuk lifinden daha fazla olduğu anlaĢılıyor.

3.3.5. Tencel Lifinin Fibrilasyonu

Fibrilasyon, tek liflerin boyuna bölünerek çapları 1-4 mikrondan daha küçük olan mikroliflerin oluĢmasıdır. Bu bölünme metalle ya da kumaĢla gerçekleĢen yaĢ sürtünme sonucu oluĢur. Fibrilasyon yaĢ ortamda sürtünmenin olduğu herhangi bir süreçte oluĢabilir. Örneğin halat boyama sırasında kumaĢın kendisiyle ya da metallerle sürtünmesi sonucu fibrilasyon görülebilir. Bu mikrolifler o kadar incedirler ki neredeyse saydamdırlar ve kumaĢa beyaz bir görünüm kazandırırlar[46]. AĢağıdaki Ģekilde de normal bir lif ve fibrilleĢmiĢ bir lif görülmektedir[52].

Şekil 3.17. Normal ve FibrilleĢmiĢ Tencel(Lyocell )Liflerinin Görüntüleri[52].

Bu mikro liflerin oluĢumu Ģeftali efekti yüzeyi gibi çeĢitli kumaĢ yüzeyleri oluĢturmakta kullanılabilir. Bu yüzeyin oluĢumu 3 aĢamada gerçekleĢir: ilk fibrilasyon, enzimatik temizleme ve ikincil fibrilasyondur[46].

3.3.6. Boyama ve Bitim İşlemleri

Lyocell lifinden üretilmiĢ ürünlerde boyama ve bitim iĢlemleri, özellikle fibrilasyon özelliğinden dolayı çok büyük önem taĢımaktadır. Yaygın olarak birincil fibrilasyon ve enzimle muamele ile birlikte halat boyama ya da parça boyama kullanılmaktadır. Halat boyamada amaç maliyeti düĢürmektir. Klasik halat boyama dıĢında özel olarak değiĢik bir tuĢe vermek ya da değiĢik yüzey efektleri verme amacıyla açık en sürekli boyama kullanılabilmektedir[53].

Ev tekstilinde, nevresim takımlarında ve dıĢ giyimde genellikle sürekli bitim iĢlemleri kullanılmaktadır. Ancak halat boyama konusunda çok dikkatli olunmalıdır.

Özellikle örme kumaĢlarda ve dıĢ giyimde bitim iĢlemleri lif karakteristiğine uygun bir Ģekilde yapılmalıdır. Pamuk ile karĢılaĢtırıldığında ĢiĢmesi ve boya alımı daha fazladır, daha koyu bir renk alır ve fibrilasyon özelliğine sahiptir[53].

3.3.7. Kullanım Alanları

YumuĢak tuĢesi ve lüks görünümü sayesinde bayan moda kıyafetlerinde, erkek dıĢ giyiminde ve ipek görünümü veren giysilerde kullanılabilir. %100 kullanılabildiği gibi pamuk, viskon ve polyesterle karıĢım halinde de kullanılabilir[48].

Ayrıca keten/tencel karıĢımı yazın serin tutma özelliğinden baĢka ketenin sert tarafını da almaktadır[50]. Su iticilik apresi uygulanarak gabardinlerde kullanılabilir. YumuĢak ve parlak görünüme sahip örme kumaĢlarda kullanılabilir. Özel ürünler olarak mukavemeti sayesinde taĢıma bantlarında, sigara filtrelerinde ve medikal giysilerde

Belgede YATAK ÜRÜNÜ KULLANIM AMACIYLA ÜRETİLEN KETEN VE KETEN KARIŞIMI KUMAŞLARIN KONFOR VE TUTUM ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI (sayfa 24-0)