Koruyucu Ailelik Sürecinde Uygulanan Diğer İşlemler

Bu bölüm genel olarak literatürde çok az ele alınmış olan, ancak uygulamada çok sık karşılaşılan ve gerek koruyucu aile adayları gerekse koruyucu ailelerin sıklıkla merak ettiği konulara açıklık getirmek üzere küçük başlıklar altında ele alınacaktır.

Bunlardan biri sağlık giderleridir. Koruyucu ailede bakılan çocukların sağlık harcamaları için kuruluş bakımındaki çocuklarda olduğu gibi 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümleri uygulanır (KAY, md. 27).

SGK tarafından ödenmeyen tedavi giderlerinin; tedavinin ya da teşhise yönelik tetkiklerin devlet/üniversite hastanesinde yapılamayacağı veya acil hareket edilmesi gerektiği için özel bir hastane/tıbbi görüntüleme merkezine yapılan sevk belgesi, çocuğun hastalığına ilişkin raporlar, harcama faturaları/ödeme makbuzları ve vakadan sorumlu SÇG’nin durum değerlendirme raporu koruyucu aile vaka dosyasına konularak "03.9" ekonomik kodlu bütçe tertibinden karşılanır (2015/7 Genelge, md.20). Sağlık Uygulama Tebliğinde belirtilen, görmeye, işitmeye yardımcı ya da diş tedavilerinde kullanılan tıbbi malzemeler, protez, ortez ve ortopedik malzemeler gibi tedavi vb. malzeme farklarının belgeleriyle birlikte koruyucu aile vaka dosyasına konulur ve ödemeler "03.9" ekonomik kodlu bütçe tertibinden karşılanır (2015/7 Genelge, md. 21). Koruyucu aile yanındaki çocuklar 5510 sayılı Kanun kapsamındadır ve katılım payından muaftır (2015/7 Genelge, md. 22).

İkincisi eğitim işlemleridir. Çocuklar yaş, cinsiyet ve yetenekleri doğrultusunda devlet okullarında eğitimlerini görürler.

Anaokulu, ilk, orta ve lise ve yükseköğrenimlerini özel veya vakıf kuruluşlarında almak isteyen çocuklar öncelikle bu kuruluşların ücretsiz kontenjanından yararlandırılarak eğitim alırlar. 2016 yılı sonu itibariyle İstanbul ilinde anaokulu ve kreş çağında 41, ilkokula giden 12, ortaokula giden 6 ve liseye giden 3 çocuk ücretsiz kontenjandan yararlandırılmıştır. Ücretsiz kontenjandan yararlandırma

dışında kamuya ait olmayan her kademedeki eğitim kuruluşlarının eğitim ücreti ödenmez.

Çocuğun gelişimine katkı sağlayacak olan ve vakadan sorumlu SÇG’nin onayladığı mesleki eğitim kurs ücretleri karşılanır. Bu kursların resmi çalışma izni olmasına dikkat edilmelidir. Kurslarla ilgili herhangi bir adet sınırlaması yoktur ancak bulunulan ilin genel geçer değerlerine göre kıyaslama yapılır.

Diğer bir konu il dışında eğitim konusudur. Lise veya üniversite okumak için koruyucu ailesinin bulunduğu şehirden başka bir şehre gitmesi gereken çocuklar açısından hizmetin devamında çocuk ve koruyucu ailesinin iletişimlerinin ne şekilde sürdürüleceği, koruyucu ailenin çocuk için üstlenmeye devam edeceği sorumluluklar değerlendirilir. Koruyucu aile hizmetinin sonlandırılmasını gerektirecek bir durum yoksa izlemeler, çocuğun ve koruyucu ailenin bulunduğu il müdürlükleri arasında koordinasyon kurularak devam ettirilir. Aylık bakım ödemesinin çocuk için kullanılma durumu takip edilir (KAY, md. 16).

Bunun dışında çocukla ailenin seyahat etmesi vardır. Koruyucu ailenin tatil, gezi gibi nedenlerle il dışı seyahatlerinde çocuğu beraberinde götürmek istemesi halinde; çocuk ve aileyi izlemekle görevli SÇG’nin uygun görüşü ve il müdürünün onayı ile izin verilir (KAY md. 19-1).

Koruyucu ailenin görev veya tatil amacı ile çocuğu beraberinde yurt dışına götürebilmesi talebi; veli, vasi veya kayyumun izni, çocuk ve aileyi izlemekle görevli SÇG’nin uygun görüşü ile koruyucu aile komisyonuna sunulur. Komisyon tarafından çocuğun yurt dışına çıkmasının uygun görülmesi halinde, il müdürünün teklifi ve mahalli mülki amirin onayı ile gerekli izin verilir (KAY md. 19-2).

Çocuğun koruyucu ailesiyle birlikte yurt dışına çıkmasının uygun bulunduğu durumlarda hizmet kapsamında yapılması gereken izleme ve raporlamaya ilişkin ücretler, ASPB tarafından gönderilen ödenekten, koruyucu aile ve çocuğun takip edildiği il müdürlüğünce yapılır (KAY, md. 19).

Ayrıca çocuğun istihdamı da önemli bir konudur. Koruyucu aile yanında öğrenimini sürdürmekle birlikte, eğitiminin bir parçası olarak yapılan stajlar kapsamında ya da gelişimine ve meslek edinmesine katkı sağlayacak işlerde okul yaşantısına etki etmeyecek şekilde çalışmak isteyen çocukların 15 yaşını doldurmuş

olması halinde İl Müdürlüğü Koruyucu Aile Birimi tarafından öncelikle psiko-sosyal durumları ve haklarının korunması açısından değerlendirilmesi, sakınca görülmemesi halinde veli veya vasilerinden izin alınması ya da çalışabilmesine ilişkin mahkeme kararının bulunması (2015/7 Genelge, md. 23) gerekmektedir. Koruyucu aile yanında iken reşit olan ve talep eden çocuklarla ilgili olarak 3413 sayılı kanunun kapsamında devlet memuru olarak istihdam edilmelerine ilişkin işlemler gerçekleştirilir.

Yine biyolojik aile yanına izinli verilme vardır. Koruyucu aile yanına yerleştirilen çocuk, dosya bilgileri ve yapılan sosyal inceleme sonucuna göre uygun bulunması ve çocuğun istemesi halinde yaşantısını etkilemeyecek aralıklarla ve sürelerle, tatil günlerinde olmak üzere yıl içerisinde en fazla otuz güne kadar biyolojik ailesine izinli verilebilir. İzinli verilen çocuk, koruyucu aileden biyoljik ailesine veya yakınlarına teslim edilmek üzere koruyucu aile birimince alınır ve izin bitiminde aynı yöntemle koruyucu aileye teslim edilir. İzin sırasında veya dönüşünde çocuğun ihmal edildiği, istismara uğradığı ya da kötü muamele gördüğünün belirlenmesi hallerinde durum hakkında tutanak düzenlenir, gerekli mesleki çalışmalar yapılır, planlanarak uygulanır, izinli verilen kişi hakkında yasal işlemlerin başlatılması için gerekli başvurular yapılır, çocuk bir daha bu kişiye izinli verilmez ve hakkındaki hizmet planı yeniden değerlendirilir. İzin süresi biten çocuğun koruyucu aile birimine getirilmemesi halinde çocuk, kollukla birlikte bulunduğu adresten hemen geri alınır (KAY, md. 17).

Bunlara ek olarak koruyucu ailenin yerleşim yeri değişikliği söz konusudur.

Koruyucu ailenin yerleştiği il veya ilçesini değiştirmesi halinde ilgili dosyalar, il müdürlüğünce yeni yerleşim adresinin bulunduğu il müdürlüğüne gönderilir. Yeni yerleşim yerinin bildirilmesi tarihinden itibaren en fazla bir hafta içinde koruyucu aile ziyaret edilir ve koruyucu aile izleme raporu hazırlanır. Olumlu kanaat oluşması halinde çocuğun nakline ilişkin işlemler ilgili il müdürlükleri arasında yapılır. Nakil sırasında koruyucu aileye en son yapılan ödeme tarihi belirtilir (KAY, md. 18).

Biyolojik aile görüşmesi olan çocuklar için koruyucu ailenin belirlenen tarihlerde çocuğu aile görüştürmesi için getireceğini içeren beyan ve taahhüt alınır.

Özellikle çocukla biyolojik ailesinin görüşmesini istemeyen ya da bu yönde eğilim gösteren ailelerin il değişiklik gerekçeleri detaylı değerlendirilmelidir.

Türkiye Cumhuriyeti(TC) Vatandaşlık Kimlik Numarası olmayan çocuklar konusu da vardır. Bu çocuklar 5395 sayılı ÇKK kapsamında korunma altına alınmış olup çeşitli hizmet modellerinden yararlandırılmaktadırlar. Bu çocukların TC kimlik numarası edinememe sebeplerine bakıldığında iki farklı durumla karşılaşılmaktadır.

Birincisi anne babası Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olduğu bilindiği halde gerekli sorumlulukları yerine getirmedikleri için prosedürlerin tamamlanamadığı ve kimlik tescili yapılmamış çocuklar. İkincisi ise yabancı uyruklu anneden ülkemizde dünyaya gelmiş ve annenin uyruğu nedeniyle vatandaşlık kazanamayıp TC kimlik numarası alamayan çocuklar. İstanbul’da koruyucu aile yanında kalan TC kimlik numarası olmayan 8 çocuk mevcuttur.

Bu çocukların eğitim işlemleri için e-okul kayıtlarında, sağlık işlemleri için hastane kayıtlarında, ilaç tıbbi araç temini için SGK kayıtlarında görünmüyor olmaları sorun teşkil etmektedir. Bu nedenlerden dolayı bu sorunlarla baş edebileceği düşünülen eğitim ve gelir seviyesi yüksek aileler yanına yerleştirilmelerine dikkat edilmelidir.

ASPB ÇHGM’ye bilgi verilmesi gereken durumlar başka bir konudur.

Koruyucu aile olmak üzere başvuran aile yanına çocuk yerleştirilmesi, geri alınması, koruyucu ailenin yerleşim yerinin bulunduğu ili değiştirmesi, çocuğun naklinin yapılması, statü iptali ve çocuğun vefatı hallerinde il müdürlüklerince ASPB ÇHGM’ye bilgi verilir (KAY, md. 28).

Nihayetinde çocuğun evlat edinmeye uygun hale gelmesi vardır. Öncelikle evlat edinme şartlarını taşıyan bir çocuk evlat edindirme işlemlerine tabi tutulmadan koruyucu aile yanına yerleştirilemez. Evlat edindirilemeyen ve koruyucu aile yanına yerleştirilen ancak daha sonra biyolojik anne/babanın vefatı gibi nedenlerle evlat edindirilmeye uygun hale gelen çocuklar Küçüklerin Evlat Edinilmesinde Aracılık Faaliyetlerinin Yürütülmesine İlişkin Tüzüğü 7. maddesi gereği öncelikle koruyucu ailesi tarafından evlat edinilebilir. Eğer koruyucu aile çocuğu evlat edinmek istemez ise çocuk sıradaki evlat edinme ailesine önerilmelidir.

Koruyucu aile yanındaki çocuk reşit olduktan sonra, koruyucu ailesi tarafından evlat edinilmek istenirse ve çocukta buna rızalı ise; o zaman kendi kararlarını kendisi verebilme yetkisine sahip olduğu için TMK hükümlerince mahkeme kararı ile evlat edinme işlemleri gerçekleştirilir.