3. AraĢtırmada Kullanılan Yöntem
3.2. Sorunların Çözümünde Din Eğitiminin Rolü
3.2.5. Korunmaya Muhtaç Çocuk ve Din Eğitimi
3.2.5.2. Korunmaya Muhtaç Çocuk ve Ġbadet Eğitimi
“Ġbadetler, insanın Tanrı ile iliĢkisini canlı tutarak, davranıĢlarına dikkat etmesini, Tanrı sevgisi ile insan sevgisini, hatta bütün varlıklara sevgiyi birleĢtirmesini
hedef alır.”432
Korunmaya muhtaç çocuklar arasında dini görevlerini yerine getirenlerin daha olumlu davranıĢ sergiledikleri ve daha az zararlı madde alıĢkanlıklarının olduğu tespit edilmiĢtir.433
Namaz ibadeti insanı kötülüklerden alıkoyarak434 nefsi arındırır, insan
ruhunda zaman zaman yer eden olumsuz duygu ve düĢüncelerden uzaklaĢmayı sağlar.
Ġnsana birçok ahlaki meziyet435
kazandırır. Korunmaya muhtaç çocuklara namaz ibadeti öğretilip, namaz kılma alıĢkanlığı kazandırılırsa onların olumsuz davranıĢlardan uzak uyumlu bireyler olmaları sağlanabilir.
YetiĢtirme yurdundaki çocuklar toplumun kendilerine bakıĢ açılarıyla ilgili olumsuz yargılara sahipler. Kendilerine suçlayıcı gözlerle veya acırcasına bakıldığı düĢüncesine kapıldıkları için kendilerini insanlardan farklı hissedebiliyorlar. Bu durum onların toplumdan uzaklaĢıp yalnızlaĢmalarına sebep oluyor. Yurttaki çocukların toplumla bütünleĢmesi ve yaĢama sevincini kaybetmemeleri için cemaatle namaz, toplu iftar vb. sosyal dini aktivitelere katılmaları sağlanabilir. Bu sayede çocukların hem toplumla entegrasyonu sağlanabilir hem de toplum psikolojisinden istifade edilerek
çocuğun ibadetlere sempatisi arttırılabilir.436
Örneğin Cuma ve bayram namazlarında çocuklar topluma karıĢacak, insanlarla tanıĢma imkânı elde edebilecek, hiç kimsenin üstünlüğü olmadığı, herkesin eĢit olduğu duygu ve düĢüncesiyle kendisini daha mutlu ve huzurlu hissedebilecektir. Aynı zamanda Cuma namazında okunan hutbe sayesinde hem haftalık din eğitimi ve öğretimine dâhil olup bilgilenmiĢ olacak hem de toplumu
431 Özdemir, a.g.e., s.107,110.
432 Bilgin, Beyza, Selçuk, Mualla, Din Öğretimi Özel Öğretim Yöntemleri, 2. Bs., Gün Yayıncılık, s.96. 433 Demir, a.g.e., s.162; Aksu, AyĢe Betül, Gençlik Döneminde Görülen Zararlı AlıĢkanlıklar ve Din
Eğitimi, (YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Bursa 1998, s.147,148. 434 Ankebut 29/45; Hud 11/114.
435 Bayraktar, Mehmet, Ġslam Ġbadet Fenomenolojisi, Akçağ Yayınları, Ankara 1987, s.22-23. 436 Özdemir, a.g.e., s.121.
ilgilendiren problemlerden haberdar olacak437 kendisini toplumun bir parçası kabul edecektir.
Dini, ahlaki, sosyal ve ahlaki açıdan birçok yararı olan oruç ibadeti korunmaya muhtaç çocuklarımızı yaĢadıkları ve yaĢayabilecekleri birçok olumsuzluktan korumak için bir aĢı niteliğindedir. Çocuklarımız oruç sayesinde sıkıntılara göğüs germeyi, zorluklara dayanabilmeyi, hayatın engelleriyle baĢ edebilmeyi öğrenecekledir. Aynı zamanda oruç, sahip oldukları güzel Ģeyleri görmelerine vesile olup Ģükür hissi oluĢturacaktır.
Korunmaya muhtaç çocuklar bazen geçmiĢte yaĢamıĢ oldukları olumsuz durumlardan dolayı kin ve nefret duygularına sahip olabiliyor hatta bazen saldırgan tavırlar gösterebiliyorlar. Oruç ibadeti, nefsin isteklerine karĢı mücadele ettirerek güçlü bir kiĢilik, sağlam bir irade kazandırıyor. Ġnsanın kalbinde yer eden kötü duyguları yenmesini sağlayarak, sabır alıĢkanlığı kazandırıyor.
Çocuklara dua alıĢkanlığı kazandırılarak hayatlarına huzur katılabilir. Dua sayesinde çocuklar kendilerinin Allah‟a yakınlaĢmıĢ hissedecek, güçlerinin yetmediği hususlarda O‟nun rahmetinden yardım umarak hayatlarına olumlu bir hava
getirebileceklerdir.438
437 Özdemir, a.g.e., s.124-125. 438 Özdemir, a.g.e., s.197.
SONUÇ VE ÖNERĠLER
Ġslam‟ın, çocuğun bakımından eğitimine kadar tüm haklarını koruduğu ve çocuğa değer verdiği Kur‟an-ı Kerim‟deki çocukla ilgili ayetler, bazı peygamberlerin kıssaları ve Hz. Muhammed‟in çocuğa muamelesi ile ortaya konmuĢtur.
Çocukluk dönemi, insanın fıtri özelliklerinin en net olarak gözlemlendiği dönemdir. Çocuğun doğuĢtan inanmaya meyilli olduğu Kur‟an-ı Kerim‟de ve hadislerde belirtilmiĢ, Ġslam âlimlerinin açıklamaları ve batılı psikologların araĢtırmalarının neticeleriyle de ispatlanmıĢtır.
Çocuğun ruhsal, sosyal ve akademik geliĢiminde en önemli etken ailedir. Aile ortamından uzak, anne babadan yoksun büyüyen korunmaya muhtaç çocukların bedensel ve ruhsal açıdan yaĢlarına göre geri kaldıkları ve buna bağlı olarak da davranıĢ bozuklukları ve akademik baĢarısızlık gösterdikleri de gözlemlenmiĢtir. Ayrıca korunmaya muhtaç çocukların aile yoksunluğundan, yurt ortamında ve bazen sokakta yaĢamaktan kaynaklanan problemlere sahip oldukları ülkemizde ve yurt dıĢında birbirinden bağımsız olarak yapılmıĢ birçok araĢtırma ile ortaya konmuĢtur. En sık görülen psiko-sosyal sorunlar geliĢim geriliği, insan iliĢkilerinde bozukluk, kimlik karmaĢası, güvensizlik, korku ve kaygı halleri, geleceğe dair ümitsizlik, düĢük öz saygı düzeyi, karamsarlık, dıĢlanmıĢlık hissi, suçlu davranıĢlar, olumsuz alıĢkanlıklar, iç çatıĢma, ruhsal uyumsuzluk ve depresyon olarak bulgulanmıĢtır.
Korunmaya muhtaç çocukların büyük çoğunluğunun dini bilgilere sahip olmadıkları ve bu eksikliklerinin giderilmesini istedikleri tespit edilmiĢtir. Çocuklarda ihtiyaç halini alan din eğitiminin onlar üzerinde birçok yönden olumlu neticeler doğuracağı saptanmıĢtır.
Din insan hayatını disipline eden ve insana kimlik kazandıran önemli bir olgudur. Dini inanç ve değerler insan hayatındaki korku, kaygı, umutsuzluk, anlamsızlık, depresyon gibi olumsuz duygu ve durumlardan kurtulmanın yollarını gösterir. Ġbadetler ise otokontrol sağlar, insanda özgüven oluĢturur ve zorluklara dayanma gücü verir.
Din eğitiminin korunmaya muhtaç çocukların yaĢadıkları olumsuz durumların etkisinden kurtulup hayata bağlanmalarını, hayata ve insanlara karĢı pozitif bakıĢ açısı kazanmalarını, sosyalleĢmelerini, olumlu davranıĢ göstermelerini, olumsuz
davranıĢlardan uzaklaĢmalarını sağlayacak önemli bir unsur olabileceği sonucuna ulaĢılmıĢtır.
AraĢtırmada elde edilen tespitler doğrultusunda Ģu öneriler yapılabilir:
1) Türkiye‟deki yetiĢtirme yurtlarında yeterli sayıda ve yeterli donanıma sahip din görevlisi bulunmamaktadır. YetiĢtirme yurtlarında Ġlahiyat Fakültesi mezunu öğretmenler görevlendirilmeli ve bu kiĢiler SHÇK tarafından korunmaya muhtaç çocuklarla ilgili bilgilendirilmelidir. Bu öğretmenler, çocukları tanımalı, kiĢisel takiplerini yapmalı ve onlara dini danıĢmanlık ve rehberlik yapılmalıdır. Aynı zamanda yurt içinde çocukların ihtiyaç duydukları zaman kendisinden bilgi alabilecekleri bir pozisyonda olmalıdırlar.
2) Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı toplumu korunmaya muhtaç çocukların istek, ihtiyaç ve problemleri hususunda bilinçlendirmeli ve çözüm noktasında görev almaya teĢvik etmelidir.
3) Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı yetiĢtirme yurtlarında düzenli olarak buradaki çocukların istek ve ihtiyaçlarını göz önünde bulunduracak Ģekilde ilgi çekici ve doyurucu programlar yapmalıdır.
4) Korunmaya muhtaç çocukların sosyal hayata adaptasyonlarını kolaylaĢtırmak için Cuma namazı, teravih namazı, bayram namazı ve toplu iftarlar gibi dini ritüellere katılımları sağlanmalıdır.
5) Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu bünyesinde bulunan kütüphanelerde çocukların yaĢlarına uygun dini kaynaklar bulunmalıdır.
6) Dini ve ahlaki yaĢantısıyla örnek olabilecek ailelerin korunmaya muhtaç çocuklara koruyucu aile olmaları SHÇK ve Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığının aracılığıyla yaygınlaĢtırılmalıdır.
BĠBLĠYOGRAFYA
AKDUMAN, Gülümser, Akduman, BarıĢ ve Cantürk, Gürol, “Ergen Suçluluğunda Bazı KiĢisel Ve Ailesel Özelliklerin Ġncelenmesi” Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Ana Bilim Dalı Çocuk Ġstismarı AraĢtırma Birimi, Türk Pediatri ArĢivi, 42 (4), 2007.
AKSU, AyĢe Betül, “Gençlik Döneminde Görülen Zararlı AlıĢkanlıklar ve Din Eğitimi”, (YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisü, Bursa 1998.
ASLIHAN, M. Neslihan, “ParçalanmıĢ ve Tam Aileye Sahip Çocukların Öz kavram Depresyon Düzeyleri ve Akademik BaĢarılarının YaĢ ve Cinsiyet Yönünden KarĢılaĢtırılması”, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Adana, 1998.
AKOL, Osman K., Kimsesiz Çocuklar, Örnek Matbaası, IĢıkhan, Ankara 1950,
AKTAN, CoĢkun Can, Toplam Ahlâk, Temiz Topluma Doğru, Zaman Kitap Yay., Ġstanbul 2004.
AKYÜZ, Emine, “Medeni Kanun Ġle Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu Açısından Korunmaya Muhtaç Çocuklar”, AÜ. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. XX, sy. 1–2, 1987.
……… “Medeni Kanunun 272. Maddesine Göre Çocuğun Korunması ve Yeni Ġsviçre Medeni Kanunu Göz Önünde Tutularak Yapılması Önerilen DeğiĢiklikler”, AÜ. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C.IXX, sy.1–2, 1986
……… Ulusal ve Uluslar arası Hukukta Çocuğun Haklarının ve Güvenliğinin Korunması, Mili Eğitim Bakanlığı Yayını, Ankara, 2000.
AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Kültür Koleji Yayınları, Ġstanbul, 1993.
ALAYLIOĞLU, RuĢen - Oğuzkan, A. Ferhan, Ansiklopedik Eğitim Sözlüğü, 2.bs. Ġnkılap ve Aka Basımevi, Ġstanbul, 1976.
ARGLY, M. & Hallahmi, B. B. (The Socialpyschology of Religion, London and Boston, Routledge&Kegan Paul: 98, 99.), 1975.
ARMANER, Neda, Din Psikoljisine GiriĢ I, MEBY., Ankara, 1980.
ATAV, Nephan, “ġahsiyetin GeliĢmesinde Aile Çevresinin ve Ailedeki Gerginliklerinin Etkileri”, BaĢbakanlık Aile AraĢtırmaları Kurumu Aile Yazıları: 3, Ankara, 1990.
AY, Mehmet Emin, Çocuklarımıza Allah‟ı Nasıl Anlatalım, TimaĢ Yay., Ġstanbul, 2007. AYDIN, Mehmet, Din Felsefesi, Ġzmir Ġlahiyat Vakfı Yayınları, Ġzmir, 1990.
AYDIN, Mehmet Zeki, Ailede Çocuğun Ahlak Eğitimi, Değerler Eğitim Merkezi, Ġstanbul 2005.
………... Okulda Ahlak Eğitimi ve Ahlak Öğretiminde Örnek Olay Ġncelemesi Yöntemi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2008.
AYHAN, Halis, “Din Eğitimi ve Öğretimi: XXI. Yüzyılda Beklentiler”, 21.Yüzyılda Eğitim ve Türk Eğitim Sistemi, DEM Yayınları, Ġstanbul, 2004.
………… Eğitim Bilimine GiriĢ, ġule Yayınları, Ġstanbul, 1997.
…………. “Sosyal Bütünlük Açısından Din Eğitimi”, UÜĠF Dergisi, sy.1, c.1, 1986. AYHAN, Halis - MaviĢ, Hakkı, ”DaruĢĢafaka”, DĠA, c.IX, Ġstanbul, 1994.
AYTAÇ, Kemal, Avrupa Eğitim Tarihi, II. Baskı, AÜDTCF. Yay., Ankara, 1980. BAKTIR, Mustafa, Ġslam‟da Ġlk Eğitim Müessesesi Ashab-ı Suffa, TimaĢ Yay.,
Ġstanbul, 1990.
BALTA, Nilüfer, “Cumhuriyetin 75. Yılında Korunmaya Muhtaç Çocuklar”, Cumhuriyetin 75. Yıl Armağanı, Ġstanbul Üniversitesi Yay., Ġstanbul, 1999. BALTAġ, Acar, Zuhal, Stres ve BaĢa çıkma Yolları, Remzi Kitabevi, 21.bs., Ġstanbul,
2002.
BARUT, YaĢar, “ParçalanmıĢ Ailelerden Gelen 15-18 YaĢ Grubu YetiĢtirme Yurdu Çocuklarıyla Normal Aile Çocuklarında Görülen Anksiyete ve Depresyon Sıklığının Ġncelenmesi”, (BasılmamıĢ Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1992.
BAġ, Mesut. "Yatağını Islatan Çocuklarla Grupla Psikolojik DanıĢma Uygulaması." (YayımlanmamıĢ Bir AraĢtırma), Ankara, 1977.
BAġYĠĞĠT, Mehmet, Gençliğin Dini Ġnanç, Ġbadet ve Problemlerine Boylamsal Bir BakıĢ, Gençlik Dönemi ve Eğitimi-II ( TartıĢmalı Ġlmi Toplantılar Dizisi), Ensar NeĢriyat, Ġstanbul, 2003.
BAYRAKLI, Bayraktar, Ġslam‟da Eğitim, Ġfav Yay., Ġstanbul 1989.
……… Yeni Bir AnlayıĢın IĢığında Kur‟an Meali, Bayraklı Yayınları, Ġstanbul, 2007.
BAYRAKTAR, Mehmet, Ġslam Ġbadet Fenomenolojisi, Akçağ Yay., Ankara, 1987. BAYRAKTAR, M. Faruk, “Ailenin Eğitim Görevi”, Din Eğitimi AraĢtırmaları Dergisi,
MÜĠF Din Eğitimi Anabilim Dalı, sy.2, Ġstanbul, 1995.
………. Ġslam Eğitiminde Öğretmen-Öğrenci Münasebetleri, M.Ü. Ġlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, Ġstanbul, 2007.
BEBEK, Adil, Din ve DüĢünce Açısından Dua, Rağbet Yay., Ġstanbu,l 1998.
BENEDEK, E.; Brown C., BoĢanma ve Çocuğunuz: Çocuğunuzun BoĢanmanızla BaĢ etmesine Nasıl Yardımcı Olursunuz? (Çev: Katlan, S.), Hyb Yayıncılık, Ankara 1997.
BĠLAL, Gülden, “Demokratik” ve “Otoriter” Olarak Algılanan Anne Baba Tutumlarının Çocukların Uyum Düzeyine Etkisi, Eğitim ve Bilim Dergisi, Cilt:11; Sayı:62, Ankara, 1986.
BĠLGĠN, Beyza, Ġslam ve Çocuk, DĠB Yay., Ankara, 1987.
………... Yetim ve Kimsesiz Çocuklarla Ġlgili Tesis Kurmanın ve YaĢatmanın Önemi, Diyanet Ġlmi Dergi, sayı 3, Ankara, 1997.
BĠLGĠN, Osman, “Sokakta ÇalıĢan Çocuklar Sorunu ve Ankara Sokaklarında ÇalıĢan Çocuklar Projesi Modeli”, Türkiye‟de ÇalıĢan Çocuklar Semineri, DĠE, Ankara, 2001.
BĠLHAN, Saffet, “Din Eğitiminin Amacı”, Türkiye I. Din Eğitimi Semineri, Ankara, 1981.
BOTSĠS, A; Plutchik, R. ; Kotler, M; Herman, M. Parental Loss and Family violence as correlates of suicide and violence risk, Suicide&Life-Threating Behavior Newyork, 1995.
BOWLBY, J. , “Child Care and The Growth of Love”, Penguin Boks, 1953.
BUHARĠ, Ebu Abdullah Muhammed b. Ġsmail, Sahih-i Buhari, Çağrı Yayınları, Ġstanbul, 1981.
BULUT, IĢıl, “ParçalanmıĢ Aileden Gelen Çocukların DavranıĢ Özellikleri Hakkında Bir AraĢtırma”, Aile Yazıları 3, (Derleyen: Beylü Dikeçligil, Ahmet Çigdem), Aile AraĢtırma Kurumu Yayını, 5/3, Ankara, 1991.
BURKOVĠK, H.Yıldız, “Sokakta YaĢayan ve Evden KaçmıĢ Çocukların WISC-R Test Sonuçlarının Değerlendirilmesi” Adli Tıp Ens., Ġstanbul, 2000.
CANAN, Ġbrahim, Hz. Peygamber‟in Sünnetinde Terbiye, IĢık Akdemi Yayınları, Ġzmir, 2008.
………… Ġslam‟da Çocuk Hakları, Ġstanbul, Yeni Asya Yayınları, 1981. ………… Kur‟an‟da Çocuk, Cihan Yay., Ġstanbul, 1984.
CARNEGĠE, Dale, Üzüntüsüz YaĢama Sanatı, TimaĢ Yay. Ġstanbul, 1997.
CEBE, Fevzi, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu YetiĢtirme Yurtlarında Barınan Çocukların “Benlik Saygısı”, “Depresyon”, “Kaygı” Skorlarının Ailesi Yanında Kalan Çocuklarla KarĢılaĢtırılması, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü, Ġstanbul, 2005.
CILGA, Ġbrahim, Gençlik ve YaĢam Niteliği, Ankara, TC BaĢbakanlık Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Yay.,1994.
CILGA, Ġbrahim, Korunmaya Muhtaç Gençlerin Sorunları ve YetiĢtirme Yurtları, BaĢbakanlık Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü, Ankara, 1989.
CILGA, Ġbrahim, YetiĢtirme Yurtlarının Yapısı ve ĠĢlevlerinin ToplumsallaĢma Açısından incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal ÇalıĢma ve Sosyal Hizmetler Bilim Dalı, (YayınlanmamıĢ Doktora Tezi) , Anakara, 1983.
CÜCELOĞLU, Doğan, Ġçimizdeki Biz, Sistem Yay., Ġstanbul, 1996.
CÜCELOĞLU, Doğan, Ġçimizdeki Çocuk, 3.Baskı, Remzi Kitabevi, Ġstanbul 1993. ÇAĞDAġ, Aysel, Anne Baba Çocuk ĠliĢkiĢi, , Nobel Yayınevi, Ankara 2002.
ÇAMDĠBĠ, Hasan Mahmut, Din Eğitiminde Ġnsan ve Hayat, Çamlıca Yayınları, Ġstanbul, 2003.
ÇELEBĠ, Ahmet, Ġslam‟da Eğitim ve Öğretim Tarihi, (Çev.A.Yardım), Ġstanbul 1983. ÇENGELCĠ, Ethem, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Aydınlar
Matbaacılık, Ankara, 1999.
ÇĠFTER, Ġsmail, Psikiyatri I, Gata Eğitim Yayınları, Ankara, 1985. ÇĠLELĠ, Meral, Ahlak Psikolojisi ve Eğitimi,V Yayınları, Ankara, 1980. ÇUBUKÇU, Ġ.Agah, Ġslam DüĢüncesi Hakkında AraĢtırmalar, Ankara, 1983. DALAT, Ziya, Çocuk ve Genç Ruhu, Yeni Matbaa, Ankara, 1956.
DANIġMAN, Meliha, “Korunmaya Muhtaç Çocukların Aile Yanına
YerleĢtirilmesindeki Sosyal ve PsiĢik Sebepler”, Sosyal Hizmet Dergisi, C. I, S. 5, Nisan 1962.
DARUġġAFAKA CEMĠYET-Ġ NĠZAMNAMESĠ, Doğan KardeĢ Yayınları, Ġstanbul, 1953.
DEWEY J. Hoitenga, "Preface" Faith and Reason From Plato to Plantinga An Introduction to Reformed Epistemology, USA, 1991.
DODURGALI, Abdurrahman, Din Eğitimi ve Öğretiminde Ġlkeler ve Yöntemler, M.Ü. Ġlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, Ġstanbul, 1999.
DOĞAN, Ġsmail, Akıllı Küçük, Sistem Yayıncılık, Ġstanbul, 2000.
DOĞAN, Lütfi, Toplumun Temelini Sarsan Belli BaĢlı Problemler, DĠB Yay., Ankara, 1988.
DÖNMEZER, Sulhi, Kriminoloji, Filiz Kitabevi, Ġstanbul, 1984.
DURKHEĠM, Emile, Sosyolojik Metodun Kuralları, (Çeviren: Enver Aytekin), Sosyal Yayınları, Ġstanbul, 1994.
DURMUġOĞLU, Neslihan, Kesen, N.Feyzal, Deniz, M.Engin, Ergenlerde Saldırganlık ve Öfke Düzeyleri Arasındaki ĠliĢki: YetiĢtirme Yurtları Üzerinde Bir AraĢtırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c.17, s.353- 364, Konya, 2007.
EBU DAVUD, Süleyman b. EĢ‟as Es-Sicistani, Es-Sünen, I-IV, Beyrut, ts.
EBU HAMĠD Muhammed b. Muhammed Gazali, El-Munkizu mine‟d-Dalal, (Çev.H.Güngör), 2. bs., Ankara, 1960.
EBU NAĠM el-Ġsfehani, Hilyetül Evliya ve Tabakatu‟l-Asfiya,Daru‟l-Kutubi‟l-Ġlmiyye, Beyrut, ts., c.I.
EGEMEN, Bedii Ziya, Terbiye Ġlminim Problemleri ve Terbiye Felsefesi, AÜĠFY, Ankara, 1965.
EKġĠ, Aysel, Çocuk, Genç, Ana Babalar, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1990. FERSAHOĞLU, YaĢar, Ġslam Eğitimine GiriĢ, Marifet Yay., Ġstanbul, 2003.
FĠDAN, Merve, “SHÇEK Çocuk Yuvalarında Barınan Çocukların WISC-R Skorlarının Değerlendirilmesi”, (BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Ġstanbul Üniversitesi. Adli Tıp Enstitüsü. Ġstanbul, 2005.
FRANKL, E.Victor, Ġnsanın Anlam ArayıĢı, (çev. S. Budak), Öteki Yayınları, Ankara, 1992.
FRĠADA Frodham, Jung Psikolojisinin Anahatları, (çev. A. Yalçıner) Ġstanbul, 1983. FROM, Erich, Psikanaliz ve Din, (Çev. ġükrü Algaput), Ġstanbul, 1990.
FROST, A. ve Pakiz, B., “The Effects of Marital Disruption on Adolescent: Time as a Dynamic”, American Journal of Orthopsychiatry, 60(4), 1990.
GANDER, J. M., Gardiner, H. W., Çocuk ve Ergen GeliĢimi, (Çevirenler: Ali Dönmez, Nermin Çelen, Bekir Onur), 3. Baskı, Ġmge Kitabevi, Ġstanbul, 1998.
GEÇTAN, Engin, Psikodinamik Psikiyatri ve NormaldıĢı DavranıĢlar,13. bs., Remzi Kitabevi, Ġstanbul, 1997.
GÖKÇE, Birsen. Memleketimizde Cumhuriyet Devrinde Kimsesiz Çocuklar Sorunu Ġle Ġlgili Tutumun Sosyolojik Mukayeseli Tahlil ve Ġzahı. S.S.Y.B. Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü, Ankara, 1971.
GÖKBERK, Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, Ġstanbul, 1985.
GÖZÜTOK, ġakir, Ġlk Dönem Ġslam Eğitim Tarihi, Fecr Yayınları, Ankara, 2002. GRUEN, A, Normalliğin Deliliği Hastalık Olarak Gerçekçilik: Ġnsandaki Yıkıcılık
Üzerine Bir Kuram, (Çev.Ġ.Ġgan), Çitlembik Yay., Ġstanbul, 2003.
GUBRĠUM, J. F. Holstein, J. A : What Is Family?, Mayfield Publishing Company, Californiya, 1990.
GÜNAY, Ünver, “Türkiye‟de Dini SosyalleĢme”, Türkiye 1. Din Eğitimi Semineri, Ġlahiyat Vakfı Yayınları, 1, Ankara, 1981.
GÜNGÖR, Erol, Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak, Ötüken Yayınları, Ġstanbul 1998. GÜNGÖR, Erol, Değerler Psikolojisi, Ötüken NeĢriyat, Ġstanbul, 1993.
GÜRAN, Nesrin, “Çocuklar Ġçin Kurum Bakımı ve Sosyal Hizmet”, Prof. Dr. Ġbrahim Yasa‟ya Armağan, Ankara, AÜ. SBF Yay., Ayrı Basım, 1983.
HAYTA, Akif, “Psiko-Sosyal Uyum ve Dini Pratikler”, (YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi, Bursa, 1993.
HORTAÇSU, Nuran, Ġnsan ĠliĢkileri, 2. Bs., Ġmge Kitabevi, Ankara, 1997. HÖKELEKLĠ, Hayati, Din Psikolojisi, TDV Yayınları, Ankara, 1993.
HÖKELEKLĠ, Hayati, “Ergenlik Çağı Gençlerinin Dini GeliĢimi”, (YayınlanmamıĢ Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi, Bursa, 1983.
HÖKELEKLĠ, Hayati, Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi, Dem Yay., Ġstanbul, 2006. HUGHES, Robert, The Effects of Divorce on Children, Ġnternet Ġn-Servıce on children
and Divorce, 1996. http:// www. Hec.ohıo state. edufamlıfe/dıvorce/index.htm. IġIK, Erdal, Nevrozlar, Kent Matbaası, Ankara, 1996.
ĠBN HACER, el-Metalibü‟l-Aliye bi Zevaidi‟l-Mesanidi‟s-Semaniye, Kuveyt, 1973. ĠBN HACER, ġihabüddin, Ebu Fadl Ahmed b. Ali, El-Ġsabe fi temyizi‟s-sahabe, Mısır,
1328.
ĠBN Mace, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid, Es-sünen, Çağrı Yay., Ġstanbul, 1992, ĠBN.MANZUR, Lisanü‟l-Arab, Beyrut, (ts.).
ĠBN SA‟D, Ebu Abdillah, Muhammed, et-Tabakatü‟l-Kübra, Beyrut, 1985.
ĠBRAHĠMOGLU, Davut., Evlilikte Doğru Seçim Ailede Mutluluk, Hayat Yay., Ġstanbul, 2004.
ĠLGAR, ġengül, “Evlilik Birlikteliğinin Bozulması-BoĢanma”, Evlilik Okulu, (Ed.: H. Yavuzer), Remzi Kitabevi, Ġstanbul, 2004.
ĠNAN, Ali Naim, Çocuk Hukuku, A.Ü.Eğitim Fakültesi Yayını, no:3, Ġstanbul, 1968. ĠNAN, Ali Naim, “Çocuk Hukuku Bakımından Korunma Kararı, Koruma ve Emniyet
Tedbiri Kavramları”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, sy. 1- 2, Konya, 1996.
JACQUĠN, Guy, Çocuk Psikolojisinin Ana Çizgileri, (çev. M. Toprak), Ġstanbul, 1976. JERSĠLD, Arthur T., Çocuk Psikolojisi, (Çev. Gülseren Günce), Ankara, 1976.
KAĞIÇIBAġI, Çiğdem, Ġnsan-Aile-Kültür, Remzi Kitabevi, Ġstanbul, 1990.
KALAYCI, Hakkı, “YetiĢtirme Yurtlarındaki Çocuklarda Sosyal DıĢlanma Riski”, (Tokat-Turhal Örneği), (YayınlanmamıĢ Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
KASAPOGLU, Aytül, “Aile-Birey-Toplum”, I. Aile ġurası, Aile AraĢtırma Kurumu Yayını, Ankara, 1990.
KASATURA, Ġlkay, Gençlik ve Bağımlılık, Evrim Yayınevi, Ġstanbul, 1998.
KAYA, Yahya Kemal, Ġnsan YetiĢtirme Düzenimiz, Politika, Eğitim, Kalkınma, 2.bs. Nüve Matbaası, Ankara, 1977.
KĠRKPATRĠK, Lee, A. “Attacment Theory and Religious Experience”, Ralph W. Hood Jr(edt. ). Handbook of Religious, Experience Religious, Religious Education Presse, Birmingham, 1995.
KOHLBERG, Lawrence, “Moral Develompment and Identification1, Child Psychology (edt. ) H. W. Stevenson, Chicago, 1963.
KOPTAGEL - Ġlal, Günsel , “Ruhsal EtkileĢim Açısından Çocuk ve Aile”, Aile ve Çocuk Dergisi, Ak Yayınları, Ġstanbul, 1981.
KÖKNEL, Özcan, Zorlanan Ġnsan, Altın kitaplar, Ġstanbul, 1998.
KÖTEN, Akif, “Asrı saadette Suffa Ashabı” , Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette Ġslam, IV.
KRECH, D. Cruthfield, R.C.,Sosyal Psikoloji, (çev. E.Güngör), Ötüken NeĢriyat, Ġstanbul, 1980.
KUTLU, Mustafa, “YetiĢtirme Yurdunda ve Ailesi Yanında Kalan Öğrencilerin Özsaygı Düzeylerini Etkileyen Bazı DeğiĢkenler”, (BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Ġnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya, 1992.
KÜÇÜKCAN, Talip, Ali, Köse, Doğal Afetler ve Din, TDVY, Ġstanbul 2000.
LENES, E., Intrinsic religiosity and hospice patients‟ life satisfaction and acceptance of death. Journal of Undergraduate Research 5 (7), 2004.
MANNHEĠM, Karl, Ġdeoloji ve Ütopya, (Çeviren: Mehmet Okyayuz), Epos Yayınları, Ankara, 2002.
MARĠNĠER, Pierre, Dua Üzerine DüĢünceler, (çev. Sadık Kılıç), Nil Yay. Ġzmir, 1990. MASLOW, A. H., A Theory of Human Motivation. Psychological Review, 1943. MEAD, Georg, H. , Ġdentitaed und Gesellschaft, (çev. Ulf Pacher), Baden Baden, 1973. MEVDUDĠ, Ebu‟l-Ala, Ġslami kavramlar, (Çev. S.Akyüz), Pınar Yayınları, Ġstanbul,
1991.
MEVLANA ġibli Numani, Son Peygamber Hz.Muhammed, Ġz Yayıncılık, Ġstanbul, 2008.
MORGAN, George, ĠĢte ve YaĢamda Stresi Yenmenin Yolları, (çev. ġebnem Çağla), Ruhbilim Yayınları, Ġstanbul, 1993.
MUHAMMED Ġlyas Abdulğani, Buyutu‟s-Sahabe Havle‟l-Mescidi‟n-Nebeviyyeyi‟Ģ- ġerif, 2.Bsk., Medine, 1997.
NAZLI, Serap, Aile DanıĢmanlığı, Anı Yayıncılık, Ankara, 2003. NUHOĞLU, Hidayet Y. ”Darulaceze”, DĠA, c.VIII, Ġstanbul, 1993.
NUHOĞLU Hidayet Y., ”Daruleytam” md., TDV, Ġslam Ansiklopedisi, VIII. 1993. Okay, Cüneyd, Belgelerle Himaye-i Etfal Cemiyeti (1917-1923), ġule Yayınları,
Ġstanbul, 1999.
ORHAN, Serdar, “Sokak Çocuklarının Sosyal Rehabilitasyonu”, (YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003. ÖCAL, Mustafa, Din Eğitimi ve Öğretiminde Metotlar, TDVY, Ankara, 2007.
ÖZAĞI, Arzu, Depresyon Düzeyi Yüksek ParçalanmıĢ Aile Çocuklarıyla Yapılan Eğitsel Grup Oyunlarının Depresyon Düzeylerine Etkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġzmir, 2007.
OZANKAYA, Özer, Toplumbilim, Cem Yayınevi, Ġstanbul, 1991.
ÖZARSLAN, Selim, “14-18 YaĢ Lise Gençlerinde Kader Ġnancı”, (BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1994.
ÖZBAYDAR, Belma, Din ve Tanrı Ġnancının GeliĢmesi Üzerine Bir Ġnceleme, Ġstanbul, 1970.
ÖZCAN, A.Osman, Din ve Ahlak Eğitiminde Ailenin Rolü, Kubbealtı Akademi mec. sy.4, Ġstanbul, 1985.
ÖZCAN, M. Tevfik, “Dini Vecheden Psychiatrie”, Tıp Dünyası, Ġstanbul, 1969.
ÖZGÜVEN, Ġbrahim Ethem. Ailede ĠletiĢim ve YaĢam, Pdrem Yayınları, Ankara, 2001. PAKALIN, Mehmet Zeki, ”Islahhane”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü,
c.II, Milli Eğitim Basımevi, Ġstanbul, 1993.
PARGEMENT, K. I. Tanrım Bana Yardım Et: Din Psikolojisi Açısından BaĢa Çıkmanın Teorik Çatısına Doğru, (çev. A. Albayrak), Tabula Rasa: Felsefe