Kornilov Darbesi

Askerî diktatörlük kurmak için bir komplo hazırlama fikri, Şubat İhtilali’nin ilk günlerinde hem belirli subay çevrelerince hem de bazı Petrograd kapitalistlerince tartışılmaktaydı. Birçok ünlü kişi, şu ya da bu yoldan bu işe karıştı ve hepsi de hareketin örgütlenmesinde ayrı bir rol oynadı195

. Kapitalistler arasında en önemlileri Putilov196 ile Vişnegradski197 idi.

192 _{Marcel Liebman, a.g.e, s. 253-254.} 193 _{Paul Dukes, a.g.e.,, s. 219.} 194

Marcel Liebman, a.g.e., s. 255.

195 _{Aleksadr Kerenski, a.g.e., s. 286.}

196 _{Putilov, Rus – Asya bankasının müdürüydü. Bkz. Kerenski, a.g.e., s.286.}

197 _{Vişnegradski, III. Aleksandr zamanındaki Maliye bakanlarından birinin oğluydu. Banka ve finans}

Temmuz ayaklanmasının ertesinde, Bolşevizmin sona erişini, sıkı hükümet yönetimine ve düzenine geçişini erken kutlayan Rus liberal ve tutucuları için Temmuz’un ikinci yarısı Ağustos’un ilk haftalarındaki gelişmeler sarsıcı olmuştu198. İngiliz hükümeti, Rus sefiri Bukenen aracılığı ile Geçici Hükümet’ten birtakım isteklerde bulunmuştu. Buna göre Rusya’da ölüm cezasının tekrar gelmesini, özel polis kuvvetlerinin oluşmasını ve devrimci basın yayının susturulmasını istemişti. Bunun üzerine Kerenski cephede ölüm cezasının uygulanmasını isteyince askeri diktatörlüğe zemin hazırlamış oldu199

. Taşrada topraksız köylüler, kentte ise fabrika işçileri karışıklık çıkartmışlardı. Her ne kadar da Kadetler aleni bir şekilde diktatörlüğe geçişin başarısız olacağını düşünmüş olsalar dahi gün geçtikçe militan örgütler teşkilatlandılar. Özellikle subaylar içinde hükümete küskün olanlar diktatörlük olasılığını düşündüler ve asker temsilcileri Mogilev’deki ordu karargâhında toplanıp kaynaştılar. Özellikle Mogilev’de ordu karargâhındaki en önemli militan grubu ise karacı ve denizci subaylar birliği ile askeri birlik ve Saint George Süvari Birliği’ydi. Bu askeri birliklerin yanı sıra militanlık, sivil örgütler arasında da yayılmıştı200.

Bunlar arasında Rusya Ekonomik İyileştirme Derneği ve Cumhuriyetçi Merkez vardı. Rusya Ekonomik İyileştirme Derneği’nin başında Guçkov ve Aleksey Putilov vardı. Anti-Bolşevik propagandasını desteklemeyi ve anayasa meclisi seçimlerine katılacak adayların faaliyetlerini finanse etmeyi amaçlamıştı. Fakat Rusya’daki siyasi kargaşa derinleştikçe dernek, üst düzey askeri personelle çalışmaya başladı ve askeri diktatörlüğe olan ilgi de haliyle arttı. Devrim çalışmalarını dizginlemek isteyen Cumhuriyetçi Merkez, askeri bir oluşum kurdu. Bu sivil sağcı örgütler diktatörlük için aralarına Generaller Alekseyev, Brusilov ve Amiral Kolçak’ı dâhil etmek istemişlerdi. Nitekim bu generaller arasında ön plana çıkan şahıs, Rus ordusuna yeni atanan Başkomutan General Kornilov olmuştur.

198_{Alexander Rabinowitch, Bolşevikler İktidara Geliyor, (Çev. Levent Konyar), Yordam Kitap,}

İstanbul 2016, s. 119-125.

199 _{Ramin Sadıgov, “Şubat Devriminden Sonra Rusya’da İktidar Mücadelesi: Ekim Devrimine Giden}

Yol”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 29, S. 48, 2010, s. 106.

200

General Kornilov201, Sovyet çevrelerinde kuşkulu gözleri üzerine çekmiş ayrıca Petrograd’taki asker ve işçiler arasında adı, baskı ve karşı-devrimle eş tutulmuştu. Nitekim sivil düzen üzerindeki sert tutumu da muhafazakârların ilgisini çekmişti. Haziran saldırısı esnasında Kornilov, güneybatı cephesinde sekizinci ordunun komutasındaydı. Almanlar oraya Avusturya birliklerini tahkim edip karşı saldırı başlattığı zaman sekizinci ordu iyice hırpalanmıştı. Söz konusu ordu, kısmî olarak her ne kadar da kazanç elde etse de bu kısa ömürlü oldu. Ancak Kornilov’un başarıları kendisine kişisel itibar kazandırdı ve sağ kanatta popülerliğini güçlendirdi202

.

8 Temmuz’da başbakan olan Kerenski203

, Savinkov ve Filonenko’nun yönlendirmeleriyle Kornilov’u güneybatı cephesine atadı. Düşman yoğunluğu bu cephede daha fazlaydı. Kornilov komutanlığa atandığı gün Vasili Zavoyko’nın Kerenski’ye gönderilmek üzere kaleme aldığı bir telgrafta, kaçan askerler için ölüm cezası uygulanmasını talep ediyordu. Çok korkutucu ifadeler içeren bu telgraf metninin düzeltilmesi için Savinkov araya girerek ısrar etmek zorunda kalmıştı. Ertesi gün, Kerenski’nin yanıtını beklemeden Kornilov, emrindeki komutanlara, bir daha başka emir beklemeden geriye kaçan askeri birliklerin üzerine makineli tüfek ve toplarla ateş açılmasını emretti204

.

9 Temmuz’da daha Kornilov’un birinci telgrafını almadan önce, Kerenski de tüm komutanlara geri çekilen birliklerin üzerine ateş açmalarını emretti. Üç gün sonra, Kerenski’nin tavsiyesi üzerine Geçici Hükümet cephede disiplini sağlamak amacıyla idam cezasını yeniden yürürlüğe koydu. Bununla birlikte Kornilov’un hükümete baskı yapma girişimi, büyük olasılıkla Zavoyko’nun marifetiyle basına

201_{Sibiryalı Kazak olan Kornilov, 1917’de Çarlık Generali olarak Güney Batı cephesi komutanı}

olmuştu. 1917 yılının Temmuz ayında Geçici Hükümetin Rus ordusu başkomutanı olmuştu. 1917 Eylül’ünde de karşı devrimci darbe girişiminde bulunmuştu. 1918’deki iç savaş döneminde de Kızıl Ordu tarafından öldürülmüştü. Bkz. Lev Troçki, Rus Devriminin Tarihi, (Çev. Bülent Tanatar), Yazın Yayıncılık, İstanbul 1998, s. 485-486.

202

Alexander Rabinowitch, Bolşevikler İktidara Geliyor, (Çev. Levent Konyar), Yordam Kitap, İstanbul 2016, s. 119-125.

203_{Başbakanlık Osmanlı Arşivinde Kerenski’ye ait bir fotoğraf ve bu fotoğrafın üzerinde Rusça,}

“Rusya’yı Kurtarmak için Diktatör” yazısı bulunmaktadır. Bkz. BOA, HR-SYS 02367/2-37.

204

sızdırıldı. Genel anlamda sağcı çevrelerde, Kornilov’un kredisi yükselmekteydi. Öte yandan hükümetin kredisi dibe doğru giderken, kitleler arasında da Kornilov’un imajı artarak karşı-devrimin öne çıkan sembolü olarak önemli ölçüde güçlenmişti205

.

Buna müteakip Ağustos 1917’de Moskova Devlet Konferansı’nda, bütün sınıf ve grupların temsilcisi katıldı. Bu toplantıda hükümetin politikaları değerlendirildi. Konferansın toplandığı günlerde Kerenski, kendisine yönelik bir darbe girişiminin olacağını sezinlemişti. Hatta kapanış konuşmasında böyle bir darbe girişiminin şiddetle ezileceğini söylemişti. Esasen Milyukov, konferans esnasında Kornilov ile olan konuşmasından sonra darbenin yapılacağı tarihi ve Kadet Bakanların Geçici Hükümet’ten ayrılacağını biliyordu ama herhangi bir girişimde bulunmadı. Müttefik devletler de Kornilov’u desteklediler206_{. Kornilov, yapacağı} darbe ile Bolşevikleri tamamıyla yok etmeyi ve Kerenski’yi de hükümetten indirmeyi plânlamıştı207

.

Geçici Hükümet, cephede ve ülkede düzeni sağlamak için Kornilov’un programına uygun şekilde acele önlem almazsa Rusya’ya her türlü yardım kesilecekti. Fakat Kornilov’un başkente sevk ettiği süvari birliği, demiryolu işçilerinin engellemesiyle başkente giremedi. Ayrıca askerler, cephede sosyalist propagandanın etkisine girdi ve tek bir el silah dahi atmadan bozguna uğradı208

. Bu suretle Kornilov darbesi, temel hedefi olan monarşiyi yeniden kurma düşüncesinde başarısız olmuş ancak buna rağmen halka karşı ayaklanma fikirlerinde azalma olmamış tam tersi bu duygular içinde hatalarını düzeltme gayretine girmişlerdi209

. Ağustos sonlarında Geçici Hükümet başkanı Aleksadr Kerenski ile anlaşmazlığa düşerek kendisine darbe girişiminde bulunmuştu. Ancak bu darbe girişiminde başarılı olamayarak sonrasında gözaltına alınarak tutuklanmıştı. Böylece en yüksek rütbeye birden gelen Kornilov, tutuklanmasıyla ani bir düşüş yaşamıştı. Ancak Ekim

205

A.g.e., s. 119-125.

206 _{Fotoğraflarla Ekim Devrimi, Köz Yayınları, İstanbul 2010, s. 70.} 207 _{İsmet Konak, a.g.t, s. 61.}

208 _{Fotoğraflarla Ekim Devrimi, a.g.e., s. 70.} 209

Devrimi sonrasında serbest bırakıldı. Sonrasında da Don vilayetine kaçarak Bolşeviklere karşı olan Beyaz Ordu içinde askeri çalışmalarını sürdürmüştü210

.

Darbenin bastırılması ile birlikte Kornilov, yardımcıları Denikin ve Lukamskiy tutuklandılar.(28 Ağustos-1 Eylül) Kornilov vakasından sonra ılımlı sosyalistler Petrograd Sovyetinde kontrolü kaybettiler. Bolşevikler, Kornilov ayaklanmasında Kerenski’yi kerhen desteklemek zorunda kalmış ve nitekim ayaklanma onların desteklediği silahlı güçler tarafından bastırıldı. 23 Temmuz’da Kornilov’un Çar’ın geri gelmesi için giriştiği darbe olayında hükümette ayrılıkların ortaya çıkmasına neden oldu. Bolşevikler bir yandan Kornilov olayıyla baş ederken bir yandan da Kerenski’nin görünmeyen yüzünü halka tanıtma gayreti içerisindeydi. Bolşeviklerin önceliği Kornilov ve Kerenski’nin ülke içindeki tahakkümüne son vermekti211.