Geçici Hükümet’te Krizler

Nisan Tezleriyle tavan yapan fikirsel tartışmalar Dışişleri Bakanı Milyukov’un savaş notası ile en üst seviyeye geldi ve ülkede huzursuzluğa neden oldu. Bu huzursuzluk ortamında Geçici Hükümete karşı tekrar bazı gösteriler başladı. Geçici Hükümete yönelik bu gösteriler 20-21 Nisan’da (3-4 Mayıs) Marinski Sarayı önünde vuku buldu. Geçici hükümetin savaşa devam kararını almasıyla gösteriler yaygınlaştı. Gösteri esnasında genelde kullanılan sloganlar “Kahrolsun Milyukov!”,

“Kahrolsun Geçici Hükümet” ve “Kahrolsun Savaş” şeklindeydi. Bu sloganları atan

173 _{Neil Faulkner, a.g.e., s. 148.} 174

İsmet Konak, a.g.t., s. 52.

175 _{BOA, HR. SYS., 2367/2-40.}

176 _{Karikatürün üst kısmında darbeden sonra yazarken alt kısmında ise Bolşevik ya da Güvenlik yazısı}

yazılmaktadır. BOA, HR. SYS., 2367/2-38.

177

askerler, denizciler ve işçi kalabalıkları şehir merkezine doğru yol almışlardı. Bu esnada Geçici Hükümet taraftarları ile karşılaşınca da birbirlerine yönelik ateşli çatışmalar yaşanmış ve tekrar kan dökülmüştü178

. Söz konusu kargaşa, Geçici Hükümet’in barış antlaşmalarını desteklediğini ilan etmesiyle son bulmuştu179

.

Geçici Hükümet zamanında yaşanan Nisan Krizi ile Bolşevik Parti konferansı aynı zamana rastlamıştı180

. Nisan Krizi olarak adlandırılan Nisan günlerinde yaşanan olaylar sonucunda Geçici Hükümet istikrarı tekrar sağlamak için Dışişleri Bakanı Milyukov ve Savaş Bakanı Guçkov’u istifaya davet ederek kabine değişikliği yapmıştı181

. Böylece İkinci Geçici Hükümet kurulmuş ve bu hükümetin kilit ismi Aleksandr Kerenski olmuştu. İlk Geçici Hükümetin kilit ismi Milyukov 25 Nisan’da (8 Mayıs), Guçkov ise 1 (14) Mayıs’ta istifa etti ve kabineden çekildiler. Buna müteakip Petrograd Sovyetinden beş sosyalistin katılımıyla Prens Lvov öncülüğünde 5 (18) Mayıs’ta bir koalisyon hükümeti kuruldu. Kerenski, bu hükümetin savaş bakanı oldu. Bahsi geçen hükümette 8 Kadet’li ve diğer liberal bakanlar vardı182

. Bunun yanı sıra Eser’lerin lideri olan Çernov da tarım bakanı oldu183.

Geçici Hükümet, halkın talepleri olan savaşı bir an önce bitirip ekonomik kalkınmaya yönelik adımların atılmasına yönelmesi gerektiğini biliyordu. Eğer bu adımları gerçekleştirmediği takdirde anarşinin önüne geçemeyeceğini sezinlemişti.

Yeni kabine, mayıs ayının ilk haftasında oluşumunu tamamladıktan sonra “ilhaksız ve tazminatsız” barış ilkesini ikinci plana atarak “hücum” ilkesini başat görevi olarak belirledi ve bunu bir bildiride yayımladı. Dolayısıyla yeni kabinenin planı da durgun geçen bir dönemden sonra tekrar savaşa başlamaktı. Fakat bu askeri

178 _{A.g.e., s. 151.} 179

Ülkü Çalışkan, a.g.m., s. 12.

180 _{E. H. Carr, Bolşevik Devrimi 2, (Çev. Orhan Suda), Metis Yayınları, İstanbul 2017, s. 35.} 181 _{İsmet Konak, a.g.t., s. 52.}

182 _{Ülkü Çalışkan, a.g.m., s. 12.} 183

taarruzun yanı sıra politik taarruzun olması da sağ kanada mutlak bir zorunluluk, ılımlı sosyalistlere de gerekli bir kötülük gibi görünüyordu184

.

Petrograd Sovyeti’nin çoğunluğu, yeni hükümetin bildirisi olan savaş isteğini desteklediler. Askeri mücadelenin devamına ve savaş teçhizatlarının üretiminin sürdürülmesi düşüncesindeydiler. Böylece hem Fransa ve İngiltere’yi etkilemek hem de Almanya’ya karşı başarı elde etmek istemişlerdi. Buna mukabil İngiltere ve Fransa’nın da amaçları arasında Rusya’yı savaşa zorlamak vardı. Böylece taarruz hazırlığı askerî ve siyasî mecralarda başlamıştı. Akabinde ise 3-24 Haziran tarihleri arasında Birinci Rusya Sovyetleri Kongresinde 39 çekimser oyun yanı sıra 271 aleyhte oya karşı 472 oy ile taarruz fikri hükümetten geçti ve onaylandı. Bu sırada, Bolşevikler de iktidarın Sovyetlere bırakılması amacıyla sokak gösterilerini artırmışlardı. 18 Haziran 1917 tarihinde Rus ordusu Galiçya Cephesi üzerinden saldırıya geçti. Bu çerçevede merkezi Ukrayna Radası’yla da antlaşma

yapıldı. Bu antlaşmanın hükümet tarafından onaylanması Ukraynalılara185

(Bkz. EK- 13) özerklik verilmesi anlamına geliyordu186.

Mezkûr durum üzerine Kadet Partisi’nin bakanları kabineden çekildiğini bildirdiler. 3-5 Temmuz tarihlerinde Petrograd’ta tekrar bir halk ayaklanması patlak vermişti. Nitekim bu ayaklanmanın ortaya çıkma nedeni üzerinde farklı görüşler söz konusu olmuştu. Rus tarihçilerin bir kısmının bu ayaklanmanın koalisyonun bozulmasıyla alakalı olduğunu belirtirken bir kısmı da cephede düşmana karşı ilerlemeyi reddeden askere uygulanan baskı ve hoşnutsuzlukla ilgili olduğunu düşünmekteydi. Sözü geçen ayaklanmaya Kronştad denizcileri, askerler ve fabrika işçileri katıldılar. Hükümet ve ordu arasında tekrar gerilim artmıştı. Yeni kabineye

184 _{Marcel Liebman, a.g.e., s. 166.}

185 _{Rus Gazetelerinde Ukraynaca “Bağımsız Ukrayna” yazılmıştır. Bkz. BOA, HR.SYS., 2367/2-39.} 186

güven azaldı187

. Temmuz günlerinde yaşanan hükümet kriziyle birlikte Rus halkı bir kez daha iktidar sorunuyla karşı karşıya kalmış oldu188.

Nitekim temmuz günlerinin sonunda, Geçici Hükümet ve Petrograd Sovyeti yeniden kontrolü ellerine geçirdiler. Petrograd’daki gardiyan alayları Lenin’in eskiden Alman ajanı olduğu gibi bazı söylentileri ortaya attılar. Bu durum Bolşevikler üzerine tepkilerin ortaya çıkmasına neden oldu. Onların hainliğine dair haberler yayımlandı. Bolşevik merkezleri işgal edildi. Daha sonradan askerler Pravda’nın ofisini aradılar. Gazeteleri yaktılar. Böylece Bolşevik gazeteleri kapatıldı. Bolşeviklerin askeri teşkilatı direnmeyi umarken çalışanları tutuklanma endişesiyle korkup kaçtılar189

. Temmuz’da yaşanan bu krizden sonra da 25 Temmuz’da ikinci koalisyon kabinesi kurularak Lvov’un yerine Kerenski, başbakan oldu. Bu kabinede sosyalist üye sayısı çoğunluktaydı. Kerenski’ye göre Temmuz olaylarında Bolşeviklerin rolü büyüktü. Bu ayaklanma sonrasında Lenin, “ Bütün İktidar Sovyetlere” sloganını bir süreliğine terk etti. Nitekim 6 Temmuz’da Geçici Hükümet, Bolşevik liderleri olan Lenin, Zinovyev ve Kamenev ile bölgelerarası komite liderleri Troçki ve Lunaçarski’nin tutuklama kararını çıkarttı. Bunun üzerine de Lenin ve Zinovyev190(Bkz. EK-14) Finlandiya’ya kaçmışlardı191.

Temmuz ve ağustos ayında yaşanılan olaylarda Suhanov, Bolşevizmi yok ettiğini belirtmişti. Ancak sonrasında Bolşevikler, halkla bütünleşerek halkın umudu olmuşlardı. Üç ayda, Bolşevikler önce halkı, sonra iktidarı ele geçirdiler. Bolşeviklerin temmuzdaki sönük yıldızları ağustos ayıyla parlayacaktır. Siyasetteki noksanlıkları ve başarısızlıkları lehlerine çevirerek kısa sürede nüfuz alanlarını genişletmişlerdi. Bolşevikler gün geçtikçe önem kazanırken, Kadetler de siyasi konjonktürde etkili olmaya çalışmıştı. Menşevikler ise yıkılmaya yüz tutmuştu. Suhanov’a göre; Bolşevikler büyük bir zafer kazanmışlardı. İlk dönemlerde bütün

187 _{A.g.m., s. 13-14.} 188

Lev Troçki, 1917 Yılı, (Çev. Ertuğrul Sağlamer), Yazın Yayıncılık, İstanbul 1995, s. 27.

189 _{Davıd Mackenzıe – Mıchael W. Curran, a.g.e., s. 545.}

190 _{Lenin Zinovyev ve Mahamkes bavulların yanında “Hazır Bekliyoruz” yazısı ile yeni bir yola}

çıkacaklarını simgelemişlerdi. Bkz. BOA, HR. SYS., 2367/2-44

191

eleştiri oklarının Bolşeviklerin üzerinde olmasına ve ihanetle suçlanmalarına rağmen yılmadan mücadele ettiklerini ve eşsiz bir kuvvete sahip olarak devrimci bir güce eriştiklerini ifade etmişti. Petrograd’ın da Bolşeviklere üçte bir oy verildiğini belirterek ilk sıralarda yer alan bir parti olduğu belirtilmişti192

. Sovyet Rusya eleştirmenlerine göre batılı tarihçiler Şubat Devrimi’nin sosyolojik yansımasından ziyade Çarlığın yıkılmasına önem verdiklerini belirtmişti. Böylece Bolşeviklerin öncülüğündeki proletaryanın rolünü göz ardı ederek genel olarak sosyal uyum derecesini abartmışlardı. Şubat’ın demokratik kazanımlarının totaliter bir ekim tarafından tasvir edildiğine dair çok fazla konuşma yapılmıştı. Gerçekte de iki devrimin birbirini tamamlayıcı bir nitelikte olduğunu belirtmişti193

.

Nihayetinde köylerde Bolşeviklere olan ilgi artmış, yapılan seçimlerde ard arda istikrarlı bir şekilde oyları yükselmiş, askeri komitelerin çoğu Bolşevik yanlısı olmuş; adeta bir zincirin halkası gibi ülkenin çoğunluğu Bolşeviklerden yana tavır takınmıştı. Petrograd’ta Proletaryanın iktidara geçme isteği 31 Ağustos-1 Eylül gecesinde çıkan bir önerge ile gerçekleşmişti. Bu esnada Troçki de “kefaletle” hapisten çıkmıştı. Kefaletini de Petrograd sendikaları üstlenmişti194

.