Konut Çevresinden Duyulan Memnuniyeti Etkileyen Faktörler

Konut çevresinden duyulan memnuniyeti etkileyen faktörlerin anlaşılması, etkili ve başarılı konut politikalarının geliştirilmesi için gerekli görülmektedir (Lu, 1999; Balestra ve Sultan 2013; Chen vd., 2019). Konut çevresinden duyulan memnuniyeti etkileyen faktörleri ele alan araştırmaların çoğunda konut çevresinin nesnel ve öznel özelliklerine ve konut kullanıcılarının bireysel özelliklerine

odaklanıldığı görülmektedir (Rioux ve Werner, 2011; Shin, 2016; Fernandez vd., 2017).

2.1.2.1. Kişisel Faktörler

Konut çevresinden duyulan memnuniyet genellikle kişilerin yaşamlarının hangi aşamalarında olduklarına (Lu, 1999; Elder vd., 2003; Balestra ve Sultan, 2013), bireysel amaçlarına (Preiser ve Vischer, 2005), kişilik yapılarına, değer yargılarına, geleceğe dair ümitlerine, komşuları ile olan ilişkilerine ve konut pazarında ne tür deneyimlere ve seçeneklere sahip olduklarına göre farklılaşmaktadır (Clark vd., 2006; Feijten ve Van Ham, 2009; Gifford vd., 2011). Örneğin, yaşlı bireylerin konut çevrelerinden duydukları memnuniyet düzeyleri genellikle daha yüksek bulunmaktadır (Van Praag vd., 2003; Vera-Toscano ve Ateca-Amestoy, 2008; Dekker vd., 2011). Bu durum bazı araştırmalarda yaşlı bireylerin daha fazla ekonomik kaynaklara sahip olmaları ve yaşadıkları konutların sahibi olmaları ile açıklanmaktadır (Vera-Toscano ve Ateca-Amestoy, 2008; Andrews ve Caldera Sanchez, 2011).

Benzer şekilde kadınların erkeklere göre (Rojo-Perez vd., 2001; Aiello vd., 2010) ve evli bireylerin diğer medeni duruma sahip bireylere göre konut çevrelerinden duydukları memnuniyetlerinin daha fazla olduğu belirtilmektedir (Balestra ve Sultan, 2013; Wang ve Wang, 2015). Çocuk sahibi olmak da bireylerin konut çevrelerinden duydukları memnuniyet düzeylerini etkilemektedir (Balestra ve Sultan, 2013; Wang ve Wang, 2015). Permentier vd. (2011) çocuk sahibi olan ailelerin daha güvenli mekanlarda ikamet ettiklerini bu nedenle konut çevrelerinden duydukları memnuniyetlerinin çocuk sahibi olmayan ailelere göre daha fazla olduğunu Balestra ve Sultan (2013) ise çocuk sahibi olmayan hanehaklarının çocuk sahibi olan hanehalkalarına göre konut çevrelerinden daha fazla memnuniyet duyduklarını belirtmektedir.

Chapman ve Lombard’a (2006) göre eğitim seviyesi yükseldikçe ekonomik ve sosyal durum iyileşmekte bunun sonucunda konut çevresinden duyulan memnuniyet artmaktadır. Ancak Hur ve Morrow-Jones’a (2008) göre eğitim seviyesi yükseldikçe konut çevresinden duyulan memnuniyet azalmaktadır. Eğitim seviyesi arttıkça bireylerin beklentileri artmakta bireyler konut çevrelerini farklı boyutlar

üzerinden ve daha fazla eleştirmeye başlamakta bu durum konut çevrelerinden duydukları memnuniyetlerini olumsuz etkilemektedir (Hur ve Morrow-Jones, 2008).

Hanehalklarının sosyoekonomik durumları da konut çevrelerinden duydukları memnuniyetleri üzerinde etkili olmaktadır (Permentier vd., 2011). Hur ve Morrow-Jones’a (2008) göre yüksek gelir sahibi kişiler yüksek yaşam standartlarına, yüksek beklentilere ve farklı isteklere sahip olduklarından konutlarından duydukları memnuniyetleri daha az olmaktadır. Ancak Permentier vd.’e (2011) göre yüksek gelir mekanların ve konutların seçiminde bireylere seçim fırsatları sunmakta ve bu fırsatlara sahip olanların konut çevrelerinden duydukları memnuniyetleri daha fazla olmaktadır.

Dekker vd. (2011) yüksek gelir sahibi olan kişilerin ihtiyaç ve isteklerini yeterince karşılayan iyi konutlarda yaşayabilme imkanları olduğundan ve yaşadıkları yerlerde memnun olmamaları durumunda buralardan kolaylıkla taşınabilme kabiliyetleri bulunduğundan dolayı konut çevrelerinden duydukları memnuniyetlerinin daha fazla olduğunu belirtmektedir. Diğer taraftan düşük gelirli hanehalkları bu tür imkan ve kabiliyetleri bulunmadığından dolayı çoğunlukla kendileri için cazibesi olmayan konutlarda yaşamak durumunda kalmakta bu durum konut çevrelerinden duydukları memnuniyetlerinin düşük kalmasına neden olmaktadır (Dekker vd., 2011). Bunlarla birlikte uygun fiyatlı konutların yetersizliği de düşük gelirli hanehalklarının nerede yaşayacaklarına dair seçim yapma imkanlarını sınırlayarak konut çevrelerinden duydukları memnuniyetlerini olumsuz yönde etkileyebilmektedir (Balester ve Sultan, 2013).

İkamet edilen konutun sahibi ya da kiracısı olunması da konut çevresinden duyulan memnuniyeti etkileyen faktörlerden biridir (Lu, 1999; Balesta ve Sultan, 2013). Konut sahiplerinin kiracılara göre konutlarından daha fazla memnuniyet duydukları belirtilmektedir (Elsinga ve Hoekstra, 2005; Diaz-Serrano, 2009; Balesta ve Sultan, 2013). Elsinga ve Hoekstra’ya (2005) göre daha fazla özgürlük ve finansal üstünlük sağladığı için konut sahipliği kiracılığa göre daha çok memnuniyete neden olmaktadır. Balesta ve Sultan’a (2013) göre konut sahibi olan bireyler sosyal çevrelerine kiracılara kıyasla daha fazla yatırım yaptıkları, komşuları ile daha fazla ilişki geliştirmeye çalıştıkları için konut çevrelerinden duydukları memnuniyet düzeyleri daha yüksek olmaktadır. Benzer şekilde kiracılıktan konut sahipliğine geçiş

yapan kişilerin konut çevrelerinden duydukları memnuniyetlerinde belirgin artışlar gözlemlenmektedir (Diaz-Serrano, 2009; Dekker vd., 2011).

Bir konutta yaşanan süre de konut çevresinden duyulan memnuniyeti etkilemektedir (Lu 1999; Li ve Song, 2009). Ancak Lu (1999) bir konutta yaşanan süre arttıkça konut çevresinden duyulan memnuniyet düzeyinin arttığını, Li ve Song (2009) ise bireylerin ihtiyaçları ve konutların fiziksel durumları zaman içinde değiştiğinden dolayı azaldığını ileri sürmektedir.

2.1.2.2. Konut Çevresi Faktörleri

Bireylerin ikamet ettikleri konutların çevrelerinin özellikleri de konut çevresinden duyulan memnuniyeti etkilemektedir. Örneğin suç oranları, güvenlik düzeyleri gibi sosyal çevrenin kalitesi ile ilgili olan faktörler bireylerin konut çevresinden duydukları memnuniyetleri üzerinde doğrudan etkide bulunmaktadır (Atkinson ve Kintrea, 2000; Barcus, 2004; Potter ve Cantarero, 2006; Sampson, 2009). İnsanlar yaşadıkları yerlerdeki toplulukları güvensiz olarak algıladıklarında konut çevrelerinden duydukları memnuniyetleri azalmakta ve bölgeden taşınma istekleri ortaya çıkmaktadır (Fang, 2006; Diaz-Serrano ve Stoyanova, 2010). Diğer taraftan komşularıyla olan etkileşimlerinin kalitesi arttıkça, sosyal bağları geliştikçe konut çevresinden duyulan memnuniyet düzeyleri artmaktadır (Li ve Wu, 2013).

Çevrede yaşayan toplulukların etnik yapısı da konut çevresinden duyulan memnuniyet üzerinde etkili olabilmektedir (Lu, 1999). Etnik köken çoğu zaman yaşam çevresinde işlenen suçlar ve ortaya çıkan düzensizlikler bakımlarından konut çevresinden duyulan memnuniyet ile ilişkili bulunmaktadır (Crowder, 2000;

Sampson ve Raudenbusch, 2004).

Konutların fiziksel özellikleri konut çevrelerinden duydukları memnuniyet üzerinde doğrudan etkili olmaktadır. Örneğin kullanım alanlarının, yalıtımının, gün ışığının yetersizliği, konut imalatında kullanılan ürünlerin kalitesizliği bu memnuniyet üzerinde olumsuz etkide bulunmaktadır (Diaz-Serrano, 2006; Baker, 2008; Dekker vd., 2011). Binaların yapısal özellikleri ve konut tipleri de konut çevresinden duyulan memnuniyete etki etmektedir (Lu, 1999; Balester ve Sultan,

2013). Diaz-Serrano’ya (2006) göre müstakil konutlarda yaşayanlar apartman daireleri gibi çoklu yaşam alanlarındaki konutlarda yaşayan kişilerden daha fazla konut çevresinden duyulan memnuniyete sahip olmaktadırlar. Bunlarla birlikte genel olarak temizlik, bakım ve estetik düzeyleri yüksek olan coğrafyalarda yaşayan bireylerin konut çevrelerinden duydukları memnuniyet düzeylerinin de daha yüksek olduğu ileri sürülmektedir (Rojo-Perez vd., 2001; Adriaanse, 2007; Aiello vd., 2010;

Chen vd., 2019).