Doğrulayıcı Faktör Analizi

Araştırma modelini ve araştırma hipotezlerini test etmek amacıyla doğrulayıcı faktör analizinden yararlanılmıştır. Yapısal eşitlik modeli çerçevesinde ele alınan araştırma modelindeki değişkenlerle ilgili ölçeklerin geçerliliklerinin tespitinde maximum likelihood (en yüksek olabilirlik) tahmin yönteminin üç temel varsayımı (Hox ve Bechger, 1998:8) ; örneklem büyüklüğünün 200 civarında olması, sürekli veri yapısı ve verilerin normal dağılımı varsayımları, dikkate alınmıştır.

Örneklem büyüklüğü ve sürekli veri yapısı dikkate alındığında araştırmanın örneklem setini oluşturan 332 katılımcının model testi için yeterli olduğu görülmektedir. Üçüncü varsayım kapsamında veri seti normallik testine tabi tutulmuş, basıklık ve çarpıklık değerleri +2.0, - 2.0 aralığı olarak dikkate alınmış (George ve Mallery, 2010) ve bu değerler Tablo 15’te sunulmuştur.

Tablo 15. Normallik Testi Basıklık ve Çarpıklık Değerleri

Sosyal Ortam Mahallemde ikamet eden insanlardan görüştüğüm

Konutumun bakımı

yapmak için en iyi değerlerinin +2.0, -2.0 aralığında (George ve Mallery, 2010) olduğu görülmektedir.

Bu sonuçlara göre veri setinin analizlerin gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan normal dağılıma sahip olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre model ve hipotez testi için maximum likelihood tahmin yönteminin varsayımları çalışma kapsamında sağlanmış olmaktadır.

Bir sonraki aşamada doğrulayıcı faktör analizini gerçekleştirmek amacıyla AMOS 16.0 istatistik yazılım programından faydalanılmıştır. Bu kapsamda 4 değişken ve 33 ifadeden oluşan ölçüm modeli maximum likelihood tahmin yöntemi (en yüksek olabilirlik) vasıtasıyla test edilmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda elde edilen verilerin ölçüm modelini ne ölçüde desteklediğinin yorumlanmasında ise yapısal eşitlik modeli kapsamında Tablo 16’da gösterilen uyum iyiliği değerleri (Meydan ve Şeşen, 2011) dikkate alınmıştır.

Tablo 16. Yapısal Eşitlik Modellerinde Temel Alınan Uyum İyiliği İndeksleri

Uyum İstatistiği İyi Uyum Kabul Edilebilir Uyum

Genel Model Uyumu

X² Anlamlı Olmaması ---

X²/df ≤ 3 ≤ 4 - 5

Karşılaştırmalı Uyum İndeksleri

NFI ≥ 0,95 0,94 – 0,90

IFI ≥ 0,95 0,94 – 0,90

CFI ≥ 0,97 ≥ 0,95

RMSEA ≤ 0,05 0,06 – 0,08

Mutlak Uyum İndeksleri

GFI ≥ 0,90 0,89 – 0,85

AGFI ≥ 0,90 0,89 – 0,85

Not: X²= Ki Kare; df= Serbestlik Derecesi, NFI= Normlaştırılmış Uyum İndeksi,

IFI= Artırmalı Uyum İndeksi, CFI= Karşılaştırmalı Uyum İndeksi, RMESA= Yaklaşık Hataların Ortalama Karekökü, GFI= İyilik Uyum İndeksi, AGFI= Düzeltilmiş İyilik Uyum İndeksi (Meydan ve Şeşen, 2011).

Araştırmada kullanılan ölçeklerin faktör yükleri esas alınarak elde edilen faktör analizi sonuçları Tablo 17’de verilmiştir.

Tablo 17. Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonuçları

Ölçek Alt Boyutları Faktör Yükleri

Mahallenin İçsel Saygınlığı İcsel1 ,765

İcsel2 ,769

İcsel3 ,720

İcsel4 ,699

İcsel5 ,673

İcsel6 ,458

İcsel7 ,566

İcsel8 ,755

Sosyal Ortam Sortam1 ,651

Sortam2 ,679

Sortam3 ,772

Sortam4 -,081

Konut Memnuniyeti Konutm1 ,684

Konutm2 ,855

Konutm3 ,903

Konutm4 ,606

Mekan Kimliği Mkimlik1 ,737

Mkimlik2 -,045 Mkimlik3 ,768 Mkimlik4 ,826

Mekan Bağlılığı Mbaglılık1 ,780

Mbaglılık2 ,845 Mbaglılık3 ,728 Mbaglılık4 ,739

Mekan Bağımlılığı Bagımlılık1 ,924

Bagımlılık2 ,702 Bagımlılık3 ,250

Bagımlılık4 -,066

Yaşam Memnuniyeti Yasamm1 ,775

Yasamm2 ,766

Yasamm3 ,698

Yasamm4 ,631

Yasamm5 ,473

Daha Fazla Kira Ödeme İstekliliği

Odeme1 ,243

Odeme2 ,925

Odeme3 ,822

Uyum İndeksleri chi2/df CFI NFI RMSEA

Sınır Değerler* <5.0 ≥0,9 ≥0,9 <0.08

Modelin Değerleri 2,446 ,902 ,846 ,066

*(Meydan ve Şeşen, 2011).

Ölçüm aracı faktör yükleri açısından değerlendirildiğinde, konut çevresinden duyulan memnuniyet ölçeğinin ‘mahallenin içsel saygınlığı’ alt boyutu için faktör yüklerinin 0,673 ve 0,769 oranında değişiklik gösterdiği tespit edilmiştir. Bu kapsamda mahallenin içsel saygınlığı gizil değişkeni için İçsel2 (0,769) değişkeninin

“yaşadığım çevreden memnunum” ifadesi ile diğer değişkenlere göre bağlı olduğu boyutu en çok açıklayan ifade olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte mahallenin içsel saygınlığı alt boyutunda yer alan İçsel6 ‘mahallemdeki binaları güzel buluyorum’ (0,458) ve İçsel7 ‘mahallemde ikamet eden insanlar birbirlerine karşı iyi davranıyorlar’ (0,566) gizil değişkenleri faktör yükleri açısından literatürde kabul gören 0,60 değerinin (Anderson ve Gerbing, 1988) altında kaldığı için boyut kapsamından çıkartılmıştır.

Konut çevresinden duyulan memnuniyet ölçeğinin ‘sosyal ortam’ alt boyutuna baktığımızda ise faktör yüklerinin 0,651 ve 0,772 arasında değişim gösterdiği, bu alt boyutu en çok açıklayan ifadenin ise 0,772 korelasyon katsayısıyla Sortam3 ‘çok uyumlu, sıcak bir mahallede yaşıyorum’ ifadesi olduğu görülmektedir.

‘Sosyal ortam’ alt boyutu kapsamında da Sortam4 ‘mahallemde ikamet eden insanlar birbirlerini tanımama eğilimi içindeler’ değişkeninin sahip olduğu -,081 faktör yükü kabul sınırları dışında kaldığı için Sortam4 ifadesi boyut kapsamından çıkartılmıştır.

Konut çevresinden duyulan memnuniyeti ölçeğinin ‘konut memnuniyeti’ alt boyutu için faktör yükleri ise 0,606 ve 0,903 korelasyon değerleri arasında değişim gösterirken, bu boyutu en iyi açıklayan ifadenin Konutm3 olarak isimlendirilen

“konutumun hoş bir havası var” ifadesi olduğu belirlenmiştir.

Mekan duygusu ölçeğinin ‘mekan kimliği’ alt boyutunu incelediğimizde ise korelasyon değerlerinin 0,737 - 0,826 arasında değiştiği görülmektedir. Mkimlik2 ifadesi ‘mahallemde gerçekten kendim olabileceğimi hissediyorum’ sahip olduğu -0,045 korelasyon değeri nedeniyle bu alt boyut kapsamından çıkartılmıştır. Mekan alt kimliği boyutunu en iyi açıklayan ifadenin 0,826 faktör yükü ile Mkimlik4 olarak isimlendirilen ‘mahallem benim kim olduğumu yansıtıyor’ ifadesi olduğu belirlenmiştir.

Mekan duygusu ölçeğinin ‘mekan bağlılığı’ alt boyutunda faktör yüklerinin dağılımının 0,728 - 0,845 arasında değiştiği, alt boyuta bağlı gizil değişkenlerden Mbaglılık2 ‘mahallemdeyken kendimi çok mutlu hissediyorum’ ifadesinin 0,845 faktör yükü ile bu alt boyutu en iyi açıkladığı belirlenmiştir.

Mekan duygusu ölçeğinin ‘mekan bağımlılığı’ alt boyutunu ele aldığımızda ise Bagımlılık3 faktör yükü 0,250 ve Bagımlılık4 faktör yükü -0,066 ifadelerinin sahip oldukları faktör yüklerinin kabul sınırları içerisinde yer almadığı belirlenmiştir.

Faktör yükleri kabul sınırları dışında kaldığı için bu iki ifade ilgili boyut kapsamından çıkartılmıştır. Bu alt boyutu en fazla açıklayan ifadenin ise 0,924 faktör yükü ile Bagımlılık1 ‘yaşadığım mahalle en çok zevk aldığım şeyleri yapmak için en iyi mekandır’ olduğu tespit edilmiştir.

Yaşam memnuniyeti ölçeği tek boyutlu bir ölçektir. Bu ölçekte yer alan ifadelerin korelasyon değerlerinin 0,631 ve 0,775 arasında değiştiği, gizil değişkeni en iyi açıklayan ifadenin ise Yasamm1 ‘pek çok yönden ideallerime yakın bir yaşamım var’ ifadesi olduğu tespit edilmiştir. Yasamm5 ‘hayatımı baştan yaşama şansım olsa hemen hemen hiçbir şeyi değiştirmezdim’ ifadesinin sahip olduğu ,473 faktör yükü kabul sınırları dışında kaldığı için boyut kapsamından çıkartılmıştır.

Son olarak daha fazla kira ödeme istekliliğine bakıldığında, sahip olduğu 3 ifade kapsamında faktörü en çok açıklayan ifadenin 0,925 ile Odeme2 ‘yaşadığım mahalledeki konutlara diğer mahallelerdeki konutlardan daha yüksek bir kira fiyatı ödemeye hazırım’ olduğu, buna karşın Odeme1 ‘yaşadığım mahalleden başka bir mahalleye taşınmam için mahallemdeki kira fiyatlarının epey bir yükselmesi lazım’

ifadesinin sahip olduğu 0,243 değerinde faktör yükü ile kabul dışı olduğu belirlenmiş ve bu ifade boyut kapsamından çıkartılmıştır.

Ölçüm modeli uyum iyiliği değerleri açısından değerlendirildiğinde (Tablo 16), genel model uyumunu temsil eden chi2/df, karşılaştırmalı uyum indeksi kapsamına giren RMSEA değerinin ve CFI değerinin kabul sınırları içerisinde olduğu, NFI indeksinin ise kabul sınırı içinde yer almamasına rağmen 0,90 olan eşik değere çok yakın değerde olduğu tespit edilmiştir. Fazla değişken içeren modellerde CFI ve NFI değerlerinin 0,80’e kadar kabul edilebildiği görülmektedir (Fornell ve Larcker, 1981; Hu ve Bentler, 1999). Bu sonuçlar araştırma modelinde ortaya konan değişkenlerin yapısal olarak geçerli olduklarını göstermektedir.