KONU

6.1.3.1. Günlük Hayattan Seçilmi Konular

Alaaddin Saray’nn kompozisyonlarndaki konularn seçiliinde, günlük hayattan sahnelerin alnd görülür. Günlük hayattan alnan sahnelerde bada kurmu

saray ileri gelenleri, (Bkz.Katlg. No:3), dönemin elence hayatn yanstan saz çalan figür gibi, (Bkz.Katlg.No:1) Kubad Abad Saray konum pozisyonlarnda, elinde sembolik anlamlara sahip çeitli unsurlar tayan figürler bereketi, ebedi hayat ve cenneti sembolize eden nar motifi (Bkz.Katlg.No:12,13,33) nar dallar, (Bkz.Katlg.No:18) zarafetin ve hükümranln ifadesi olan çiçek ve (Bkz.Katlg.No:17) kimi figürler ise, ellerinde balk tutmaktadr.

Elde kadeh tutan figürler ise, sembolik anlamnn yan sra sarayn içki alemlerini yanstyor olabilir. Bütün kompozisyonlarda dikkat çeken nokta sembolik anlam ifade eden unsurlarn ortak özelliinin, bereketin veya ebediyetin sembolü olmalardr.Ellerinde kadeh veya meyve tutan insan figürleri Göktürk ça balballarnda da görülür. Çiçek tutan insan figürüne ise ilk kez Uygur resimlerinde rastlanmtr (Ylmaz. 1999:461). Nesneler içinde en fazla nar motifi kullanlmtr.

6.1.3.2. Avla lgili Sahneler

Alaaddin Saray çinilerinde, Selçuklularda milli ve askeri bir spor ve elence olan sürek avlar da konu edilmitir (Ylmaz, 1999:438). Bu figürlerden bazlarnn kucaklarnda sultana sunulmak üzere, av hayvan olan karaca (veya yaban keçisi) tadklar görülmektedir, (Bkz.Katlg. No:34,37). Avc kuun bir baka kula mücadelesi, (Bkz.Katlg.No:44) av hayvanlar olarak ördek, tavan geyik, (Bkz.Katlg.No:56) av hayvanlarndan olan ayn zamanda zeka ve kurnazl simgeleyen tilki figürü yer almaktadr.

Kubad Abad hayvanlar, oldukça deiik pozisyonlarda çounlukla da tek olarak ele alnmtr. Ay, (Bkz.Katlg.No:6) eek, (Bkz.Katlg.No:39) su kuu, da

keçisi, tavus kuu, av köpekleri (Bkz.Katlg.No:28) at figürü, tavan, taz (Bkz .Katlg.No:22) tilki, kurt, panter) aslan, deve (Bkz.Katlg.No:36) nar dalna konmu

krlangç, (Bkz. Katlg.No:46), ördek (Bkz.Katlg.No:9) kartal gibi çeitli konular

oluturan kompozisyonlar tek hayvan figürlü olanlardr.

Selçuklular av yakalamak için çeitli avc kular kullanrlard. Baz

kompozisyonlar avc kularn, avnn üzerine saldrdktan sonraki mücadelelerini yanstmaktadr. Avc kuun bir baka kula mücadelesini (Bkz. Katlg. No:44) Kubad Abad kompozisyonlarnda en geni konu olan av hayvanlarn yanstmaktadr.

Aspendos kompozisyonlarnda da ayn hayvanlar ve av konusu ilenmitir.

Akehir müzesindeki çinilerde de av konusu karmza çkar.

6.1.3.3.Astral -Mitolojik Konular

Selçuklu devrinde, astrolojik inanca büyük yer verilmekteydi (Ylmaz, 1999:

462).

Bu konuyla ilgili kompozisyonlarn bazlar burçla ilgili tasvirleri yanstr.

Bilindii gibi balk figürü, takvimde balk burcunu sembolize eder. Burç sembolleriyle birlikte verilen bada kurmu insan figürleri ise birlikte verilen bada kurmu insan figürleri ise gezegen tasvirleri olarak kullanlmtr. Astrolojik inanca göre balk burcunu etkisinde bulunan venüs gezegeni olduundan, insan figürü balk birleimiyle burç-gezegen tasvirini ifade edilmi olduunu söyleyebiliriz (Bkz.Katg.No:14). Kubad Abad çinilerinde gezegenlerin sembolü rozet motifleriyle birlikte verilmi, kendisi de pek çok durumda gezegen sembolü olarak bada kurmu olan insan figürlerinin, eksik parçalar nedeniyle, ellerinde ne tuttuklar veya hangi motiflerle birlikte tasvir edildiklerini bilmiyoruz. Ancak bu kompozisyonlar astrolojik bir anlam tamalar

kuvvetle muhtemeldir (Ylmaz, 1999:462).

Çeitli figürler ise gezegenleri veya öbür dünyay sembolize eden rozet motifleriyle birlikte verildiinde, büyük olaslkla, ölü ruhunu öbür dünyaya götüren yaratk olarak ifade edilmitir. Rozetlerle birlikte tasvir edilmi ördek (Bkz.Kat:47) (Ylmaz, 1999: 463).

Baz kompozisyonlarda, tavus veya tavuslar içinden su içtikleri iri bir kap ve rozetlerle birlikte verilmitir. Böylece cennet sembolü tavus kular, ebedi hayat sembolü kadeh ve öbür dünyay, gezegenleri ifade eden rozet motifleriyle, cennet ve ebedi hayat kuvvetle belirlenmitir, (Bkz.Kat :45). Kubad Abad çinilerinde, bir hayat aacnn iki yannda yer alan çeitli kular, dü dünyasyla ilgili sk tekrarlanan örneklerdir. aman inançlarna göre, dünyann ekseni olarak kabul edilen hayat aac

gök ile yeri birbirine balar. Öbür dünyaya yol vazifesi görür. ki yandaki kular ise, ölü ruhunun, rozetlerle sembolize edilen öbür dünyaya, gezegen dünyasna geçiinde

yardmc ruh, refakatc yaratk vazifesi görülür. Kular ayn zamanda ölünün ruhunu da sembolize edebilirler (Bkz. Katlg.No:23).

Alaaddin Saray’na ait kompozisyonlarn konular arasnda sarayn ve sultann her türlü kötülük ve hastalktan korunduuna ilikin, tlsml ve uur getirici olduklarna inanlan siren ve sfenks gibi sembolik anlamlar tayan fantastik yaratklar yer alr (Ylmaz, 1999:439). Artuklu saray çinisi, çift bal kartal, Artuklu armasn tekil eder.

Hükümranlk, hakimiyet, koruyucu unsur, kuvvet, kudret, aydnlk ve talih sembolü olarak kullanlm olan çift bal oluuyla, kartaln gücünün iki katna çkmasna yol açan çift bal kartal figürüdür.Figür taa ilenmitir. Figür, sembolik anlamnn kaynan, Orta Asya geleneklerinden, amanist inançlardan almtr.

Kubad Abad’n hayali yaratklar, siren, sfenks, grifon, ejder ve çift bal

kartaldr. Siren ve sfenks figürleri, çeitli balklar, kiminde uzun, örgülü, kiminde ksa saçlar ve zaman zaman yanaklarndaki benleriyle saray mensuplarna e yüzlerine sahiptirler (Ylmaz, 1999:447). Sfenksler ve sirenler olaanüstü kuvvet ve kudretleriyle saray ve sultan her türlü kötülükten koruduuna, ayn zamanda talih sembolü olduuna inanlan yaratklardr.

Kubad Abad saray çini kompozisyonlarndaki sfenks figürleri de pek çok hayvan figüründe olduu gibi iç ön ayaklar göse çekik olarak yürür veya koar durumda tasvir edilmitir. Tamam kanatl olan bu figürlerden bazlarn da ba geriye dönüktür. Bunlar Orta Asya hayvan üslubunun özelliklerindendir.

Kubad Abad kompozisyonlarna konu olan yaratklardan bir dieri ise ejder figürüdür. Selçuklu üslubunu yanstr. Selçuklu devrinde astrolojik inanca büyük yer verilmekteydi. Bu konuyla ilgili kompozisyonlarn bazlar, burçla ilgili tasvirleri yanstr. Kubad Abad çinilerinde, bir hayat aacnn iki yannda yer alan çeitli kular, dü dünyas ile ilgili örneklerdir.

6.1.3.4. Dier Konular

Kubad Abad Sarayna ait baz kompozisyonlarda tavus figürleri, sembolik anlama sahip baka bir elemana yer verilmezken tek olarak ele alnmlardr.

Cennet sembolü olan bu figürlere saray, büyük ihtimalle cennetten bir köe olarak belirlenmitir (Ylmaz, 1999:464).

Deve figürü, (Bkz.Katlg.No: 36), keçi, eek, (Bkz.Katlg.No:39), kuu, ( Bkz.

Katlg.No: 57), cennet sembolü olan güvercin, ( Bkz.Katlg.No:58,59), leylek figürü önem kazanr, ( Bkz.Katlg.No:63).

Kubad Abad saray çini kompozisyonlarndaki pek çok hayvanda ve hayali yaratkta, Orta Asya hayvan üslubunda olduu gibi tlsml ve koruyucu olduuna inanlan benek motifleri görülmektedir (Ylmaz, 1999:465).