DUVAR ÇNLERNN KULLANILDII SARAYLAR

Anadolu Selçuklularnn kültür merkezi ve esas bakenti haline gelen Konyada ve Alaaddin Tepesi denen hüyüün kuzey eteinde, yine yuvarlak planl iç kalede, bugün ancak ta kaide parças üzerine oturan tula örgülü duvar ksm ve iki konsülü kalm bulunan bir kalnt görünmektedir.

te bu, Selçuklularn ünlü Konya Saray’nda Sultan II.Klçarslan’n 1190’ l

yllarda yaptrd daha sonra torunu I.Alaaddin Keykubad’n onarp genilettii Seyran Kökü’nün kalntsdr (Ark, 2000:24). Yaplan kazlar Alaaddin tepesinde Selçuklu Saray’nn varln ortaya koymutur. Sarayn gerek plan, gerekse mimarisi hakknda, henüz bir fikir edinilememitir. Bu saraydan günümüze ulaabilen sadece, imdi yklm olan iç kaleyle çevrili, Alaaddin Tepesi kuzey eteklerindeki bir kökün dou cephesindeki duvardr (Ylmaz, 1999:24).

Bu yapda kullanlan çinilerin üstün teknik özellii, figürlerin resmedilme tarz,

ran’da ki 12.y.y.Büyük Selçuklu minai seramiklerinin teknik ve üslubuna çok benzemektedir. Çini malzemeye minai tekniinin uygulan yalnz bu yapya özgüdür.

imdiki bilgilerimize göre baka hiçbir Selçuklu yapsnda minai çini yoktur (Ark, 2000:30). Köke ait çiniler, çeitli düzenlerde yerletirilmitir. Bu çinilerden bir ksmnn ortalarnda alt köeli yldz eklinde bir çini kullanlm, yldzn köelerinde de yldz eklinde bir çini kullanlmtr. Yldzn köeleri arasndaki boluklar ise daha büyük parçalarla doldurularak ikinci bir alt köeli yldzla çevrelenmi, bunlarn köeleri arasndaki kalan boluklar ise baklava biçimli çinilerle doldurularak, altgen meydana getirilmi olup, ayn sahalar tekrarlanmtr. Sekiz köeli yldz çiniler ise her dört sekizgen yldzn ortasndaki bolukta bir haç meydana getirmitir. Yldz +haç kökün çevresinde kullanlm olan kare levhalarn içi ise minai tekniinin imkanlarndan faydanlarak bölümlere ayrlm sekizgen ve dört kollu yldzlar meydana getirilmitir (Ylmaz, 1999:25).

Konya Klçarslan (Alaaddin) Kökü’nün bu çok renkli çinileri yalnz Türk Sanat tarihinde deil, dünya sanat tarihinde de nadir örneklerdir. Minai tekniinin

duvar çinilerinde uygulanmas, yalnz Türk Sanatnda ve yalnz Konya Klç Aslan Kökünde görülmektedir (Ark, 2000:37).

3.1.1.2.Kubad Abad Saray

I.Alaaddin Keykubadn en ilgi çeken saray, Beyehir Gölü kysnda 1236 ylnda tamamlanan Kubad Abad Saray’dr (Öney, 1988:95). Kubad Abad Saray

yapldktan ve etrafnda kalabalk bir yöre hasl olduktan sonra bu havali daha çok Kubad Abad ad ile anlr olmu, göl de ayn ad almtr (Konyal, 1997:186). Ancak birçok iktisadi ve siyasi sebeplerden dolay evvela ihtiamn, sonra da adn

kaybetmitir.

Saray, Beyehir Gölü’nün güneybat kysnda, Toroslarn bir kolu olan Anamas Dalar’nn eteklerindeki küçük Olivyon ovasnda, göle doru çknt yapan kayalk tepeyle toprak tol denen bronz ça höyüü çevresine yaylan bir külliye, bir site harabesidir. Eski adyla hoyran bugünkü adyla Gölkaya denilen, Beyehir’e bal

beldenin 3 km kadar kuzeyindedir (Ark, 2000:48). Kubad Abad, bugüne kadar plan

bilinen tek Selçuklu saraydr (Ylmaz, 1999:26).

. Kubat Abad kylarnda yaplan kazlarda çini kaplamalar çkarlm o sayede çinilerin yerletirili biçimi de anlalmtr.Kubad Abad çinileri bugün Konya Karatay Medresesi Müzesi’nde sergilenmektedir.

3.1.1.3.Alanya Saray

Prof. Dr. M.Olu Ark bakanlnda Alanya ç Kalesinde sürdürülen kazlarda, Akdeniz’e uzanan bir dinozoru andran yarm aday taçlandran dünyann en güzel kalelerinden biri olan bu tarihi mirasn güneydou köesini kapsayan bir alan açlm ve ünlü Alaaddin Keykubad’n (1221-1223) tarihlerinde yaptrd sarayn önemli bölümleri ortaya çkarlmtr (Ark, 2000:19). Alanya saraynda ele geçen çini buluntular, Kubad Abad da karlaacaklarmzla hemen hemen ayndr. Yalnz artc

bir fark olarak, burada henüz “Çift Bal Kartal” desenli çiniye rastlanmamtr. Ama ayn ekilde sralt tekniiyle hazrlanm görkemli bir çini kaplama kompozisyonu bulunduunu kantlayan, figürlü soyut desenli örnekler içeren zengin buluntular elde edilmitir (Ark, 2000:19).

3.1.1.4.Aspendos Saray

Ünlü antik kent Aspendos’ta tiyatronun scene (sahne) binas Alaaddin Keykubad’ n Antalya’ dan Alanya fethine yöneldiinde buray görüp beenmesi üzerine, 1223’de yol üstü urak sarayna dönütürülmütür (Ark, 2000:21). Saray çinilerinin bir ksm Antalya Müzesinde koruma altna alnmtr. Bu çinilerin alt ve sekiz köeli yldz çiniler olduu kalan köelerden anlalmaktadr (Aslanapa, 1966:6).

Çiniler arasnda küçük kare formlu olanlar da mevcuttur. Anadolu Selçuklularnn kendilerine özgü bir üslup ve yöntemle ürettikleri yüksek kaliteli saray çinilerinin, bu

“ayak üstü” yaplvermi saray da bezedii anlalyor. Bunlarn bir ksm toplanarak Antalya Müzesi’nde korumaya alnmtr. Bu gün elde kalanlar, küçük kare levhacklarla birlikte, desen ve üslup bakmndan daha çok Kayseri Keykubadiye çinilerini andrmaktadr. Ayrca Alanya ve Kubad Abad tarznda insan ve hayvan

figürleri ilenmi alt ve sekiz kollu yldz formlu çiniler de bulunmutur (Ark, 2000:20).

3.1.1.5.Keykubadiye Saray

Kayseride’dir. Alaaddin Keykubad tarafndan ve onun adyla balantl bir isimle yaptrlmtr. Keykubadiye külliyesinin ilk kazsn Prof.Dr. Oktay Aslanapa yapmtr (Ark, 2000:21).

Buradaki çalmalarda Aslanapa’nn bulduu çinilerin bir grubu, effaf sr altna kobalt mavisi, turkuvaz ve patlcan moru renkte dolgularla, beyaz renkte geometrik örgü (Geçme) kompozisyonu içermektedir. Turkuvaz renkli sr altna siyah desenli çinilerle yine geometrik kompozisyonlar oluturulan ikinci bir grubun da sözü geçmektedir (Ark, 2000:21). Saray bugün Kayseri eker Fabrikas’nn snrlar

içerisindedir.

3.1.1.6. Artuklu Saray

Prof Dr. Oktay Aslanapa’nn bakanlnda 1961 ylnda stanbul Üniversitesi’

nin Diyarbakr ç Kalesi’nde yapt kazlar sonucu sarayn çini dekoru konusunda etrafl bilgi sahibi olunmutur. Saray Artuklu hükümdar Melik Salih Mahmut zamannda 1200-1220 yllarnda yaplmtr (Öney, 1988:104). Saray çok tahrip

olmutur. Yine de bir avlu çerçevesinde dört eyvanl bir kurulu olduu, orta avlunun ortasnda havuzu, güney eyvannda bir selsebili bulunduu ortaya çkarabilmitir.

Havuz ve selsebilde nefis renkli ta mozaik ve çini dekorasyonun bir ksm ele geçebilmitir. Türk sanatnda mozaik süsleme ilk kez burada karmza çkmakta, geometrik motiflerin yan sra balk, ördek gibi figürler dikkat çekmekteydi. Çeitli renk ve desende çinilerden biri, saydam turkuvaz sr altna siyah desenli çift bal kartal Artuklu Sultan Melik Mahmud’un armas olmaldr (Ark, 2000:79). Bu çalma bitirilmeden braklmtr.

3.1.1.7 Ilgn’da Bilinmeyen Bir Saray

Vakflar genel Müdürlüünce onarlmakta olan Konya’nn Ilgn ilçesindeki Lala Mustafa Paa manzumesinin arastas üzerinde, toprak dolgu arasnda, tarafmzdan bulunan bir çini parças, bize tannmayan bir Selçuklu saraynn daha mevcudiyetini haber vermektedir (Önge, 1966:1139).