• Barsak kanalındaki içeriğin sertleşerek barsak kanalını tıkamasına denir. • Kostipasyonlar önce ince ve kalın barsak konstipasyonları diye ikiye ayrılır.
• Kalın barsak konstipasyonları da kolon, kolon parvum, caecum ve rektum konstipasyon'ları diye bölümlenir.
• Sancı semptomu ila seyreden hastalıkların büyük çoğunluğunu konstipasyonlar oluşturur.
Nedenleri :
• Genel bölümde belirtilen hazırlayıcı ve yapıcı nedenlerle konstipasyonlar oluşur. • Yapıcı nedenler büyük çoğunlukla gıdaya bağlıdırlar.
• Diş bozuklukları sonucu çiğnemegüçlükleri, yaşlı ve zayıf hayvanlarda barsakların tembel çalışması da konstipasyonların oluşumunda etkendirler.
• Yeni doğan taylarda mekonyum kendiliğinden çıkmazsa, mekonyum konstipasyonu görülür. • İkincil konstipasyonlar barsaklarda daralma, obstruction, barsak dolaşmaları ve
paraplegie'ler neticesinde oluşabilirler.
Semptom :
Konstipasyonların belirtileri tıkanan yere göre az çok farklılıklar gösterir. Rektum konstipasyonu :
• Dışkı rektumda toplanarak kurur.
• Anusun kısmen açık olmasına neden olduğundan, dışkı dıştan gözükebilir. • Daha çok bir paraplegie'ye ve proctitis'e ilgili olarak oluşur.
• Sancının şiddeti hafiftir. En dikkati çeken semptom hayvanın sık sık ıkınması ve inlemesidir. • Rectal muayenede rektuma girilir girilmez sert ve bol dışkı kitleleri ile karşılaşılır ve el daha
ileriye gidemez.
• Rektum konstipasyon'unda prognoz iyidir. Dışkının uygun yöntemlerle boşaltılmasıyla hayvan iyileşir.
• Tayların mekonium konstipasyon'u da aslında bir rektum konstipasyon'udur. Küçük kolon (kolon parvum) konstipasyonu :
• Sancı orta şiddettedir ve aralıklıdır. • Arasıra ıkınma görülür.
• Rectal muayenede kolonparvum'da sert dışkı yumakları ele gelir. Kolon Konstipasyonu :
• Kolonların her yerinde konstipasyonlar oluşturulabilirse de, en çok Flexura Pelvina'da şekillenir.
• Sancı hafif veya orta şiddette ve aralıklıdır. Bu aralar 10-15 dakikadan 1-2 saate kadar uzayabilir.
• Barsak peristaltiği azalmıştır, ama genel durum bozulmadıkça tamamen durmaz. • Hastalığın süresi uzarsa göz konjunktivaları kızarır, nabız ve solunum hızlanır. • Barsaklarda yangı ve özellikle nekroz oluşursa genel durum bozulur.
• Rectal muayene ile tanım yapılır. Sekum konstipasyonu :
• Sancı hafif veya orta şiddette ve aralıklıdır. Aralıklar 1-2 güne dek uzayabilir. • Dışkı başlangıçta azdır ve kurudur, fakat sonraları bollaşabilir.
• Ostium ileo-caeco-colica'nın açık olmasıyla hayvan pisleyebilir ama konstipasyon devam edebilir.
• Genel durum önceleri pek bozulmaz, fakat yangı, nekroz ve peritonitis gelişirse bozulur.
• Rectal muayenede pelvis boşluğunun oldukça önünde ve sağda karın duvarına dayalı olarak, çoçuk başına dek varan değişik büyüklükte kör barsak ele gelir.
İnce barsak konstipasyonu : • Sancı çok şiddetlidir.
• Genel durum kısa zamanda bozulur.
• Göz konjunktivaları kızarır. Nabız hızlanır ve zayıflar. • Terleme gözlenir.
• Sancının şiddetinden hayvanı muayene etme olanağı bile bulunmaz.
• Bu belirtilera ikincil mide genişlemesi belirtilerı da eklenir. Bundan dolayı solunum da güçleşir. Hayvan yarım veya bir gün içinde sepsis veya asfeksiden ölür.
Tedavi:
Rektum konstipasyonunda, dışkı elle veya lavmanla temizlenir. Ağızdan herhangi bir ilaç vermeye gerek yoktur. Şayet durum bir proctitis'den ileri gelmişse büzüştürücü ve antiseptik solüsyonlarla lavman yapılır.
Tayların mekonyum konstipasyon'unda ağızdan yağlı sürgütler verillir ve parmakla da rektum temizlemeye çalışılır.
Küçük kolon konstipasyon'unda, kolun ulaşabileceği yere dek kolon ve rektum temizlenir. Özellikle bol lavmanlardan yararlanılır. Lavmanlar salt su ile yapılabileceği gibi, sabunlu veya yağlı sürgüt karıştırılmış sularla da yapılabilir. Sancının durumuna göre novalgine uygulanır. Ağızdan sürgütlerde verilebilir. Eskiden parasympathico-mimetik ilaçlar küçük dozlarda kullanırdı ama, bugün hemen hemen hiç uygulanmamaktadır.
Kolon Konstipasyon'unda, sancıyı hafifletmek için novalgine verilir. Sert içeriği sulandırılarak yumuşatmak ve barsak paristaltiğini arttırmak amacı ile tuzlu, yağlı sürgütler ve antrakinon bileşikleri (aloes, sürsil, istizin ve diaquone 10-15 gr. dozunda) kullanılır.
Parasympathico-mimetik ilaçların kullanılması sakıncalıdır. Lavmanlardan kolon konstipasyon'unda da yararlanılır.
Konstipasyonlara neden olan etkenler arasında kumlu gıdalarında bulunduğunu belirtmiştik. Derelerden su içmek ve kumlu yerlerde otlamak zorunda kalan atların aldıkları kumlar, çoğunlukla kolonlarda ve caecum'da toplanırlar. Mukozayı çizerek yangı ve sepsise neden olurlar. Bunun için, kum sancısında tuzlu sürgütler ve antrakinon bileşiği sürgütlerin kullanılması kontraendikedir. Buna karşın yağlı sürgütler verilerek mukozanın kayganlaştırılması ve korunması sağlanır. Bu arada creoline gibi antiseptikler ve bol miktarda keten toğumu maserasyonu verilebilir.
Sekum konstipasyonnun sağaltımı, genel olarak kolon konstipasyonunun sağıtımına benzer. Yalnız ayrıcalığı kullanılan sürgütlerin yanı sıra, bazı günler içeriğin yumuşatılması amacı ile fermentasyon yapıcı maddeler verilir. Bunun için 50-100 gr kuru bira mayası veya kolaylıkla kullanılabilen kuru ekmek mayası 100-200 gr dozunda ılık su ile ezilerek içirilir. Ertesi günü uygun görülecek bir sürgüt verilerek yumuşamış kitlenin atılmasına çalışılır. İnatçı körbarsak konstipasyonlarında trokarla sekum'a girilerek bol su veya 300-500 gr sulff.de soude solusyonu verilebilir. Böylece hem içerik yumuşatılır hemde peristaltik uyarılmış olur. Yalnız bu işlemin trokarın ucunun kör barsaktan çıkarak verilen sıvının karın boşluğuna gitmesi gibi büyük bir sakıncası vardır. Onun için bu yöntem uygulanacak ise mutlaka bir yardımcının rektal olarak trokarın ucunun kör barsak içinde bulunduğunu kontroll etmesi gerekir.
İnce barsak konstipasyon'unda, hızla oluşan ikincil mide dilatationu nedeniyle mide boşaltılır. İnce barsağa süratle etki yapan yağlı sürgütler verilir. Bu arada novalgine enjekte edilerek hayvanın biraz olsun rahatlaması sağlanır.
Tüm konstipasyonlarda, genel durum bozulacak olursa analeptikler, serum enjeksiyonlarıve antibiyotikler kullanılır.
Korunma :
• Hayvanlara kaba gıda ve özellikle saman fazla verilmemeli mümkünse bol kuru ot yedirilmelidir.
• Yeşil yemden kuru yeme geçiş birden bire yapılmamalıdır.
• Hayvanları derelerde sulamamalı, kumlu, taşlı, topraklı gıdalarla beslememelidir. • Keza atlar susuz bırakılmamalı ve uzun süre hareketsiz tutulmamalıdır.
• Diş bozuklukları zamanında sağaltılmalıdır. •
GAZ SANCISI. METEORİSMUS (TYMPANİE)