Konaklama İşletmeleri Engelli Pazarına Yönelmesi

Konaklama işletmeleri insanların geceleme ihtiyaçlarının yanı sıra yeme – içme, eğlence, dinlenme, sağlık ve spor ihtiyaçlarını karşılayan işletmelerdir (Kozak vd., 2008: 48). Fiziksel engellilerin de aynı ihtiyaçları karşılama isteği içerisinde olması en doğal haklarıdır (Öztürk ve Yaylı, 2006:21; Germ ve Schleien, 1997:31). Ancak yapılan tüm araştırmalarda fiziksel engellilere ve özel hizmet ve donam gerektiren müşterilere yönelik konaklama imkanları oldukça sınırlı olduğunu göstermektedir (Öztürk, Yaylı 2006, Yaylı ve Öztürk, 2006, Öztürk, Yaylı ve Yeşiltaş, 2008, Artar ve Karabacakoğlu, 2003, Vignuda, 2001 vd., ). Örneğin, çok az sayıda otel engellilerin erişimine uygun genişlikte giriş, alçak seviyede olan enerji anahtarları, saç kurutma ve el kurutma makineleri, havlu askıları ve yataklar; tekerlekli sandalyeye uygun asansörler ve engel türüne göre düzenlenmiş bilgi veren kataloglar ve

bunların yanı sıra engellilere uygun çevresel düzenlemeler, otoparklar, yeme – içme alanları sunmaktadır (Vignuda, 2001:7).

Genelde oteller bazı ihtiyaçları karşılayabilir olmasına rağmen sıklıkla görülen bazı problemler vardır. Bunların en başında otopark sorunu gelmektedir. Engelliler için düzenlenmiş olan otoparklar bile engellilerin otele ve diğer alanlara erişimini zorlaştırıcı uzaklıkta ve güçlüktedir. Yeme – içme ihtiyacını karşılamak için bile özel düzenlemelere ihtiyaç duyan engelliler için gerekli düzenlemelerin yapılmadığı da gözlenmektedir (Vignuda, 2001:8).

Pek az engelli tüm geçiş imkanlarını ve donanımlarını sunan tesis aramaktadır. Bazıları zemin katta standart bir odaya ve birkaç merdiven basamağına razı olabilmekte, bazen bir-iki gecelik bir seyahat için ortaya çıkabilecek birçok problem göze alınabilmektedir. Uzun kalışlarda da yapılacak bazı geçici düzenlemeler problemlerin bir çoğuna cevap oluşturabilmektedir. Bazen çok iyi donanımlı ve geçiş imkanları olan bir otele, uygun fiyatı olan, ancak daha az donanımlı bir otel tercih edilebilmektedir.

Araştırmada belirtildiği üzere dünyada 600 milyonun üzerinde engelli yaşamakta(Fujiura ve Rutkowskikmitta, 2001: 75; Mercer ve McDonald 2007:548) ve bu kesim 200 milyar doların üzerinde de ekonomik gücü elinde bulundurmaktadır(TÜRSAB, 2008; SATH, 2009). Dünya‟nın en büyük azınlığı olarak ifade edilen engellilerin hala turizm faaliyetlerinden tam olarak faydalanamaması, hatta katılanların da konaklama işletmelerindeki zorlulukları göze almak zorunda kalması, turizm sektörünün hızla aşması gereken büyük bir problem olarak ortaya çıkmaktadır.

2.3.2.1. Türkiye’deki Konaklama İşletmelerinin Engellilere Yönelik Hizmetlerinin Değerlendirilmesi

8,5 Milyon engellinin yaşadığı ülkemizde, Kültür ve Turizm Bakanlığı‟ndan işletme belgeli 1176 adet engellilerin kullanımına özel oda bulunmaktadır. Bu odaların 605 tanesinin en çok engelli oda kapasitesine sahip olan Antalya‟da, 159 tanesinin Muğla‟da ve 147 tanesinin İstanbul‟da olduğu belirtilmektedir. Bununla beraber engelli derneklerindeki uzmanlarca bu envanterin tümünün engellilerin kullanımına uygun standartlarda olmadığını, engelliler için yapılmış olduğu iddia edilen bu odaların ve diğer alanların engelliler tarafından

kullanımının oldukça güç olduğu belirtilmektedir (TÜRSAB, 2008). Buradan yola çıkarak 8,5 milyon engellinin yaşadığı ülkemizde, engellilere özel yatak kapasitesinin, 600 milyonluk engelli turizm pazarına hitap etmesinin oldukça olanaksız olduğu söylenebilir.

Türkiye‟deki konaklama işletmelerinin genel durumunu daha iyi anlayabilmek için yapılan literatür çalışmasında, Türkiye‟de bulunan 2168 konaklama işletmesinin tamamını kapsayan bir araştırma olmadığı gözlenmiştir. Öztürk ve Yaylı‟nın (2006) yaptığı araştırma 252 adet konaklama işletmesi üzerinde yapılmış olup araştırmamız için önemli bir kaynak olacağı düşünülmüştür. Bu araştırma Türkiye‟de bulunan konaklama işletmeleri yöneticilerinin engelli pazarına bakış açılarını ölçmeyi amaçlamaktadır.

Araştırmanın bulgularına göre; ankete katılan otel yöneticilerine sorulan hiç engelli müşteriye hizmet verdiniz mi? Sorusuna verilen cevaplar incelendiğinde, %88,9‟u gibi büyük bir çoğunluğun hizmet verdiği anlaşılmıştır. Bu otellerin %91,1 gibi büyük bir oranla da bedensel engelli müşterilere hizmet verdiği anlaşılmaktadır. Otellerin engelliler pazarında bedensel engellilere daha fazla hizmet vermeleri durumu, 65 ve üstü yaş grubunda seyahate katılanlar arasında yürüme güçlüğü çekenlerin oranının fazla olmasından kaynaklandığı söylenebilir.

Bunun yanı sıra araştırmanın sonuçları incelendiğinde, yıldız sayısına bağlı olarak otel yöneticilerinin gerek yerli ve gerekse yabancı bedensel engelli pazarına bakış açıları farklılık göstermektedir. Yıldız sayısı arttıkça otel yöneticilerinin ilgili pazarı daha iyimser değerlendirmektedirler. Bu işletmelerin, söz konusu pazara hizmet sunma açısından henüz işin başında oldukları, konaklama hizmet personelinin de bedensel engelliye hizmet sunmada eğitim seviyesi açısından oldukça yetersiz olduğu söylenebilir.

Otellerin park alanları, lobi, resepsiyon gibi giriş katında bulunan hizmet üniteleri banyo, oda, asansör vb birimlerine göre bedensel engelliler için daha uygun konumdadır. Bedensel engelliler için öncelikli hedefin özel tasarlanmış oteller inşa etmek yerine, mevcut kapasitede ek düzenlemelerin yapılması daha uygun olacaktır.

Çalışmanın bulgularının değerlendirilmesi sonucunda özel sektörün bu konuda aktif rol oynaması önerilebilir. Daniels vd., (2004)‟nin yaptığı çalışma da, bu görüşü destekler niteliktedir. Bu bağlamda otellerin zaman geçirmeden bedensel engelliler için tur düzenleyen

yurt dışı acentalar ile işbirliği yapmaları ve bu alanda uzmanlaşmış acentaların doğması ilgili alandaki talebin canlanmasına katkı sağlayabilir. Gerek devlet gerekse özel sektörün katkılarıyla ayrı bir fon oluşturularak engellilerin seyahate çıkmaları özendirilebilir (Öztürk ve Yaylı, 2006:18). Konaklama işletmelerinin ülkemizdeki durumuna gelen bir yaklaşım yapıldıktan sonra, konaklama işletmelerinin yapması gereken ilgili düzenlemelerin neler olduğu hakkında da bilgi verilmesi doğru olacaktır.