• Sonuç bulunamadı

DOWN SENDROMU, OTİZM VE DİĞER GELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR

III- Transdisipliner yaklaşım: Gelişimsel zorluğu olan çocukların gereksinimleri genellikle birden fazla alandadır. Bu nedenle özel gereksinimli bir çocuk ve ailesi pek çok

1.7.5. Klinik Özellikler ve Sınıflandırma

ÖÖB akademik yaşantıyı, işlemleme hızını, sözel ifadeyi, belleği, dikkati, motor koordinasyonu, organizasyonu, duygusal olgunluğu, benlik saygısını ve sosyal becerileri etkileyen bir durumdur. Tablo 2’de ÖÖB’nin yaşlara göre gelişimsel basamaklardaki belirtileri yer almaktadır:

Tablo 6: ÖÖB Belirtilerinin Yaş Gruplarına Göre Dağılımları 117 OKUL ÖNCESİ DÖNEM (0-5 YAŞ)

DİL GELİŞİMİ

- 1 yaşını doldurmuş olduğu halde hiçbir sözcük söylememesi - Yaş grubuna göre sözcük dağarcığının yaş grubunun gerisinde olması - Aşina olduğu nesneleri isimlendirme güçlük çekmek (bebek, top, masa, çatal,

kaşık vb.)

- Eylemleri karıştırma (almak-vermek) - Nesneleri karıştırma (kaş-kirpik, sakal-bıyık)

- Ses-hece ardışıklığını kavramada zorlanma (kitap-kipat) - Sözcüklerdeki seslerin yerini karıştırma (portakal-porkatal) - Telaffuz hataları yapma (tara-tala)

- Yarı anlaşılır konuşma

- Dilbilgisi kurallarına uygun cümle kurmada zorlanma

- Uzun süreli dinlemeyi gerektiren etkinliklerden sıkılma (masal, öykü vb.

dinleyememe)

- Dinlediğini aktarmada güçlük çekme

- Basit kafiyeli sözcükleri öğrenememe (tuz-buz, limonata-çikolata) - Sayı kavramını edinmede güçlük

ALGISAL KAVRAMSAL

GELİŞİM

- Renk, sayı, geometrik şekilleri öğrenmede güçlük - Eşleştirme, sınıflandırma ve sıralama yapmada zorlanma - Yaşına uygun kavram bilgisini edinmede zorlanma

- Zaman kavramını edinmede zorlanma (dün-bugün, akşam-sabah, önce-sonra) - Yön kavramlarını doğru kullanamama (aşağı-yukarı, ön-arka)

- Mekân bilgisini bilmede güçlük (içeri-dışarı-ayrı-bitişik, altında-üstünde)

BELLEK

- Şiir, şarkı, tekerleme öğrenememe

- Yakın çevredeki kişilerin isimlerini öğrenememe - Öykü, oyun ve filmleri anımsamakta zorlanma

- Sürekli tekrarlanan işlerde dahi öncelik-sonralık ilişkisi kuramama (Yemekten önce ellerin yıkanması gibi)

DİKKAT - Ardıl sözlü yönergeleri izlemekte zorlanma - Sözel etkinliklerde dikkatini uzun süre sürdürememe

İNCE HAREKET BECERİLER

- El tercihinde gecikme - Yardımsız giyinmekte zorlanma - Düğme ilikleyememe

- Yap-boz, lego, küp gibi oyuncaklarla oynamakta zorlanma - Çizim ve boya faaliyetlerinde isteksizlik ve başarısızlık - Kesme ve yapıştırma yapmada zorlanma

- Kalemi çok sıkı tutma

- Şekilleri kopya etmede zorlanma KABA HAREKET

BECERİLER

- Ritmik hareket etmede zorlanma (Merdiven inip çıkma, sek sek oynama, zıplama, top atma-yakalama, ip atlama, bisiklet sürme)

- Kazaya yatkınlık - Sakarlık

SOSYAL GELİŞİM

- Yaşına göre çocuksu davranma

- Tek başına ve/veya küçük çocuklarla oynamayı tercih etme - Jest ve mimikleri anlamakta güçlük çekme

- Duygularının denetiminde zorlanma

117 SOYSAL ACAR, A.Ş., “Özgül Öğrenme Bozukluğu”, YURDAKÖK, M. (ed.), Yurdakök Pediatri, Ankara, Güneş Tıp Kitapevleri, 2017, s.468-478.

İLKOKUL DÖNEMİ (6-11 YAŞ)

DİL GELİŞİMİ

- Sözcük dağarcığının yaş grubunun gerisinde olması

- Harf-ses ilişkisini kuramama (Her sesin bir sembolü olduğunu bilmek ve tanımak)

- “R”, “Ş”,”J” seslerini telaffuz etmede güçlük çekme - Benzeşen sesleri algılayamama (kız-kıs, kar-gar)

- Sözcükleri doğru söylenişe uygun olmayacak şekilde hecelerine ayırma (kıy-a fet)

- Yüksek sesle okumaktan kaçınma - Sık okuma hatası yapma - Okuma hızının yavaş olması - Satır takibi yapmada zorlanma - Eksik okuma, yazma

- Okurken “b-d”, “m-n”, “f-v” seslerini karıştırma - Ters okuma “ev-ve”, “ne-en”

- Yazarken harf atlama, karıştırma - Yeni sözcük öğrenmekte zorlanma

- Düşüncelerini yazılı olarak ifade etmede zorlanma

ALGISAL KAVRAMSAL

GELİŞİM

- Yaşına uygun oyunların kurallarını öğrenmede zorlanma - Akıl yürütme ve sorun çözmede güçlük çekme - Yeni beceriler edinmede zorlanma

- Öğrenme yoluyla kazanılan genel kültür dağarcığında zayıflık - Saati ve zamana ilişkin kavramları kullanmakta zorluk çekme - Zihinsel işlem yapmada zorlanma

- Çarpım tablosunu öğrenememe

- Sınıf düzeyine uygun matematiksel işlemleri yapmada zorlanma

BELLEK

- Yönergeleri izlemekte zorlanma

- Verilen komutları sürekli tekrarlatma ihtiyacı içerisinde olma - Kısa süre önce öğrendiği sözcük ve/veya sözcük öbeklerini tanımama - Okuduğunu anımsamakta güçlük çekme

- Arkadaşlarının ve öğretmenlerinin ismini öğrenmede güçlük çekme DİKKAT - Ardıl sözlü yönergeleri izlemekte zorlanma

- Okurken ve/veya yazarken dikkatini odaklamada zorluk çekme İNCE HAREKET

BECERİLER

- Okunaksız el yazısı

- Harfleri ve şekilleri yanlış yönden başlayarak çizme - Şekilleri kopya etmede zorlanma

- Ayakkabı, kravat bağlamakta zorlanma KABA HAREKET

BECERİLER

- Kazaya yatkınlık - Sakarlık

- Ardışık hareket gerektiren sporlarda başarısızlık

SOSYAL GELİŞİM

- Arkadaş edinmede güçlük çekme - Lider özelliğinin olmaması - Değişikliklere zor uyum sağlama - Düşük benlik saygısı

ERGENLİK DÖNEMİ (12-17 YAŞ)

DİL GELİŞİMİ

- Sözcük dağarcığının yaş grubunun gerisinde olması - Uzun ve karmaşık yönergeleri yorumlamada güçlük - Düşüncelerini sözlü ve yazılı ifade etmede zorlanma - Açık uçlu soruları yanıtlamada güçlük yaşama - Ayrıntıya takılıp ana fikre odaklanamama

- Konuşurken ve/veya yazarken dilbilgisi kurallarına uyamama - Uzun sözcükleri söylemede zorlanma

- Doğru ve hızlı not alamama - Doğru ve hızlı okumada zorlanma

- Metni birkaç kez okumaya gereksinim duyma - Yüksek sesle okumaktan kaçınma

- Edindiği bilgiyi yorumlamaktan kaçınma

ALGISAL KAVRAMSAL

GELİŞİM

- Soyut kavramları anlamakta güçlük çekme - Bilgiyi yanlış yorumlama

- Sonuç, ana-fikir bulmada güçlük çekme - Özetleme yapamama

- Yorum yapmada zorluk yaşama - Sorun çözme becerisinde yetersizlik - Sağ-sol karıştırma

- Yön bulmada zorlanma - Yer, zaman ve günleri karıştırma

- Kâğıt-kalem kullanmadan matematiksel işlem yapamama

BELLEK

- Yönergeleri izlemekte zorlanma

- Verilen komutları sürekli tekrarlatma ihtiyacı içerisinde olma - Aynı anda birkaç bilgiyi belleğinde tutamama

- Okuduğunu anımsamakta güçlük çekme - Ödev teslim tarihlerini unutma

DİKKAT - Okurken ve/veya yazarken dikkat süresinin kısa olması - Detaylara aşırı önem verme

İNCE HAREKET

BECERİLER - Hızlı yazamama

- Ardışık hareketlerde zorlanma KABA HAREKET

BECERİLER - Kazaya yatkınlık - Sakarlık

SOSYAL GELİŞİM

- Kişisel mesafeyi ayarlamakta zorlanma - Yüz ifadesi, vücut dilini anlamakta zorlanma - Şakaları anlayamama

- Topluluk önünde telefonla konuşamama - Utangaçlık

- Duygularını düzenlemede zorlanma - Değişikliklere uyum sağlayamama

- Başarısızlık, eleştirilme ve reddedilme kaygıları ERİŞKİNLİK DÖNEMİ (18 YAŞ- …) DİL GELİŞİMİ

- Düşüncelerini ifade ederken acelecilik - Düşünceleri yapılandıramama - Sözel iletişimi sürdürmede zorlanma

- Düşüncelerini yazılı olarak ifade edinmekten kaçınma - Topluluk önünde konuşmaktan kaçınma

- Sözsüz mesajları yanlış yorumlama ALGISAL

KAVRAMSAL GELİŞİM

- Problem çözme stratejilerini yapılandıramama - Kararsızlık

- Zamanı organize edememe - Para hesabı konusunda zorluk çekme

- Zihinsel işlem yapabilmede sınırlılıkların devam ediyor olması

BELLEK

- Aynı anda birkaç bilgiyi belleğinde tutamama

- Günlük yaşamı kolaylaştıracak bilgileri sürekli tekrarlama ihtiyacı - Ezberleyememe

- Yönergeleri izlemede güçlük çekme DİKKAT - Detaylara aşırı önem verme

- Kararsızlık

- Dikkatini uzun süre sürdürememe İNCE HAREKET

BECERİLER - Yavaşlık

- Dokunsal ve kinestetik bilgiyi işlemlemede zorluk KABA HAREKET

- Sosyal iletişimde kaygı/ - Randevularını kaçırma - Kolay öfkelenme / - Sıkılma / - İsteksizlik

- İş ve sosyal yaşamdaki eksiklikler ve başarısızlıklar nedeniyle sıklıkla depresif duygu durumu yaşama