Klasik Yöntemler

Vergi kaçırmanın en klasik yolu mal ve hizmet satışlarına fatura, serbest meslek makbuzu, fiş vs. düzenlememek veya eksik düzenlemek şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Gerçektende de mükellefler tarafından en çok başvurulan, en basit yöntem budur. Örneğin bir üretim işletmesi, satışa konu ettiği bir kısım mamulü kayıt dışı olarak satmış yani bu satış işlemi için herhangi bir belge, fatura düzenlememiş, satışı yasal defterlerine kaydetmemiştir. Kayıt dışı satış işleminin gizlenmesi amacıyla da üretim raporları ve stok kartlarıyla oynanmıştır. Yani üretim miktarını gerçek üretiminin altında göstererek kayıt dışı satış gizlenmiştir. Bu durum denetim elemanlarınca yapılacak bir randıman incelemesi sonucu kolayca ortaya çıkarılabilir. Bazı mükellefler ise vergi dairesine kaydı olmaksızın tüm faaliyetlerini kayıt dışı yürütmektedir. Bazıları da işe başlamayı geç bildirmektedir. Bu tür faaliyetler ise yapılacak yoklamalar ile idarenin bilgisi dâhiline alınabilir.

Cari dönemin hasılatının sonraki dönemin hasılatıymış gibi ertesi yıla kaydırılarak geç vergilendirilmesi, örneğin sıklıkla ciro primi faturalarının sonraki yıllarda kesilmesi eğilimi mevcuttur; envanter kayıtlarında oynanması, örneğin stokların yüksek gösterilerek gerçekte satılmış malın satılmamış gibi gösterilmesi veya satılan malın maliyetinin farklılaştırılması, diğer bazı klasik yöntemlerdendir.

Şartları taşınmadığı halde muaflık ve istisnalardan yararlanılması; vergiden muaf tutulan dernek veya vakıf altında faaliyette bulunulması; kooperatif olmadığı halde kooperatif gibi örgütlenip gelirlerin gizlenmesi, giderlerin şişirilmesi vb. yöntemler izlenmesi; şahıslar arasında gerçekleşen borç alıp vermelerde ortaya çıkan vade farkı ve döviz kuru farkının beyan edilmemesi; hava parası olarak bilinen ödemelerin gelir olarak kayda alınmayarak beyan edilmemesi; emlak alım satımlarda emlağın değerinin gerçek değerinin altında gösterilmesi gibi yöntemler de sıklıkla kullanılmaktadır102.

Satış hâsılatının avans veya teminat olarak gösterilerek gelir beyanına dâhil edilmemesi; gelecek döneme ait giderlerin cari döneme işlenmesi, örneğin peşin ödenen kiralar, sigorta bedelleri; işletmeye ait kaynakların ortaklar tarafından bedelsiz ya da düşük bedelle kullanılması; bazı alacakların gerçekte olamadığı halde       

102 _{Zeki Gündüz, “Türkiye’de Vergi Nasıl Kaçırılıyor?”, http://www.muhasebetr.com/makaleler/020/}

şüpheli veya değersiz alacak haline sokulması; vadeli satışlarda vade farkının (kur farkı da dahil) yasal defterlere gelir olarak işlenmemesi; borçlara ilişkin oluşan lehte kur farklarının gelir yazılmaması mükelleflerin kolayca başvurabildiği yöntemlerdir103. Örneğin bir şirket, dönem sonunda yaptığı değerleme işlemi sırasında banka kredi borçlarına ilişkin oluşan lehte kur farklarını gelir yazmamış, bunun yerine dönem sonu stoklarının değerini aynı tutarda azaltmıştır. Bu şekilde bir yandan cari yılın vergiye tabi kazancı eksik beyan edilirken, diğer taraftan sonraki yıla devreden stokların değeri yanlış belirlenmiştir.

Amortismana tabi iktisadi kıymetlerle ilgili olarak da şu yöntemlere başvurulmaktadır: Amortismana dahil bir şeyin doğrudan gider yazılması; olması gerekenden fazla amortisman ayrılması; birinci sınıf tüccar dışındakilerin de azalan bakiyeler yöntemini kullanması vb. Örneğin bir demir çelik üreticisi, aktifleştirilip, amortisman yoluyla itfa edilmesi gereken bazı sabit kıymetleri üretim maliyetine dahil etmiştir.

Yıllara yaygın inşaatlarda gerçekte geçici kabul cari yılda yapıldığı halde, sanki izleyen yılda iş bitmiş gibi gösterilerek kurumlar vergisi beyanının ertesi yıla sarkıtılması, böylelikle verginin bir yıl daha ertelenmesi; taşeron, aracı, iş takipçilerine işin dağıtılması suretiyle kayıt dışılığın sorunlarının başkalarına yükletilmesi; yapılan sosyal amaçlı yardımların kanundaki sosyal amaçlı yardımların kanundaki şartları dikkate almaksızın kazançtan düşülmesi; turistik amaçlı gezilerin, yemek, hediye vb. şahsi harcamaların işletme ile ilgili gösterilmesi; kira gelirlerinin gizlenmesi; yüksek oranlı KDV’ye tabi malların satışında düşük oranlı KDV’li mal satışı gibi yazarkasa fişi kesilmesi diğer bazı yöntemlerdir.104

Şirketin parasının kasada gösterilerek ortaklar tarafından kullanılması; kredinin şirkette kullanılıyor gibi gösterilerek özel işlerde kullanılması; kırpıntı, döküntü, düşük kalite mal gibi dolaylı hâsılat unsurlarının kayıt dışı bırakılması, ithal edilen veya satın alınan malların bir kısmının hiç kayıtlara girmeksizin satılması dolayısıyla bu satış gelirlerinin beyan edilmemesi, dövizli alacaklarda kur farkı gelirlerinin gizlenmesi gibi yöntemler de kullanılabilmektedir.

Son yıllarda yapılan vergi incelemelerinde en büyük bölümü sahte belge incelemeleri almaktadır. Kullanılan belgelerin hacmi, kullanıcı sayısının çokluğu       

103 _Gündüz   104 _Gündüz 

vergi idaresini adeta paranoyaya sokmuş, bu nedenle de kurunun yanında yaşın da yanması hesabı, birçok mükellef mali idarenin uygulamalarından etkilenmiştir. En fazla etkilenenler de ihracat yapıp, KDV iadelerini almaya çalışan ihracatçı şirketler olmuştur. İncelemelerin uzun sürmesi, kara listeler, istenen belgeler iade sürecini uzatmıştır. Bu nedenle “içinde yaşanılır bir vergi sistemi” kurulamamasından belki de en fazla etkilenenler, şu an için adeta kurtarıcı gibi görülen ihracatçılar olmaktadır.105 _{Herhangi bir mal ve hizmet satışı olmadığı halde kurulan paravan}

şirketler üzerinden kesilen sahte faturalarla faturayı kesenler belirli bir komisyon geliri elde ederken sahte faturayı kullananlar giderlerini şişirerek vergi matrahını ve ödenecek KDV’yi azaltmakta, bu suretle vergi ziyaına neden olmaktadır. Bazı durumlarda da gerçek bir mal ve hizmet teslimi olmasına karşın satış işlemi karşılığında sahte fatura verilmekte, alıcı da bunu bilerek veya bilmeyerek kabul edebilmektedir. Alıcının sahte faturayı bilerek kullanması halinde karşılaşacağı yaptırımlar daha ağır olmakla birlikte, bilmeyerek kullanması durumunda dahi bazı ağır idari yaptırımlar söz konusu olmaktadır. Faturalar aracılığıyla yapılan diğer bazı kaçakçılık yöntemleri de şöyledir: Mal veya hizmetin “tanımının” faturada farklılaştırılarak yer alması, örneğin normalde amortisman yoluyla beş yılda gider yazılabilecek bir gayri maddi hak bedeli devrinin danışmanlık hizmeti gibi faturalanması; faturanın üst suretine farklı, alt suretine farklı rakam yazılması; belgelerde tahrifat yapılması; sahte belgelerle vergi iadesi ya da diğer çeşitli teşvikler alınması; gayri faal ya da ticari faaliyetine son vermiş firmaların faturalarının kullanılması; varlıksız, hayali veya ölü kişiler adına vergi kaydı açılması, ortaklıklar, şirketler kurulması ve faaliyetlerin (özellikle vergi kayıp ve kaçağına yol açan faaliyetlerin) bunlar üzerinden yürütülmesi, fiilen ihraç edilmemiş malın ihraç edilmiş gibi gösterilerek KDV iadesi alınması ve ihracat taahhüdünün yerine getirilmiş gibi gösterilmesi…