3.2. GÖRÜŞÜLEN MECLİS ARAŞTIRMA KOMİSYONU
3.2.3. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Görüşülen Meclis Araştırma
3.2.3.2. Keyfi Yönetimin Önlenmesine Yönelik Raporların
Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülen meclis araştırma komisyonu raporlarından keyfi yönetimin önlenmesine yönelik olan raporların %67’si koalisyon hükümetleri dönemlerinde görüşülmüştür. Örneğin 06.03.1996 - 28.06.1996 tarihleri görev yapan ANAP-DYP koalisyon hükümeti döneminde DYP milletvekilleri768 tarafından verilen önergeyle 15.05.1996 tarihinde kurulan “Refah Partisinin
Süleyman Mercümek İle Bağlantılarının Ve Maddi İlişkilerinin Araştırılarak İddia Edilen Hukukdışı Mali Kaynaklarının Tespiti Amacıyla Kurulan (10/63) Esas Numaralı Meclis Araştırması Komisyonu” ve raporu769 bunlardan biridir. Süleyman Mercümek konusu önergeden önce basında yer almıştır770. Önergenin DYP-RP arasındaki mücadelenin bir sonucu olduğu, Refah Partisi’nin Tansu Çiller dönemine ait olayları meclis soruşturması talepleriyle Meclis gündemine taşımasına misilleme olarak söz konusu önergenin verildiği belirtilmiştir.771 ANAP-DYP koalisyon hükümeti zamanında kurulan bu komisyonun raporu, RP-DYP koalisyon hükümeti
767 T.B.M.M. Tutanak Dergisi, 11.2.1998 tarihli 53üncü Birleşimden-19.2.1998 tarihli 57inci Birleşime kadar, Dönem 20, Yasama Yılı 3, Cilt 45, T.B.M.M. Basımevi, Ankara 1998. Söz konusu rapor ilgili tutanağın sonunda, ek olarak yer almaktadır.
768 Ali Rıza Gönül ve arkadaşları DYP milletvekilleridir. Bkz. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.mv_liste_eskiler?p_donem_kodu=20 (Erişim tarihi 03.03.2017).
769 T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem 20, Yasama Yılı 2, 25.03.1997, Cilt 23. Söz konusu rapor ilgili tutanağın sonunda, ek olarak yer almaktadır.
770 “Mercümek buğdaycı çıktı”, Milliyet Gazetesi, 21.01.1996, s.9. “Mercümek-RP bağı incelemede”, Milliyet Gazetesi, 31.01.1996, s.13.
zamanında tamamlanmış ve görüşülmüştür.772 Rapor ilginç bir biçimde “Süleyman
MERCÜMEK ile RP'si arasında hukuk dışı bir maddi ilişkinin varlığı saptanamamış” şeklinde sonuçlandırılmıştır. Ancak koalisyon hükümetinde yer
almayan partilere mensup milletvekilleri tarafından rapora yazılan şerhte bu durum eleştirilmiştir.
Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülen meclis araştırma komisyonu raporlarından keyfi yönetimin önlenmesine yönelik olan raporların %43’ü hem iktidar hem muhalefet partilerine mensup milletvekilleri tarafından verilen önergeler üzerine kurulan komisyonlarca hazırlanmıştır. Örneğin “Sosyal Güvenlik ve Sosyal
Sigortalar Kurumu ile İlgili Sorunların Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Tespit Edilmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu”773 hem koalisyon hükümetinde hem de muhalefette yer alan partilere mensup774 milletvekilleri tarafından verilen önergeler üzerine kurulan komisyonca hazırlanmıştır. Geri kalan raporların %43’ü sadece muhalefet partisi, kalan %14’ü ise sadece hükümet veya hükümette yer alan koalisyon ortağı parti milletvekillerinin önergeleriyle hazırlanmıştır. Sadece muhalefet partisi üyeleri tarafından verilen önergeler üzerine kurulan komisyon raporlarının büyük çoğunluğu yolsuzluk ve usulsüzlüklere ilişkindir. “Petrol Ofisi Genel Müdürlüğünde Meydana Gelen
Yolsuzluk Ve Usulsüzlük İddialarını Araştırmak Ve Alınması Gereken Tedbirleri Belirlemek Amacıyla Kurulan (10/5) Esas Numaralı Meclis Araştırması Komisyonu Raporu”775 bunlardan biridir. Bu komisyon, verilen bir önerge üzerine 27.02.1996 tarihinde kurulmuştur. Önerge sahipleri muhalefet partisi mensubudur776. Bu raporda
772 28.06.1996-30.06.1997 tarihleri arasında RP-DYP koalisyon hükümeti görev yapmaktadır. Bkz. https://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/o54.htm (Erişim tarihi 03.03.2017).
773 T.B.M.M. Tutanak Dergisi, 19.11.1996 tarihli 19uncu Birleşimden-5.12.1996 tarihli 27inci Birleşime kadar, Dönem 20, Yasama Yılı 2, Cilt 14, T.B.M.M. Basımevi, Ankara 1997. Söz konusu rapor ilgili tutanağın sonunda, ek olarak yer almaktadır.
774 Emin Kul ve arkadaşları ANAP; Necati Çelik ve arkadaşları kapatılan RP milletvekilleridir. Bkz. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.mv_liste_eskiler?p_donem_kodu=20 (Erişim tarihi 03.03.2017). 28.06.1996-30.06.1997 tarihleri arasında RP-DYP koalisyon hükümeti görev yapmaktadır. Bkz. https://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/o54.htm (Erişim tarihi 03.03.2017). 775 T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem 20, Yasama Yılı 2, Birleşim 54, 04.02.1997, Cilt 20. Söz
konusu rapor ilgili tutanağın sonunda, ek olarak yer almaktadır.
776 Halit Dumankaya ve arkadaşları ANAP milletvekilleridir. Bkz. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.mv_liste_eskiler?p_donem_kodu=20 (Erişim tarihi 03.03.2017). 30.10.1995-06.03.1996 tarihleri arasında DYP-CHP koalisyon hükümeti baştadır. III. Çiller Hükümeti Koalisyon Protokolü için Bkz. https://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/KP52.htm (Erişim Tarihi 03.03.2017)
ilgili kurumda yolsuzlukların yaşandığı tespit edilmiş ve sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunulmuştur.
Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülen meclis araştırma komisyonu raporlarından keyfi yönetimin önlenmesine yönelik olan raporlar en fazla 20’nci (%62’si, 13 tane) ve 22’nci (%24’ü, 5 tane) yasama dönemlerine aittir.
Bu raporların %81’ teknik, %19’u açık ve sade bir dille yazılmıştır. Muhalefet şerhleri hariç, 1.111 sayfadan oluşan “Yolsuzlukların Sebeplerinin, Sosyal
ve Ekonomik Boyutlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan (10/9) Esas Numaralı Meclis Araştırması Komisyonu Raporu”777 teknik bir dille yazılan raporlardan biridir. Söz konusu raporda yolsuzluğun tanımı, türleri, nedenleri, yolsuzlukla mücadeleye yönelik uluslararası sözleşmeler, ulusal mevzuat gibi birçok konu başlığı yer almaktadır.
Açık ve sade bir dil kullanılarak yazılan raporlara örnek olarak ise “Ülkemizde Star-1 Adı Altında Televizyon Yayını Yapmakta Olan Magic-Box
International Şirketi ile ilgili iddiaları Açıklığa Kavuşturmak Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu”778 gösterilebilir. 8 sayfadan oluşan bu raporda yapılan incelemeler ve yazışmalar açık net net bir şekilde sunulmuş, raporun sonuç kısmında ise Anayasanın açık hükmüne779 rağmen, ilgili kuruluşun söz konusu anayasal engeli aşarak yurt içinde televizyon yayını yaptığı açıklanmıştır. Buna göre söz konusu kuruluş, ihraç maksadıyla film ve program üretmek için stüdyo kurmak gayesiyle bir verilen bir teşvik belgesi sayesinde yayına başlamış ve yurtiçinde de yayın yapmasına göz yumulmuştur. Bu durum diğer özel televizyon kanallarına örnek teşkil etmiş ve bu kanallar da yayına başlamıştır.
Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülen meclis araştırma komisyonu raporlarından keyfi yönetimin önlenmesine yönelik olan raporların ortalaması 171 sayfa olup, dağıtılma ve görüşülme tarihleri arasındaki fark dikkate alındığında
777 T.B.M.M. Tutanak Dergisi, 4.11.2003 tarihli 13üncü Birleşim, Dönem 22, Yasama Yılı 2, Cilt 29, TBMM Basımevi, Ankara 2003. Söz konusu rapor ilgili tutanağın sonunda, ek olarak yer almaktadır.
778 T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem 19, Yasama Yılı 3, Birleşim 13, 07.10.1993, Cilt 41. Söz konusu rapor ilgili tutanağın sonunda, ek olarak yer almaktadır.
779 1982 Anayasası, m.133/1 –ilk hali- “Radyo ve televizyon istasyonları, ancak Devlet eli ile kurulur ve idareleri tarafsız bir kamu tüzelkişiliği halinde düzenlenir.”
meclis bekleme süreleri ortalama 11 gündür. Bu raporların %52’si çözüm önerileri sunmuştur, %48’i ise durum tespiti niteliğindedir. “Kamu Vakıfları ile Kamu
Bünyesinde Kurulu Dernek ve Yardımlaşma Konusunun Araştırılarak, Bu Oluşumlardan Kaynaklanan Sorunların Çözümü İçin Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan (10/12, 28) Esas Numaralı Meclis Araştırması Komisyonu Raporu”780 çözüm önerisi sunan raporlara örnek olarak gösterilebilir. Söz konusu kurumların fiili ve hukuki konumları belirtildikten sonra çözüm önerileri sunulmuştur. Bunlardan biri; kanunla kurulanlar hariç diğer kamu vakıf ve derneklerinin tasfiyesidir. Buna yönelik yasal düzenlemelerin yapılması önerilmiştir. Ancak buna yönelik bir düzenleme yapılmamıştır. Bir diğer öneri ise kamu vakıf ve derneklerin muhafazası halinde 5072 sayılı kanunun ilgili maddelerinin korunmasıdır. Söz konusu kanunun ilgili maddelerine dokunulmamıştır.
Durum tespiti niteliğindeki raporlara “Bazı Gazete Kuruluşlarının Amaçları
Dışında Fon Kaynaklı Kredi Kullandıkları İddialarını Araştırmak Amacıyla Kurulan (10/22) Esas Numaralı Meclis Araştırması Komisyonu Raporu”781 gösterilebilir. Raporda komisyonun yazışmaları ve aldıkları cevaplar yer almış, sonuç kısmında ise yatırımların gerçekleştirildiği, anapara ve faiz geri ödemelerinin vadelerinde tahsil edildiği, teşvik amacının dışında fon kaynaklı kredi kullanılmadığı belirtilmiştir.
Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülen meclis araştırma komisyonu raporlarından keyfi yönetimin önlenmesine yönelik olan raporların %20’si (2 tane) birden fazla hukuk devletinin ilkelerini içermektedir. Bu raporlar aynı zamanda insan haklarının korunması ve yönetilenlere hukuki güvenlik sağlanmasına yöneliktir.
3.2.3.3. Yönetilenlere Hukuki Güvenlik Sağlanmasına Yönelik