Asia Kentleri’nin Yerel logistes’leri

Küçük Asya’da kent memurluğu kariyerinde çok sık olmamakla birlikte yerel logisteia üstlenmiş kişiler görülmektedir. Ancak bu şahısların söz konusu memuriyetle hangi görevleri üstlendiklerini tespit etmek genellikle mümkün olamamaktadır.

Hellenistik Dönem’den sonra en erken yerel logistes Traianus Dönemi’nde belgelenmektedir (bkz. Nr. 1). Ephesos’un katoikia’sı Apateira’da (Tire, İzmir) ele geçen yazıta göre Herakleios’un logistes’lik yaptığı dönemde, Eutykhes Polemos adında bir şahıs imparator Traianus’un talihi için, bir miktar para bağışında bulunmaktadır. Herakleios’un Apateira logistes’liği curator rei publicae’nin henüz oluşum aşamasına denk gelmektedir.

547 _{MacDowell 1976, s. v. logistai. Konuya ilişkin ayrıca bkz. Glotz 1998, 223-227; Sickinger 1999, 38; Rhodes} 1999, 400-401.

548 _{Arist. Ath. Pol. 54. 2-12: καὶ λογιστὰς δέκα καὶ συνηγόρους τούτοις δέκα, πρὸς οὓς ἅπαντας ἀνάγκη τοὺς τὰς} ἀρχὰς ἄρξ[αντ]ας λόγον ἀπενεγκεῖν. οὗτοι γάρ εἰσι μόνοι οἱ τοῖς ὑπευθύνοις λογιζόμενοι καὶ τὰς εὐθύνας εἰς τὸ δικα στήριον εἰσάγοντες. κἂν μέν τινα κλέπτοντ᾽ ἐξελέγξωσι, κλοπὴν οἱ δικασταὶ καταγιγνώσκουσι, καὶ τὸ γνωσθὲν ἀπο τίνεται δεκαπλοῦν. ἐὰν δέ τινα δῶρα λαβόντα ἐπιδείξωσιν καὶ καταγνῶσιν οἱ δικασταί, δώρων τιμῶσιν, ἀποτίνεται δὲ καὶ τοῦτο δεκαπλοῦν. 549 _{IG XII 5, 1005.} 550 _{I. Mylasa, 108.} 551 _{IG XII 7, 515.} 552 _{BCH 18, 1894, 326, nr. 9.}

Ancak memleketi, sosyal sınıfı ve üstlendiği diğer görevlerine ilişkin elimizde yeterince belge olmaması nedeniyle Herakleios’un curator rei publicae olarak görev yaptığını öne sürmek zordur. Mevcut verilerle Herakleios’un yerel logistes olarak görev yaptığını söylemek şimdilik daha doğru olacaktır.

Lydia’daki Sosandra’dan (Gölmarmara, Manisa) ele geçen ve İS. 1. ve 3. yüzyıllara tarihlenen bir yazıtta, hekim ve filozof Menekrates’in553

logistes’lik yapmış olduğu belgelenmektedir (bkz. Nr. 2). Yazıttan Menekrates’in strategos’luk, gymnasiarkhos’luk,

prytanis’lik ve agonothetes’lik gibi önemli kent memuriyetlerini üstlendiği öğrenilmektedir.

Üstlendiği memuriyetler Menekrates’in kent için önemli bir kişi olduğunu göstermektedir. Ayrıca yazıtta yer alan μέγας ỉατρός ifadesi bir hekim olarak Menekrates’in başarılı ve aynı zamanda ünlü biri olduğunu göstermektedir554

. Cursus honorum’u yerel memuriyetlerle sınırlı olan Menekrates logisteia’yı imparator ataması olarak (curator rei publicae) değil, bir kent görevi olarak yerine getirmiş olmalıdır. Asia Eyaleti örnekleri arasında sofist ve rhetor gibi toplumun entellektüel kesiminden gelen curator rei publicae’ler bulunmaktadır (bkz. TA 28- 29). Ancak Menekrates’in yerel memuriyetleri daha ağır basmaktadır.

İS. 2. yüzyıla tarihlenen yazıttan Caesareia kentinin epistates555

ve logistes’i Iunius Cornelius Lysias tarafından bir odeion inşa ettirildiği öğrenilmektedir (bkz. T3-3). Ayrıca bu yapının içine yine Lysias tarafından heykeller konulmuştur. Yazıtta odeion binasını inşa ettiren Lysias’ın her ne kadar epistates ve logistes olduğu zikredilse de söz konusu yapının inşasını kentte yerine getirdiği epistates’lik görevinden dolayı üstlenmiş olmalıdır. Zira yerel

logistes’ler arasında bir yapının inşasını üstlenen birisi bulunmamaktadır. Bununla birlikte bir logistes ya da Roma ataması curator rei publicae’nin herhangi bir yapıyı finanse ettiği de

görülmemektedir. Ancak curator rei publicae örnekleri arasında bir yapı faaliyetinin yapımı sırasında yapının denetiminden ve büyük ihtimalle paranın doğru kullanımından sorumlu

curator’lar bilinmektedir (bkz. T1-20, 24, 62a-b).

Lysias, epistates ve logistes’liği dışında kent tanrılarının hayat boyu rahibi, dekaprotos ve timetes (censor) olarak diğer kent memuriyetlerini üstlenmiştir. E. Schwertheim, Cornelius

553

Menekrates için bkz. Akgün Kaya 2016, tez bölüm “ἀγωνοθέτης”. Ayrıca bkz. Ayrıca bkz. Tod 1957, 139; Nutton 1976, 93-96; Robert 1977, nr. 455; Benedum 1978, 115-121; Özlem-Aytaçlar 2006, nr. 222.

554 _{μέγας ỉατρός için bkz. Benedum 1978, 115-121.}

555 _{LSJ, s. v. ἐπιστάτης. Yunanca bir kelime olan epistates denetçi, müfettiş anlamlarına gelmektedir. Kentlerde} bir yıl süreyle görev yaparlar. Kentlerdeki görevleri çeşitlilik göstermektedir (Arnaoutoglou 1998, 150). Yazıtlarda genellikle “ἐπιστάτης τῆς πόλεως” olarak geçerler (I. Prusias ad Hypium, 29 = T1-55; I. Prusias ad Hypium, 7 = T1-57). Kentte birtakım yapı faaliyetlerini de denetledikleri görülmektedir.

Lysias’ın logistes’liğini curator rei publicae olarak kabul etmektedir556

. Ancak üstlendiği diğer memuriyetlerin hepsinin yerel düzeyde olması sebebiyle bize göre Iunius Cornelius Lysias’ın logistes’lik görevini kent memurluğu olarak kabul etmek daha uygun olacaktır.

Phrygia’nın Apollonia kentinde ele geçmiş bir yazıtta adının bir kısmı okunabilen [---- -]nagoreas᾿ı, danışma, halk ve yaşlılar meclisi onurlandırmaktadır (bkz. T3-4). Adı tam olarak belirlenemeyen bu kişi, görkemli bir şekilde agoranomos᾿luk, ciddi bir şekilde

paraphylaks᾿lık, halksever bir şekilde strategos᾿luk, faydalı bir şekilde logistes᾿lik ve yaşlılar

arasından ün sever bir şekilde gymnasiarkhos᾿luk ve dört yılda bir düzenlenen kutsal Büyük Caesareia Bayram᾿larında agonothetes᾿lik yapmıştır. Burada kullanılan “faydalı bir şekilde

logistes’lik” ifadesiyle ne kastedilmek istendiği tam olarak anlaşılamamakla birlikte

muhtemelen [---]nagoreas, logistes olarak kentin kamu hesaplarını düzgün bir şekilde incelemiş ve görevinin gereğini yerine getirmiş olmalıdır. Tıpkı Lysias örneğinde olduğu gibi [---]nagoreas’ın memuriyetlerinin de yerel düzeyde olduğu dikkati çekmektedir ve G. P. Burton tarafından logistes’liğinin yerel kent cursus’una ait olduğu ifade edilmiştir557

.

Ephesos’tan ele geçmiş ve İS. yak. 200 yılına tarihlenen bir yazıtta adı belirlenemeyen bir logistes “hayat boyu logistes” (bkz. T3-5, str. 7: λογιστὴν διὰ βίου) ifadesiyle karşımıza çıkmaktadır. Bu şahıs halk meclisinin (demos) grammateus’i, Artemis rahibi, ilk strategos ve Artemis’in panegyriarkhos’u olarak kendi yerel cursus basamaklarını takip ederken

logistes’liği de yerine getirmiş olmalıdır. Zira adı belirlenemeyen bu kişinin üstlendiği diğer

yerel memuriyetleri onu yerel logistes kabul etmemizde etkili olmaktadır. Bununla birlikte (imparator ataması olan) curator rei publicae yazıtlarında “hayat boyu” ifadesinin bir istisna558 dışında belgelenmemiş olması da yerel memur olarak kabul etmeye olanak sağlamaktdır. Anlaşılan “hayat boyu” ifadesi bazı yerlerde memuriyeti satın aldıklarına işaret edebilir. Zira Apateira örneklerinde559 logisteia arkhe’si için para veren kişiler bulunmaktadır. Yani bu kişiler memuriyeti satın almışlardır.

Tralleis’te agoronomos’luk yapan Tiberius Claudius Glyptos “son derece üstün

logistes” olarak Tralleisliler’in senatus’unun (meclisinin) aldığı kararlar uyarınca mystes’ler

556

I. Hadrianoi und Hadrianeia, 46. E. Schwertheim, burada D. Magie ve W. Ameling’e atıfta bulunmaktadır. Krş. I. Hadrianoi und Hadrianeia, s. 40.

557 _{Burton 1979, 482 ve 485, nr. 9.}

558 _{Prusa ad Olympum’dan ele geçen ve adı belirlenemeyen “hayat boyu logistes’in” curator rei publicae olma} ihtimaline ilişkin bkz. “3.3.1 Pontus-Bithynia Eyaleti’nde Görev Yapmış curator rei publicae’lerin Statüleri” ve T1-43.

tarafından onurlandırılmaktadır (bkz. T3-6). İS. 3. yüzyıl ya da 211- 217 yıllarına tarihlenen yazıtta Ti. Cl. Glyptos Augustus’ların neokoros’u (ve) Zeus’un kutsalı, son derece parlak bir kent olan vatanının kurtarıcı (soter) ve kurucusu (ktistes) olarak anılmaktadır. Glyptos’un, “Tiberius Claudius” gibi pre ve gentile nomen’e sahip olması onun Roma vatandaşı olduğunun bir göstergesidir. Glyptos, büyük olasılıkla Roma vatandaşlık hakkı elde etmiş olan “Tiberius Claudius” isimli Tralleisli bir aileye mensup olmalıdır560

.

Ephesos kentinin katoikia’sı olarak bilinen Apateira’da (Tire, İzmir) Caesar era’sı ile 259 yılına (= İS. 211/212) tarihlenen bir yazıtta (bkz. T3-7) Glykon ve adı bilinmeyen bir kişinin Apateira’da logistes’lik yaptıkları sırada büyük hamamın tamiri için 250 denarii bağışladıkları belirtilmektedir. Bu tamir masrafını kendi ceplerinden ödemeleri için kent eşrafından Titus Flavius Leucius Hieraks561

onları teşvik etmiş ve logistes’ler de bu konuda söz vererek 250 denarii vermişlerdir.

Apateira’dan bir başka yazıtta ise (bkz. T3-8) agoranomos’luk yapmış olan Ephesoslu Aurelius Larisaios logisteia arkhe’si için para bağışlamaktadır. Yani logisteia memuriyetini satı almak için kendi cebinden para ödemekte ancak yazıtta ödenen paranın miktarı belirtilmemektedir. Bir kent memuriyeti üstlenebilmek için özel kişilerin memuriyetin önem derecesine göre bu memuriyeti satın aldıkları yaygın olarak bilinmektedir. Aur. Larisaios’un

agoronomos’luk gibi bir kent memurluğu üstlenmesi, Ephesoslu olması ve logisteia’nın

kurulması için para ödemesi bu örneğin de yerel memur logistes olduğunu düşündürmektedir. Aur. Larisaios bu memuriyeti kente para ödeyerek satın almış ve kendi üzerine geçirmiştir. Söz konusu yazıttan Aur. Larisaios’un bu parayı ödemesi için Marcus Aurelius Artemidoros’un teşvik ettiği öğrenilmektedir. Artemidoros ise Agustus sever, boularkhos, çok kutsal Artemis’in hymnodos’u ve katoikia yerleşiminin önde gelen bir ismidir.

Yine Apateira’dan ele geçen İS. 212 sonrasına tarihlenen bir başka yazıtta (bkz. T3-9) Aurelius Hermolaos logisteia arkhe’si için, cometes’in kararı uyarınca Teiralılar’ın kamusal yükümlülükleri için 250 denarii vermiştir. Yani Aur. Hermolaos logisteia görevini elde etmek için kendi cebinden belli bir miktar para ödemiştir. Bu paranın verilmesine cometes karar vermiş ve para Apateiralılar’ın hali hazırda var olan kamusal yükümlülükleri (muhtemelen vergi) için kullanılmıştır.

Apateira’dan fragment halinde bir başka yazıtta da yine logisteia’nın satın alınması için bir miktar para verildiği belgelenmektedir (bkz. T3-10).

560 _{Üreten 2014, 374.} 561 _PIR2 _{F 308.}